Сабақтың  тақырыбы:  Адам  нәсілдері.  Нәсілшілдікті  және

23 
 
қоғамдасып тіршілік ету жағдайы және еңбек ету сипаты ерекше әсер етті. 
Жер  бетінде  қазіргі  кезде  ӛмір  сүріп  жатқан  адамдардың  бәрі  де  бір  ғана 
түрге  жатады.  Оны  биологиялық  жүйелеуде  саналы  адам  (Homo  sapiens) 
деп  айрықша  құрметті  атаумен  атайды.  Бұл  атаудан  адамның  басқа 
организімдерден  ақыл  –  ой,  сана  арқылы  ажыратылантыны  айқын 
байқалады.  Әрбір  жеке  адамның  ӛсіп  дамуы,  биологиялық  заңлылықтар 
бойынша  жүріп  жатады.  Барлық  адамдардың  жалпы  дене  құрылысы  мен 
ақыл – ойының дамуы бір – біріне ӛте ұқсас. Қазіргі адамдар – дың тарихи 
даму  барысында  тіршілік  еткен  табиғи  орта  жағдайына  байланысты 
морфоллгиялық  айырмашылық  белгілері  қалыптасқан.  Мұндай  белгілер 
бірте  –бірте  адамдар  тобының  арасында  тұқым  қуалайтын  ӛзгергіштік 
арқылы  ұрпақтарына  беріліп  отырады.  Адамдар  тобының  арасындағы 
түрішілік 
тұқым 
қуалайтын 
ӛзгергіштікті 
француз 
ғалымы 
Ф.Бернье нәсілдер  (1684 ж) деп  атады.  Адамдардың  тек  сыртқы  түр 
келбетінде  ғана  бір  –бірінен  айырмашылықтар  бар.  Ондай  айырмашылық 
белгілерге терісінің, шашының, кӛзінің түсі, мұрыны мен ерінінің пішіні, т. 
б. 
жаталы. 
Жер 
бетіндегі 
адамдардың 
осындай 
сыртқы 
айырмашылықтарына сәйкес, негізінен, үш ірі нәсілге бӛледі. 
Нәсілдер–негроидтік 
(қара 
түстілер), еуропеоидік 
(ақ 
түстілер) және монголоидтік (қоңырқай түстілер) деп аталады. Әрбір ірі 
нәсілдің ӛзі кӛптеген ұсақ нәсілдерге бӛлінеді. 
Негроидтік нәсілдердің шаштары бұйра әрі қара түсті, терісінің түсі 
де  қара,  сақал  –мұрты  баяу  ӛседі.  Мұрны  жалпақ,  бет  пішін  сопақша, 
кӛздері үлкен, еріндерінің қалындығы айқын байқалады. Нағыз негроидтік 
нәсілдер,  негізінен,  Африкада  ӛмір  сүреді.  Негроидтік  нәсілдер  де  қазіргі 
кезде басқа құрлықтарда да таралған. 
Еуропеоидтік  нәсілдерге  тән  белгілер:  ұзын  бойлы,  шашы  ұзын 
салалы әрі ашық, терісі ақшыл түсті. Олардың бет пішіні сопақша, мұрты 
мен  сақалы  тез  ӛседі,  қыр  мұрынды  (жалпақ  емес),  жұқа  ерінді  болып 
келеді.  Еуропеоидтік  нәсілдер  алғашында  Еуропа  мен  Алдыңғы  Азия 
жерінде  ӛмір  сүрген.  Қазір  еуропеоидтік  нәсілдер  барлық  құрлықта  ӛмір 
сүреді. 
Монголоидтік  нәсілдердің  де  ӛзіне  тән  белгілері  бар.  Монголоидтік 
нәсілдердің  шаштары  қатты  әрі  ұзын  салалы,  терісінің  түсі  қоңырқай, 
сақал –мұрты баяу ӛседі. Кӛбіне орта бойлы, жалпақ бетті, мұрын пішініде 
де жалпақ, кӛзлері қысықтау, еріндерінің қалыңдығы орташа болып келеді. 
Монголоидтік  нәсілдер,  негізінен  Азия  құрлығында  кеңінен  таралған. 
Қазіргі кезде монголоидтік нәсілдер барлық құрлықтарда ӛмір сүреді. Бұл 
негізгі  үш  нәсілден  ғалымдар    Солтүстік  Америкадағы  үндістер  мен 
аустралиялықтарды  ӛз  алдына  жеке  нәсілдер  деп  бӛледі.  Үндістердің 
сыртқы  түрі  ӛздеріне  тән  қыр  мұрынды,  сопақ  бетті,  ұзын  шашты  болып 
келеді.  Ал  аустралиялықтардың  терісі  қара  түсті,  шашы  толқын  пішінді, 
сақал  –мұрты  қалың  ӛседі.  Аустралиялықтар  тісінің  құрылысы,  қан 
құрамы,  саусақ  бедерлері  жағынан  монголоидік  нәсілдерге  ұқсас  болып 
келеді.  Нәсілдердің  шығу  тегі  туралы  ғалымдар  арасында  қарама-қарсы 

24 
 
тұжырымдар бар. Кейбір ғалымдар жер бетіндегі нәсілдер бір ғана жерде 
пайда болып, кейіннен басқа аймақтарға таралған деген пікірді қостайды. 
Оны моноцентризмдік  тұжырым деп  атайдй.  Ол  гректің  ―бір  және 
латынның ―орталық, деген сӛздерінен алынып, «бір орталықтан шыққан», 
деген ұғымды білдіреді. Нәсілдердің пайда болуы туралы келесі тұжырым-
полицентризм (грекше-кӛп)  деп  аталады.  Ол  тұжырым  бойынша  нәсілдер 
әрбір  аймақта  ӛз  алдына  жекелей  пайда  болған  деп  түсіндіреді.  Кӛпшілік 
ғалымдар 
қазіргі 
кезде 
моноцентризм 
тұжырымын 
қолдайды. 
Қазақстандық  ғалым  Әділ  Ахметов  ӛзінің  кӛп  жылдық  ғылыми 
зерттеулерінің  нәтижесінде,  қазақ  халқы  мен  Солтүстік  Америкадағы 
үндістер  арасындағы  туыстық  белгілердің  бар  екендігін  атап  кӛрсетті. 
Нәсілдердің  шығу  тегі,  туыстық  жақындықтарын,  тарихи  қалыптасуын 
және  олардың  сыртқы  орта  жағдайларының,  әсеріне  бейімделуін 
нәсілтану ғылымы  зерттейді.  Кейбір  кер  тартпа  ғалымдар  әр  түрлі 
пиғылдағы  нәсілшілдік  пікірлерді  уағыздайды.  Олар  кейбір  нәсілдерді 
басқа  нәсілдерден  жоғары  қойып,  ақыл-ойы  жоғары  дамыған,  қабілетті, 
дарынды  деп  дәріптейді.  Енді  бір  нәсілдерді  қабілетсіз,  дарынсыз,  тӛмен 
дәрежелідеп  кемсітеді.  Мұндай  пікірлер  нәсілдер  арасында  алауыздық 
тудырып нәсілдерді бір-біріне қарсы қояды. Кейбір нәсілшіл ғалымдар кей 
нәсілдерді биологиялық тұрғыдан сапасыз леп кемсітелі, осындай дәлелсіз 
пікірлер  арқылы  нәсілдердің  шыққан  тегінің  бір  екендігін  қасақана 
бұрмалап  түсіндіреді.Соңғы  кездегі  нәсілдердің  қан  құрамы  зерттеген 
ғалымдар  барлық  нәсілдердің  қан  құрамының  бірдей  екенін  дәлелдеп 
берді. 
Кейбір  нәсілшіл  ғалымдар  табиғатта  болатын  табиғи  сұрыпталу, 
тіршілік  үшін  күрес  заңдылықтары  адамзат  қоғамында  да  болады  деп 
уағыздайды.  Ондай  ғалымдар  Ч.  Дарвиннің  табиғатта  болатын 
заңдылықтар  туралы  пікірін  қоғамда  да  қатысы  деп  арнайы  бұрмалап 
түсіндіруге 
тырысады. 
Мұндай 
теріс 
пиғылдағы 
теория 
ғылымда әлеуметтік  дарвинизмтеориясы  деп  аталады.  Әлеуметтік 
дарвинистер  адамның  бойында  ата  тегінен  алған  туа  пайда  болған 
қатыгездік,  жауыздық,  мейірімсіздік  ―басым  белгілер‖  болады  деп 
түсіндіреді. 

жүктеу/скачать 2,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: