Нуржігт Алтынбеков
Эпидемиялық
процеске әсер ететін абиотикалық факторлардың қатарына климаттық,
географиялық, геологиялық және басқалар жатады. Олар қоздырғыш пен хосттың
популяцияларына жанама әсер етеді. Абиотикалық факторлардың белгілі бір климаттық
және географиялық жағдайларда өмір сүретін әртүрлі жануарлардың көмегімен берілетін
трансмиссиялық ауруларға әсері айқын көрінеді. Мысалы, безгек үшін
бұл факторлар
негізгі қоздыру үшін қажет - масалар немесе безгек масалары, олардың ағзаларында
плазмодиялардың жыныстық көбеюі жүреді. Жыл бойы жылы ылғалды климат болмаса
және су қоймаларының үлкен аудандары болмаса, олардың болуы, таралуы мүмкін емес.
Табиғи апаттар да айтарлықтай әсер етуі мүмкін: өрттер, су тасқыны, құрғақшылық және
т.б. мысалы, орман өрттерінде су қоймаларының да, олардың ішіндегі қоздырғыштардың
да популяциясы, сондай-ақ қоздырғыштың берілу тетіктерін жүзеге асыруға ықпал ететін
факторлар толығымен жойылуы мүмкін.
Эпидемиялық процеске әсер ететін
биотикалық факторлар биоценоз деңгейіндегі
қатынастарда көрініс табады, онда
паразиттер және олардың иелері, жыртқыштық,
протокооперация және басқалар сияқты барлық мүмкін схемалар бойынша өмір сүреді.
Мысалы, жыртқыштар мен олардың құрбандарының популяциялық толқындарының
арқасында, мысалы, кішкентай кеміргіштер, оба және туляремия сияқты қауіпті ауруларға
арналған табиғи резервуардың көлемін едәуір азайтуға болады. Биотикалық факторлар
сонымен қатар қоздырғыштың вируленттілігі мен антигендік
құрылымының өзгеруіне,
қабылдаушы ағзаның сезімталдығы мен иммунитетіне әкелуі мүмкін тұқым қуалаушылық
пен өзгергіштік механизмдерін анықтайды. Бастапқы кезеңдегі мұндай өзгерістер жеке
тұлғалардың бейімделуімен көрінуі мүмкін, содан кейін микроэволюция қағидаларына
сәйкес популяцияда бекітіліп, түрлер мен кіші түрлердің пайда болуына әкелуі мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: 
