Образование: исследование устойчивое развитие

399

подобраны  так,  чтобы  можно  было  начать  обучение  в  любом  классе  и  разбиты  автором  на 

шесть  основных  разделов:    «Строение  вещества»,  «Пространство  и  материя»,  «Фазовые 

превращения»  и  «Углеродные  молекулы»,  «Современные  материалы»  и  «Наноразмерные 

эффекты». 

Такое разбиение не охватывает всех возможностей построения курса, но с точки зрения 

теории СЗМ  позволяет на доступном уровне представить некоторые достижения и перспективы 

нанохимии и современного естествознания и показать междисциплинарный подход в решении 

теоретических и прикладных задач.   

Поэтому,  основа  элективного  курса  -  это  серия  лабораторных  работ,  основанных  на 

оригинальных  публикациях  последних  лет  для  обязательного  выполнения  в  школьной 

лаборатории    нанотехнологий,  при  сдаче  которых    рассматриваются  основные  понятия, 

подходы, принципы нанохимии, важнейшие области ее использования, химические аспекты 

нанотехнологий. Подобраны олимпиадные задачи по химии, биологии, физике и математике, а 

также элементы теории решения изобретательских задач (ТРИЗ) и задачи по нанотехнологиям. 

В  течение  учебного  года  в  рамках  данного  курса  учащиеся  готовятся  к    олимпиадам 

разного  уровня:  региональным  и  Республиканским,  Международным  (турнир  Ломоносова, 

Всероссийская  Интернет-олимпиада  школьников,  студентов,  аспирантов  и  молодых  ученых 

в  области  наносистем,  наноматериалов  и  нанотехнологий  «Нанотехнологии  -  прорыв  в 

Будущее!», Интеллектуальная олимпиада «Эрудит», «Удивительный мир» и другие). 

Первый этап обучения в    лаборатории нанотехнологий  НИШ ХБН посвящен изучению 

основ   механо - и химического синтеза наноматериалов  (лекции, семинары, практические 

занятия). 

Второй,  исследовательский  этап  -  подготовка  и  выполнение  научного  проекта  с 

получением  нанопродуктов в лаборатории нанотехнологий.

Например: Тема проекта «Получение мыла с наночастицами чистотела».

Цель: получить мыло с наночастицами чистотела» и изучить его свойства. 

Гипотеза:

 

если  добавить определенное количество наноструктурированных чистотела и 

зверобоя к получаемому  мылу, можно ли улучшить его очищающие свойства и использовать 

для профилактики и лечения подростковых угрей?! 

Этапы, процедура исследования: анализ научной литературы для обоснования задач и 

методов исследования по изучению влияния нанопорошков лекарственных трав  на процесс 

научного мыловарения, с разработкой собственной оригинальной методики.  

Методы исследования:  волновое сверхизмельчение, сканирующая зондовая микроскопия 

(СЗМ), правила нечеткой логики,  объектно-ориентированная среда MatLab; анализ специальной 

литературы;

Практическая  значимость  проекта:  получено    косметическое  мыло  с  заданными 

свойствами.

Область  практического  применения  результатов:  методика  получения  лечебного  мыла 

(оформлена заявка на получение инновационного патента) внедрена в школьной лаборатории 

нанотехнологий, налажено мини-производство, разработан дизайн упаковки, QR-код  и сбыт.

Новизна исследования: проведены исследования по получению и анализу качества мыла  

при разном содержании нанопорошков чистотела.

Результаты и выводы: Впервые получено  натуральное мыло  с добавками наночастиц 

чистотела,  которые  усиливают  его  очищающие  и  лечебные  свойства,  что  подтверждает 

выдвинутую гипотезу - содержание лекарственных трав положительно влияет на качество и 

свойства лечебного мыла.                                              

Полученные  мыла  имеют    pH=7–8,    хорошо  мылятся,  приятно  пахнут,  обладают 

антибактериальными свойствами и являются экологически чистыми.

400

5

Достоинство  проекта заключается в том, что никто не исследовал наночастицы  чистотела  

в качестве  лечебной добавки к мылам с целью повышения их качества, по правилам нечеткой 

логики,  с  разработкой  оригинальной  методики.  Исполнитель  проекта  -  Токтаров  Димаш, 

учащийся 11 класса НИШ ХБН г. Усть-Каменогорск занял 1 место по химии и Золотую  Медаль в 

Республиканском конкурсе научных проектов «Дарын» по общеобразовательным предметам в  

Алматы, феврале 2015 года. А также получил приглашение стать участником международного 

конкурса «INTEL ISEF», США,  штат Пенсильвания г. Питсбург  «Getting of nanosoap». 

Главный  результат в том, что в нашей школе есть учащиеся, способные создавать новое. 

Основные  акценты  в  дальнейшей  работе  –элективный  курс  (практические  рекомендации), 

способствующий развитию проектно-исследовательской деятельности учащихся (7-11классов) 

в области нанохимии и нанотехнологий.

Список использованной литературы:

1.  Сергеев Г.Б. Нанохимия. М.: Книжный дом Университет, 2006. 

2.  Нанотехнологии.  Азбука  для  всех.  Под  ред.  акад.  Ю.Д.Третьякова.  М.:  Физматлит, 

2008. 

3.  Назарбаев Н.А. Глобальная энергоэкологическая стратегия устойчивого развития в 

ХХI веке., Астана-Москва: Экономика, 2011. 

4.  В.Л.Миронов. Мир физики и техники. Основы сканирующей зондовой микроскопии., 

Москва: Техносфера, 2009.

5.  Intel  –“обучение  для  будущего”:  Учебное  пособие  –  8-е  издание,  исправленное  и 

дополненное. - М.:Интернет – Университет Информационных Технологий, 2006.

ДЕҢГЕЙЛІК БАҒДАРЛАМА ИДЕЯЛАРЫН ТӘЖІРИБЕГЕ 

ЕНГІЗУ ЖОЛДАРЫ 

Қаржауова Ж. С. 

Ә. Досмұхамбетов атындағы облыстық дарынды балаларға 

мамандандырылған гимназия-интернаты, СҚО

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Аңдатпа

Бұл  жұмыста  деңгейлік  бағдарлама  идеяларын  өз  мектебімдегі  мұғалімдердің  іс-

тәжірибесіне  енгізу  жолдары  қарастырылған.  Өз  мектебіміз  бойынша  мектепті  дамыту 

жұмысына  көшбасшы  мұғалім  ретінде  атқарып  жатқан  жұмыстар  жайлы  іс-тәжірибемнен 

мәліметтер  берілген.  Сонымен  қатар  мектепке  және  мұғалімдердің  іс-тәжірибесіне  өзгеріс 

енгізу,  сол  енгізілген  өзгерістердің  тиімділігі  көрсетілген.  Мақалада  бағдарлама  идеяларын 

өз  мектебіміздегі  мұғалімдердің  өздерінің    іс-тәжірибесінде  қолдана  бастағаны  жайында 

айтылған. 

Аннотация

В данной работе рассмотрены пути внедрения идеи уровневой программы в практику 

учителей школы. Даны сведения из опыта моей работы в качестве учителя-лидера для развития 

школы. Также в данной работе показано как учитель-лидер вносит изменения в работу развития 

школы и в практику учителей и эффективность внесенных изменении.

 

В статье говорится об 

использовании учителями нашей школы идеи уровневой программы на практике. 

401

Annotation

In this article is shown the ways of practicing the ideas of the Program in teachers` experience 

at my school.  There was given some information from my experience about the work which I have 

done as a leader teacher. It is shown how the leader teacher includes changes in the work of school 

into the practice of teachers and so the productivity of those changes. In this article it is said about the 

use of the ideas of the Program in the teaching activity of the teachers of our school. 

«Бірінші  деңгей  мұғаліміне  арналған  нұсқаулықта»  былай  делінген:  «Бірінші  деңгей 

бағдарламасын игерген мұғалімдер алға ілгерілеу бар ма екендігін қадағалап отыру үшін, өзгеріс 

енгізу бағдарламасын іске асыру барысында туындаған кедергілерді жою мақсатында қолдау 

көрсетуге және бағдарламаның ықпал ету дәрежесін бағалауға жауап береді» [1, 4-б.]. Мен 

бірінші деңгей бағдарламасын тәмамдап келгеннен кейін, өз мектебімде бағдарлама идеяларын 

жүзеге асыру үшін мектепке қандай өзгеріс енгізу қажеттілігін анықтаудан бастадым. Бірінші 

кезекте  мектептің  даму  жоспарын  қарастыру  болды.  Мектепті  дамыту  жоспарын  құруды 

бастамас бұрын, ең бірінші, мектептің қай жағына өзгеру керектігін анықтап алу қажет. Егер 

мектеп әкімшілігі мен ұжым үшін мақсат айқын болмаса, онда оларды басқару мүмкін емес. 

Біздің тобымыздың алдында біз алдағы мақсаттарды мен міндеттерді және келешекте қандай 

нәтижелерге жеткіміз келетінін айқындау деген мәселелер болды.  Соған байланысты менің 

мақсатым мектеп мұғалімдерінің жұмысындағы кемшіліктерді, оларға сабақ беру барысында  

кездесетін  қиындықтарды,  сонымен  қатар  оқушыларға  ХХІ  ғасыр  талаптарына  сай  білім 

беру үшін мұғалімдердің іс-тәжірибесіне қандай өзгерістер енгізу керектігін анықтау болды. 

Өзгеріс енгізу үдерісін басқару оңай емес, әрине, өйткені оның барысында жұмыста әр түрлі 

қиындықтар  мен  келіспеушіліктер  туындап  жатуы  ықтимал.  Мұғалім  ретінде,  біз  өзімізге 

әрекет етуге, басқаруға, шешім қабылдауға жеткілікті билік пен өкілеттіктер берілмегендігін 

түсінеміз, тәжірибе көрсетіп отырғандай, басшы қызметін атқармастан-ақ, біз білікті мұғалім 

ретінде өзіміздің кәсіби беделімізге және жеке тұлға ретінде моральдық беделімізге сүйене 

отырып, оқыту мен оқу тәжірибесіне өзгеріс енгізуге ықпал ете аламыз. Сонымен қатар біз 

өзіміздің тәжірибелік дағдыларымызды дамытып, стратегиялық тұрғыдан ойлануды меңгере 

аламыз    [1,  73-б.].  Мектептің  даму  жоспары,  бірінші  кезекте,  мектепте  қолданылатын  іс-

құжат.  Ол  өнімділіктің  қазіргі  деңгейінің  талдауы,  қазіргі  үрдістер  мен  болашақ  факторлар 

мектептерге қаншалықты әсер ететіндігіне мектептің берген бағасының негізінде жасалады 

және алдағы жұмысты жетілдіру бойынша басымдық пен міндеттерді анықтайды [1, 77-б.]. 

Оқыту мен оқуға өзгерістерді енгізу үшін кімдерді тарту керек, яғни кімдерді қатыстыру керек? 

Мұғалімдерді өзгерістерге бейімдеу үшін, жаңалыққа ұмтылдыру үшін маған не істеу керек? 

Біздің мектептің келешегі қандай болады? 

Заман ағымына сай әр мектеп өзінің жұмыс жүйесін, өзінің мақсатын қайта қарастырып, 

өзгертіп  отыру  қажет.  Әсіресе,  дарынды  балаларға  мамандандырылған  гимназия-интернат 

болып  табылатын  біздің  мектеп  әрдайым  өзгерістерге  бейім  болып  келеді.  Биылғы  оқу 

жылында  деңгейлік  оқуды  бітірген  мұғалімдердің  санының  артуына  байланысты  жұмыс 

бір  жолға  қойылды.  Мектебімізде  бірінші  деңгей  бағдарламасын  меңгерген  бес  мұғалім 

жұмыс істейді, бір мұғалім оқып жатыр. Деңгейлік оқу бітірген мұғалімдердің саны көбейіп 

жатқанынан  ба,  мектеп  ұжымы  жаңа  өзгерістерге  құштарлығы  басым,  жақсы  көзқараспен 

қарап, қолдайтын болды. Деңгейлік бағдарламаны игерген мұғалімдер өздерінің жұмыс істейтін 

топтарын құрды. Біздің кәсіби қауымдастығымыздың құрамына бірінші деңгей мұғалімдері, 

екінші  деңгейді  меңгерген  мұғалімдер  және  үшінші  деңгей  бағдарламасы  бойынша  оқып 

келген мұғалімдер, сонымен қатар оқымаса да, өзінің іс-тәжірибесіне өзгеріс енгізгісі келіп, 

қызығушылық танытқан мұғалімдер кірді. Олардың жұмысы бір жүйеге түскен. Топ мектептің 

402

5

даму  жоспарының  басымдықтарын  және  бағыттарын  саралап  алды.  Өзімнің  мектебімдегі 

нақты өзгерістерді іске асыру үшін маған, ең бірінші, қажеттіліктерді анықтау керек болды. 

Сондықтан, мен, ең алдымен, сауалнама алудан бастадым. Себебі осы сауалнамалар арқылы 

мен мектептің нақты проблемасын анықтай аламын. Сауалнамалардың қорытындысын шығару 

барысында  мұғалімдердің,  ата-аналардың,  оқушылардың  көпшілігі  мектепке  өзгеріс  енгізу 

қажеттілігін  қолдайтынын  анықтадым.  Енді  ары  қарай  жұмыс  жүргізу  үшін  мектеп  жайлы 

толыққанды мәлімет жинастырдым.

Мен өзімнің барлық іс-әрекетімді осы мұғалімдерге арналған  нұсқаулыққа  сүйене отырып 

орындауға тырыстым.  Ол үшін мен Синектің «Көшбасшылықтың конустық метафорасын» 

өзіме  негізгі  бағыт  қылып  алдым.  Синектің  айтуынша,  көшбасшылық қасиеттерді  зерделеу 

мақсатында  жүргізілген  зерттеулер  көшбасшылардың  өздері  атқарып  отырған  істерінің 

мақсаттарын,  сондай-ақ  көшбасшылықтың  алып  отырған  орнын  және  жақсарту  үшін  нені 

өзгерту қажеттілігін ұғынудың маңызды екендігіне ерекше көңіл бөледі [1, 16-б.]. Мұғалімдерге 

Деңгейлік бағдарлама идеясының мазмұны бойынша семинар өткіздім. Мектептің бастапқы 

ахуалын  анықтау  үшін  мен  сауалнамалар  құрастырдым.  Ең  алдымен  ата-аналардан  алдым. 

Содан кейін сұхбат арқылы олардың пікірлерін білдім. Ата-аналардан сауалнамаға шынайы 

жауап беруін сұрадым. Сауалнамалардың нәтижесінде олардың мектеп жұмысына көңілдері 

толатындықтары байқалды. Барлық сұрақтарға дерлік «келісемін» және «толықтай келісемін» 

деген жауаптар берді. Мектепте атқарылып жатқан жақсы жұмыстарға оң бағаларын берген. 

Бұдан мектеп пен ата-аналардың арасындағы байланыс өз дәрежесінде екендігі айқындалды. 

Тек  кейбіреулері  ғана  сабақ  кестесіне  көңілдері  толмайтынын  және  баласына  берілген  үй 

тапсырмасынан, сонымен қатар мектепте не болып жатқанынан хабарлары жоқ екенін, кейбір 

сабақтардың  дәстүрлі  стильде  өтетініне  байланысты  балаларының  қызығушылығының 

төмендігін көрсеткен. Оқушылардан алынған сауалнамалар нәтижесінде мынадай қорытынды 

шықты:  мұғалімдердің  көпшілігі  әлі  де  болса  дәстүрлі  сабақтарды  өткізуі,  сондықтан  сол 

пәндерге  деген  қызығушылығының  болмауы,  топтық  жұмыстарды  сирек  жүргізуі,  тек 

деңгейлік оқуды бітіріп келген мұғалімдердің ғана ұйымдастыруы, өзара бірін-бірі бағалауға, 

өз ұсыныстарын, ойларын еркін айтуға мүмкіндіктің жоқтығы, сабақ барысында формативті 

бағалаудың  өз  деңгейінде  болмауы,  сабақ  соңында  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  кері 

байланыстың  болмауы  анықталды.  Мұғалімдерден  алынған  сауалнамалардың  нәтижесінде 

топтық жұмыстарды ұйымдастыру жолында кездесетін қиындықтар, сабақта сұрақ түрлерін 

қолдануды  білмейтіндігі,    бағалаудың  түрлерін  қолдана  алмайтындықтары,  яғни  олардың 

дәстүрлі  сабақтан  шыға  алмай  жатқандықтары  байқалды.  Мұғалімдерден,  ата-аналардан, 

оқушылардан  алынған  сауалнама  нәтижесі  бойынша  мониторинг  жасадым.  Сауалнамалар,  

PEST, SWOT  анализдердің қорытындысы арқылы «Мұғалімдердің іс-тәжірибесіне оқыту мен 

оқудың  тиімді  әдістерін  енгізу  арқылы  олардың  кәсіби  дамуына  ықпал  жасай  аламын  ба?» 

деген проблема шықты. Осылай деректер жинау арқылы мен мектептің жұмыс істеу жағдайын 

анықтадым. Бұл зерттеулердің нәтижесінде біздің мектептің мұғалімдерінің іс-тәжірибесіне 

қажеттілігіне  байланысты  өзгертулер  енгізуім  керектігі  көрінді.  Бұл  анықталған  мәселені 

шешу  үшін  әр  мұғалім  өзінің  іс-тәжірибесіне  өзгерістер  енгізу,  яғни  оқытудың  тиімді  әдіс-

тәсілдерін  меңгеру  қажеттілігі  туындап  отыр.  Ал  бұл  өзгерістерді  енгізетін,  әрине,  бірінші 

деңгей бағдарламасын игерген мұғалімдер. 

Көшбасшылық – мектеп жүйесін жетілдірудің басты элементі. Біздің мектепте бірінші 

деңгей  мұғалімдеріне  көшбасшылық  қызметтерін  орындауға  мектеп  әкімшілігі  тарапынан 

жағдайлар  жасалған.  Біз  деңгейлік  бағдарламаны  игерген  мұғалімдер  әкімшілікпен  келісе 

отырып, мектебімізде бес топ құрдық және жұмысымызды бір жылға жоспарладық. Әр топ 

сегіз-тоғыз мұғалімнен тұрады, яғни ол топтарға бір бірінші, бір екінші деңгей, бір үшінші 

деңгей мұғалімдері және бес-алты оқымаған мұғалімдер кіреді. Мен өзімнің тәлім алушым 

403

ретінде Алматы қаласында екінші деңгейлік бағдарлама бойынша оқып келген қазақ тілі мен 

әдебиеті  пәнінің  мұғалімін  алдым.  Өзімнің  тәлім  алушыммен  бірге  бір  жылға  тәлімгерлік 

жоспар  құрдық.  Ол  жоспарда  мұғалімдердің  іс-тәжірибесіне  өзгерістер  енгізу  үшін  айына 

алты коучингтен жоспарладық. Коучингтерді тәлім алушымен бірге отырып жоспарладық, ал 

коучингтерді тәлім алушым өткізіп отырды. Бұл коучингтер арқылы мұғалімдер оқыту мен 

оқудың тиімді әдіс-тәсілдерін меңгере бастады. Коучингтерден кейінгі аптада тобымыздағы 

мұғалімдердің  сабақтарына  қатысу  жоспарланды.  Яғни  ондағы  мақсатымыз  –  коучингте 

алған  білімдерін  тәжірибеде,  сабақ  барысында  қалай  қолданып  жатқандықтарын  қадағалау, 

бақылау.  Одан  кейін  айдың  үшінші  аптасында  сабақ  өткізген  мұғалімдердің  сабақтарына 

түзетулер енгізу, сабақтарын талдау, кәсіби әңгімелер өткізу жоспарланған болатын. Ал әрбір 

айдың төртінші аптасында қайтадан сабақтарға қатысуды жоспарладық. Ондағы мақсатымыз 

– түзетулер енгізгеннен кейінгі мұғалімнің сабақты ұйымдастыру жолдарын бақылау, оларға 

кәсіби  көмек  көрсету.  Осы  жоспарланған  іс-шараларды  өткен  оқу  жылында  іске  асыра 

бастадық,    мұғалімдердің  кәсіби  дамуына  аздап  болса  да  ықпал  ете  алдық  деп  ойлаймын. 

Нәтижесінде әріптестерім оқыту мен оқудың жеті модулі туралы түсінік алды, әр сабағында 

жекелеген модульдерді қолдана алатын болды. Топтық жұмыстарды бұрын басқаша өткізетін 

болса, енді өткізу жолдарын түсініп, дұрыс ұйымдастыра алатын болды. Бұған коучинг пен 

тәлімгерлік  арқылы  қол  жеткіздік.  Сол  коучингтерге  қатысқан  мұғалімдердің  бойындағы 

өзгерістерді бақылау үшін Lesson Study зерттеу сабағын өткізуді жоспарладық. Lesson Study 

зерттеу сабағынан мұғалімдердің іс-тәжірибесіндегі өзгерістер мен  оқушылардағы өзгерістерді 

көрдік. Сабақтарды бірінші рет өткізгенде, көптеген кемшіліктерді байқадық, яғни оқушылар  

бірін-бірі  бағалай  алмайды,  өз  ұсыныстарын  айта  алмайды,  кері  байланыс  жасай  алмайды. 

Тәлім  алушы  екеуіміз  оларға  түзетулер  енгіздік.  Содан  кейін  зерттеуге  қатысып  отырған 

мұғалімдермен  бірге  отырып,  келесі  сабақтарымызды  жоспарладық.  Дәл  осы  мұғалімдер 

екінші сабақтарын өткізгенде, тәлім алушым екеуіміз біраз өзгерістер бар екенін байқадық. 

Бұл тәсіл арқылы коуч екеуіміз мұғалімдердің өздерінің оқытушылық тәжірибесіне оқыту мен 

оқудағы жаңа тәсілдерді енгізуін, олардың бұл әдіс-тәсілдерді қалай қолданып жатқандықтарын 

бақыладық. Осы сабақтардың өзінен-ақ өзгерістердің алғашқы қадамдары біліне бастады.  Бұл 

үдеріс барысында оқу сапасын арттыру үшін белгілі бір тәсілді қалай дамытуға болатындығын 

анықтау мақсатында бір топ мұғалім бірлесіп оқушылардың оқу үдерісін зерделейді [1, 50-

б.]. Нәтижесінде әріптестерім зерттеу сабақтары, оны қалай өткізу керектігі туралы мағлұмат 

алды, сабақты бірлесіп жоспарлай алатын болды, зерттеуге қатысқан мұғалімдердің арасында 

ынтымақтастық  пайда  болды.  Сонымен  қатар  Lesson  Study  тәсілінің  тиімділігін  ұғынып, 

биылғы оқу жылында да өткізуді жоспарлап отырмыз. 

Маған дейін оқып келген мұғалімдер орта мерзімді жоспарды басқаша үлгіде жасайтын. 

Биылғы  оқу  жылында  көшбасшы  мұғалімдер  осы  тақырыпқа  байланысты  қыркүйектің 

бірінші аптасында деңгейлік оқу бітірген мұғалімдермен отырыс өткіздік. Ол отырысымызды 

өткізудегі мақсатымыз – орта мерзімді жоспардың ортақ үлгісін жасау. Мектебіміздегі барлық 

мұғалімдер  орта  мерзімді  жоспарға  жеті  модульді  ықпалдастыра  құру  тиімді  болатынын 

шешіп, ортақ үлгі қабылдадық. 

Топ мұғалімдері көп жағдайда бір мектепте жұмыс істейді, бірақ тәжірибені жақсарту 

мақсатында бірлесе жұмыс істеу үшін басқа мектептердің мұғалімдері де тартылуы мүмкін 

[1, 50-б.]. Сол себепті біз бір топта оқыған қала мектептері мұғалімдерімен «Сенім» кәсіби 

қауымдастығын  құрдық.  Қаланың  №  7  мектебіндегі  мұғалімдердің  Lesson  Study  сабағына 

қатысуды  жоспарладық.  Осындай  зерттеу  сабақтарының  нәтижесінде  оқушылардың  білім 

деңгейінің көтерілуіне ықпал жасалады. Сонымен қатар мектептегі әріптестер арасында және 

қала  мектептері  арасындағы  мұғалімдер  арасында  да  ынтымақтастық  пайда  болады,  өзара 

тәжірибе алмасамыз. Тек қана Lesson Study сабағын ғана емес, коучингті өткізу тәжірибесімен 

404

жүктеу/скачать 11,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: