Қожа ахмет ясауи атындағы халықаралық

9 
Акмеология
– жаратылыстану, қоғамдық және гуманитарлық 
пәндердің түйісуінде пайда болған және адамның кемелдену 
сатысында 
дамуының 
заңдылықтары 
мен 
механизмдерін 
зерттейтін, әсіресе осы дамудың аса жоғары деңгейіне жетуін 
зерттейтін ғылым.
Елімізде қазіргі таңда қалыптасқан еңбек нарығы жоғары 
білімді, шығармашылық деңгейі жоғары, әрекеттің сан түрлі 
саласында өз білімі мен біліктілігін қолдана алуға қабілетті 
мамандардың кәсіби даярлығының деңгейіне, акмеологиялық 
тұғырына және сапасына қойылатын талаптарға өз әсерін тигізуде.
Кәсіби іс-әрекетте өзін-өзі жүзеге асыруы, тұлғалық және іс-
әрекеттің жоғары кәсібилігіне қол жеткізуіне, жоғары нәтижелерге 
жетудегі мотивацияның жоғары деңгейінің болуы, акмеология 
негізінде кемел адам қалыптасады, өзін-өзі жетілдіреді (Сурет 1). 
Сурет 1 – Акмеология негізінде кемел адамның қалыптасуы,
өзін-өзі жетілдіруі 
Қазақстан Республикасы «Білім туралы» заңында білім беру 
мекемесінің міндеті білімгерлерге тек білімнің жиынтығын беру 
ғана емес, білімгерлердің өз бетінше білім алуына, өзіндік білім 
алудың тәсілдеріне үйрету де болып табылатындығы жайлы 
айтылған. Сондықтан білім беру, оқу үдерісін ұйымдастыруға деген 
көзқарасты қайта қарап, білім, білік және дағдыны меңгертуде 

10 
мұғалім құзыреттілігін дамытуға, білімгерге оқу ақпаратын беруде 
білімгерлердің күтілетін нәтижелерге қол жеткізуіне мүмкіндік 
беретін оқу үдерісін жобалауға, білімгерлердің әр пәнді меңгеру 
икемділігін қалыптастыруға қарай өзгерту қажеттілігі туып отыр. 
Заман талабы тұрғысынан алып қарастырсақ, бүгінгі 
жаһандану үдерісінде білімгерлердің жаңалық атаулыға жаны 
құмар, интеллектуалдық деңгейі әлдеқайда жоғары екеніне көз 
жеткізуге болады. 
Білім беру үдерісінде енгізілген жаңалықтың қандай жағымды 
жақтары бар, ол қандай табысқа жеткізу мүмкін, кемшіліктері жоқ 
па, оның салдары қандай болуы мүмкін деген сияқты сұрақтар 
туындайды. 
Білім беру жүйесінде жаңа енгізілімдер, оның жеке 
компоненттерін, сондай-ақ жалпы білім беру жүйесінің, білім беру 
ортасына 
қалыпты 
элементтер 
енгізетін, 
сипаттамаларын 
жақсартатын мақсатты бағытталған прогрессивті өзгерістер. 
Акмеологияда білім беру жүйесінің жеке қоры есебінен, 
сондай-ақ қосымша күштердің - жаңа құралдардың, жабдықтардың, 
технологиялардың, капитал тартылудың және т.б. есебінен жүзеге 
асырылады. 
Акмеологияда педагогикалық жүйелердің интенсивті және 
экстенсивті жолдарының қосылуы «интеграциялық қағидаларды» 
жүзеге асыруға мүмкіндік береді, олар әртүрлі жоспарлы, әртүрлі 
деңгейлі педагогикалық жүйелер мен олардың компоненттерінің 
тоғысуынан құралады. Интеграциялық қағидалар, ойластырылған, 
«сыртқы» іс-шаралар ретінде көрінбейді, бірақ терең қажеттіліктер 
мен жүйені білуден туындайтын мойындалған қайта құрушылар 
болып табылады. «Жетілмеген» жерлерін заманауи технология-
лармен нығайту арқылы педагогикалық жүйенің жалпы тиімділігін 
арттыруға болады. 
Білім беру бағытына сәйкес педагог мамандарды даярлау 
тәжірибесі Г.Қ.Ахметова, педагогтердің зерттеу мәдениетін 
қалыптастыру З.А.Исаева, болашақ мамандардың креативтілігін 
қалыптастыру Б.А.Оспанова, А.С.Швайковский, Қ.М.Нағымжанова 
студенттің креативтігін қалыптастыру мақсатында инновациялық 
технологияларды пайдалану Г.Қ.Нұрғалиева, жоғары мектеп 
дидактикасының дамуы Т.С.Сабыров, Е.Ө.Жұматаева, жоғары оқу 
орнындағы оқыту мәселелерін Болон үдерісі талаптарына сай 
басқару Н.А.Асанов, С.Ә.Әбдіманапов еңбектерінде зерделенген. 

11 
Бoлaшaқ мұғалімдердің кәciби дaяpлығын білімдік үрдісте 
aқпapaттық тexнoлoгияларды пайдалану apқылы қaлыптacтыpу 
caлacындa opындaлғaн ғылыми еңбектер қатарына бoлaшaқ 
мaмaндapдың aқпapaттық жәнe зepттeу мәдeниeтiн қaлыптacтыpу 
(Е.Ы.Бидайбеков, P.Ч.Бeктұpғaнoвa, К.М.Бepкімбaeв т.б.) жәнe т.б. 
жатады.
Болашақ мамандардың кәсіби даярлығын жетілдіру жолдары 
туралы 
М.А.Кұдайкұлов, 
Ш.Т.Таубаева, 
Б.Кенжебеков, 
Б.А.Тұрғынбаева және т.б. ғалымдардың еңбектерінің осы оқу 
құралы үшін маңызы жоғары болды. Педагогикалық білім беру 
мазмұны, 
болашақ 
педагог-мамандарды 
кәсіби 
әрекетке 
даярлаудың 
қырлары, 
педагогтардың 
кәсіби 
қабілеттерін 
қалыптастыру, мұғалімдерді даярлаудың тарихына арналған 
зерттеулерді (Қ.Б.Сейталиев, Р.К.Бекмағамбетова, А.Д.Қайдарова) 
және т.б. жүргізген. Педагогтардың кәсіби дарындылығын дамыту 
мәселесіне Л.М. Нәрікбаева, ал болашақ маманның біліктілігін, 
шығармашылық әлеуетін дамыту Б.А. Тұрғынбаева, магистрлерді 
дайындауда зерттеушілік іс-әрекеттің рөліне Б.Ш.Баймұхамбетова-
ның зерттеу жұмыстары арналған. 
Болашақ мұғалімнің акмеологиялық дайындығын қалыптас-
тыру категориясы педагогика ғылымында жеткілікті дәрежеде 
жарық көрмегендігі қазіргі жоғарғы және одан кейінгі деңгейлерде 
шығармашыл оқытушы үлгілерін қалыптастыруға жаңа талаптарға 
сәйкес келетіндей мүмкіндік бермейді. Сондықтан мәселені 
түбегейлі жаңаша қарау қажеттігі туындайды. Зерделенген ғылыми 
әдістемелік әдебиеттерде ЖОО болашақ мұғалімдерді кәсіби іс-
әрекетке дайындау үдерісін акмеологиялық парадигма
 
талаптарына 
сай қайта қарау, оның теориясы мен ғылыми-әдістемелік негіздерін 
жаңарту мәселесі арнайы қарастырылмағандығы анықталды.
Болашақ 
мұғалімдерді 
дайындаудың 
практикасы 
оқу 
орындарында әртүрлі пәндер бойынша беріліп жатқан білімнің бір-
бірімен байланысының аздығынан болашақ мұғалімнің жоғары 
кәсібилік пен «акме» деңгейде еңбек етуге дайын болуын 
қалыптастыруға әлеуеті жеткіліксіз екендігін байқатты. 
Болашақ мұғалімді акмеологиялық тұрғыда дайындауға деген 
қоғамдық сұраныс пен оған негіз болатын тұжырымдамалық тұғыр 
мен тиімді жолдарының айқындалмауы арасындағы; жоғарыдан 
кейінгі білім деңгейінде болашақ мұғалімдерді дайындаудың 
мазмұны мен білім алушылардың оқу әрекетінің негізінде 
әлеуметтік-педагогикалық тәжірибеге сүйенуі мен оларды болашақ 

12 
кәсіби әрекетке, белгісіз жағдайлар мен педагогикалық шығарма-
шылыққа 
дайындау 
арасындағы; 
болашақ 
мұғалімдердің 
акмеологиялық дайындығын қалыптастырудың сапасын көтерудің 
объективті қажеттілігі мен осындай мүмкіндіктің жүзеге асуын 
қамтамасыз ететін тиімді шарттардың негізделмеуінің 

жүктеу/скачать 3,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: