Қожа ахмет ясауи атындағы халықаралық
Креативтіліктің мәні және типологиясы
жүктеу/скачать 3,13 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Креативтіліктің мәні және типологиясы Шығармашылық психологиясындағы креативтілік атауымен белгілі болған бағытты зерттеуді Дж.Гильфорд, С.Медник, В.Смит, К.Тейлор, Е.Торренс, Х.Трик, М. Уоллах, Д.Халперн және тағы басқа шетел ғылымдары жүргізді. Бірақ, Н.Т.Алексеев, С.М.Бернштейн, А.Н.Лук, Я.А.Пономарев, Н.Г.Фролов, Э.Г.Юдин, М.Г. Ярошевский сияқты авторлардың айтуы бойынша креатив- тілікті зерттеудің қорытындылары айтарлықтай нәтижелі болмады. Шетел зерттеулерінің креативтілікке берген анықтамалары мен ұғымдарын талдай және жалпылай отырып, Р.Холлмен былай дейді: «Креативтілік жаңа тәсілмен жүзеге асырылған қабылдау ағыны (Маккеллар), жаңа байланыстар табу қабілеті (Кюби), жаңа қарым-қатынастардың пайда болуы (Роджерс), жаңа шығарма- лардың туындауы (Меррей), жаңалықтар ашуға және оларды білуге қабілеті (Лассуэль), жаңа шешімдерге әкелетін ақыл-ой іс-әрекеті (Жерар), жаңа ұғымға тәжірибені көшіру (Тейлор), жаңа констелляциялық мағыналардың елесі (Гизелин)». Көптеген зерттеушілер креативтіліктің анықтамасында тұлға- ның ерекшелігіне (қасиетіне) басты назар аударады. Дж.Гилфорд креативтілік пен шығармашылық потенциалды табысты креативті ойлауға ықпал ететін қабілеттер мен басқа ерекшеліктері- нің жиынтығы тәрізді анықталуы мүмкін деп есептейді. Крeaтивтіліккe aрнaлғaн зepттeyлep жaлпы шығapмaшылықтa қaбілeт peтіндe түcіндірілeді. Бұл қaбілeттің cыpтқы жәнe ішкі фaктopлapынa apнaлғaн нәтижecі бoйыншa кpeaтивтіліктің көpінyіндe биoлoгиялық жәнe әлeyмeттік жaғдaйлapдың epeкшeлік pөлін aлғa қoяды. Кpeaтивтілік – aдaмзaттың тұлғaлығындaғы дарындылық, шығармашылық, oның дeңгeйі, құpылымы мeн epeкшeлігі aдaмзaттық дербестіктің бacқa acпeктілepімeн, яғни тaнымдық үдерістер cпeцификaцияcымeн тұлғaлық cипaтымeн бaйлaныcaды (cypeт -15). Баяндалған тәсілдер негізінде келесілерге көңіл бөлейік: шығармашылыққа, жаңа білім мен көркемдік құндылықтарды өндіруге тұрақты ұмтылу мен қабілеттер әрдайым адамның өнегелі 114 Cypeт 15- Кpeaтивті пoтeнциaлды жeтілдірy үдeріcі және физикалық дамуының, өзіндік санасының, ақыл-ой прогресінің жоғары деңгейі сияқты анықталған, шығармашылық ізденістер саласында ең болмағанда бір қадам жасағанда, рухани немесе материалдық мәдениеттің өзі жаңа ғана жасаған және әлі ешкімге белгісіз элементіне байланысты ештеңемен салыстырғысыз қуанышты сезіне бастағанда ол өзінің бейімделу маңызына қол жеткізе бастайды. «Шығармашылық – бұл адамның сүйіспеншілікпен істейтін, оның жүрегінің тереңінен шалқыған шабытпен шығатын дүниесі» (В.В. Шахгулари). Креативтіліктің жаратылысын қарастыру оны оқып-үйренудің негізгі сараптамалық бағытына негізделген. Жалпы алғанда оларды бағытталуына сәйкес үлкен екі топқа біріктіруге болады. Бірінші топқа жалпы психологиялық және концептуалдық бағыттағы зерттеулерді жатқызуға болады (Д.Б.Богоявленская, 1983; К.Дункер, 1965; А.Я.Пономарев, 1976; С.Л.Рубинштейн, 1941; О.К.Тихомиров, 1969 және т.б. ғалымдар). Бұл топтың психологтары шығармашылық психологиясының методологиялық Кpeaтивті Тaлдay Жинaқтay Oқy пәндeрі aқпaрaт көздeрі Интeллeктyaльды Әлeyмeттік Қapым - қaтынac Дидaктикaлық Диaлoг Интeллeктyaлды құндылықтapғa қaбылдaғыштық Жaлпы интeллeкт Шығapмaшылық aтқapy Адaмзaттық pyxaнилық бeлceнді жayaпкepшілік мaқcaтты іc -әpeкeт Интyиция Бeлceнділік қaбілeті Шығapмaшылық қaбілeттілік Пoтeнциaлдылық Импpoвизaция Зeрттey қaбілeттілігі 115 негіздерін, оның заңдылықтары мен шығармашылық қызметтің механизмдерін зерттеді. Шығармашылық психологиясында жалпы психологиялық теорияны құру мәселесі (Я.А.Пономарев, О.К.Тихомиров, Б.Ф.Ломов және т.б. ғалымдар), педагогика мен психологияның әртүрлі бағыттарын зерттеудегі әлеуметтік тұрғыдан маңызды қорытындысын біртұтас ете алу қабілеті шұғыл шешім қабылдауды қажет етіп тұр. жүктеу/скачать 3,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|