Ө ресі жетпей, Күндестік қы лған оңбайды

Менің көзім енді ашыла бастағандай. Бас- 
каларды , қорш аған ортамды ұға бастадым. 
<Неге екенін, кейде маған бүкіл адамзатты н 
баласы дос болып көрінеді, ал кейде туған 
шешем де қас сияқтанып кететін сәттер бар. 
Ол, сірә, менің адам дарға соншалық шектен 
тыс жаным ашып, есесіне олардан д а өзіме сон- 
дай ж анаш ы рлы қ күткендіктен болар.
Ж ұртқа түсінікті болғым келеді. Мен олар- 
дың м аған жаны ашығанын, мені сыйлағанын 
қалаймын. Өйткені өзім оларды шексіз сый- 
лаймын. Мен жайында не ойлайтындарын 
ж ұрт мейлі айта берсін. Оларды тоқтату менің 
билігімдегі 
нәрсе 
емес. 
Алайда, 
олардың 
жасырын ж аулы қтары менін назарымнан тыс 
қала алмайды, бәрібір білем. Білем, сонан соң 
ерте ме, кеш пе, мәдениетке ж а т а м а, ж о к па, 
әйтеуір бір қатты айтып тастаймын. Әйтпесе, 
мен ауырамын. Мұның бәрін неге айтып отыр- 
мын. Себебі мен адамдармен істес болам, олар- 
ды зерттеймін. Мені адамның өзі, сыртқы 
сүлдері емес, мінез-құлқы, катынасы, ойы мен 
психологиясы қызықтырады. Оларды түсінуге 
тырысамын. Адамдарды түсінем, олардың да 
мені түсінгенін қалаймын. Менін бүкіл поэ- 
зиямның мәні — міне осы. Поэзия — мен үшін 
жанымның шырылы. Б асқа ештеңе де емес...
33

26 қаңтар 1975 жыл
Я отношусь к Блоку, как к полубоку. У 
Пушкина своя, особенная особенность, у Лер- 
монтова, 
у 
Некрасова — своя. 
В 
русской 
поэзии, мне каж ется, Блок стоит особняком. Ни 
на кого не похож. Он выше своей поэзии. Очень 
культурная, серьезная ноэзия у него. Блок — 
разочорованная душ а. А его «Д венадцать»— 
крик мятежной души, вроде «Реквиема» Мо- 
царта.
«Возмездие» его — это плач целой эпохи, 
целого 
поколения. 
Блок 
мне 
напоминает 
орла. Он парит высоко-высоко, хочет и не хочет 
садиться на эту грешную землю. Если бы не 
закон тяготения, возможно, он остался бы на 
небе. Вся его жизнь напоминает «Коршуна» 
своего. У Блока не существует природы без 
человека, и наоборот. Природа и человек 
для него — одно целое. Как можно понять 
природу без человека? Без его отношений к 
ней, без его настроения в тот или другой мо- 
мент? Природа осознана, понята человеком. 
Значит, она долж на быть воспета вместе с ним.
Табиғат сол өз калпы нда-ак әдемі, оны 
әдемілеудің қаж еті жоқ. Суреткер оны сол 
қалпында 
беру 
керек. 
Мысалы, 
ж ер-ж ер, 
ай — ай, күн — күн, тағы -тағы лар. Оларды 
немен салыстыруға болады? О ларға қай адам- 
ның қалай қарайтыны, қалай қабылдайтыны
34

ол басқаш а ж ағдай. Ал оларға теңеу табам 
деп іздеу қадірсіздік емес пе?!
Блоктың «Черный вечер. Белый снег» өлені 
түсінікке жеңіл... Айналып келгенде, поэзияда 
рух үлкен роль атқаруға тиіс. Қ алғаны акынның 
өзіне байланысты. Кімде рух болмаса, ол 
поэзиядан а у л ақ жүруі керек, оған ол салада 
істейтін ештеңе жок. Өкінішке орай егер олар өз 
үяттары оянып, өздері солай шешпесе, біздің 
мына ғасырда оларды қуып тастау қиын, 
Өйткені біздің ғасыр қаталдығы болғанмен, 
бәрібір мейірбан...
* * *
Тәңірім-ай, бізде ақын мен ж азуш ы қан- 
шама? Бәрі де атақты болғысы келеді. Бә- 
рінің де х а л ы қ қ а '' танымал болғылары бар. 
Алайда сол әрекеттеріне халықтьщ кал ай ка- 
райтынына 
бұрылып 
бір 
ездері 
көз 
сал- 
майды-ау.
Қайран әдебиетіміз қазір не боп кетті? Ол 
бәрін асыраушы: талантты да, талантсызды 
да, пенсионерлерді де, тағы-тағыларды. Екі-үш 
өлеңін алып ж а ң а ж а за бастаған ж а с келеді, 
бірер жерге көрсетеді де, бұл істен ештеңе 
өнбейтінін, өтіп кетудің мүмкін еместігіне көзі 
жетеді. Сонан соң өз күшін проза жазып бай- 
қайды. Ол да алдында альгабас қам алдай 
тұрып алады. Ашынған, ж аң а ж а за бастаған
35

ж ас сонан соқ сынға ж арм асады . Поэзия мен 
прозадағы беделділердін, біріне болмаса біріне 
жағымпазданудың оңай еместігін біліп, ал сын 
саласын ыңғайлы, әрі тиімді санайды. Сонымен 
өз әрекетін бастап кеп жібереді. Кейде тіпті 
біреуді (әрине, онша кауіпті еместігі), яғни 
кызметі жоқты, қорқытып та тастайды, сөйтіп 
күндердің күнінде біздің әдебиетіміздің «біл- 
гіші» бодып шыға келеді. Ж әне әдебиетімізге 
пікір айта бастайды.
Мен кейде дүмбілездердін әдебиетке кандай 
жолмен келгенін, кімнің бақш асы нда өскенін, 
кімнін қанаты астында 
қатайғанын, оның 
қамқоры кім екенін, бүкіл кезген жолын зерт- 
тегім келеді, әттең, уақытым жоқ...
Бүлай бола беруі мүмкін де емес. Түптің 
түбінде бәрінің де ақыры болады, шыда, күт...
36

31 қаңтар 1975 жыл
Өзіме бір ж аң а екі костюм алып кимей-ак 
өліп кету (кұдай оның бетін әрі кылсын) кандай 
аянышты. Жетіспеушілікте туып, және үнемі 
жетіспеушілікте өмір сүру кандай өкінішті, 
Егер бала, бозбала кезімді есіме алсам сұмдык 
үрейленем, қатты жәбірлеием. Бүкіл ж асты к 
шағым менің өзіме сокпай өтіп кеткен. Санамда 
титімдей бір қуаныштың ізін калдырған, ен 
кұрыса, бір күнімді есіме түсіре алмаймын. Мен 
бұл ж ар ы қ дүниеге келгелі міне кырык төр- 
тінші жы лға а я қ басып барады екен, бар өмі- 
рімнің қор, жиіркенішті болып көрінетіні сон- 
ш алық, кейде бәрін өз ырқыммен-ак киып 
кете салғым келеді...
Шындығын айтқанда, мен бұрын денсаулык 
дегеннің, ауру дегенніқ не екенін білмеуші ем. 
Тағдырым мені одан тыс калдырмапты. Бұрын 
білмесем, енді бар сырқаттын, сырын түсінуге 
тура келді. Мен өлімнен қоркам ба? Қоркам. 
Қорқатын себебім: өмірдің қуанышын татып 
көргем ж ок, творчествонын куанышына жо- 
лы ққам
ж оқ. 
Б ар 
вмірімді 
ж окш ы лыкта, 
ж оқш ылықтан үнемі үрейленуде өткіздім. Қыс- 
қасы, туғанда да, өмір сүргенде де және өлгенде 
де біркелкі болу: ештеңе көрмеу, ештене өз- 
гермеу — каш анда қорлык кой...
37

10 ақпан 1975 жыл
Егер 1976 жылы менің «Таңдамалым» шык- 
са онда менің акыр аяғында рухани да, мате- 
риалды к та ж ағдайларым ептен те болса 
жеңілдеп калар еді. «Таңдамалыңның» болуы 
ж аксы -ак кой. Оны мен «Тамаша аиым — та- 
мызым» («Август — месяц священныи») деп 
атаймын.
Егер баспамен ш артка отырсам, онда сол 
тамыз айында отыруым керек. Әдетте, олар 
келесі жылдың шартын сол аида жасаиды . Ьұл 
біріншіден, 
ал 
екіншіден, тамыз — ж азды ң 
акырғы айы; үшіншіден, менің жортуылдарым 
да бітеді, калай дегенмен мен енді ж ас емеспін 
р о й
міне 44-ке келдім. Әрине, бұл менін. жас- 
тығымның соңы. Ж азд ан кейін күз келеді. Сон- 
дыктан да мен тандамалымның атын « Іам а ш а
айым — тамызым» деп коймакпын.
38

Ескі ауру. Аурухана. Емделу. П каңтардан 
5 ақпанға деиін. Ауруым менің оңай болмаса 
йппгя’ 
Дәрігерлер диагнозды дұрыс қойған 
0НДа мен' тек б,Р сиқырлы күш қана 
сақтап қалады . Бұл жолы шынында да ауру 
екенімді мен өзім де ұғындым. Қатты жүдедщ

жүктеу/скачать 0,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: