Омарқожаұлы Нұрберген Омарова Қарлығаш мал азықтандыру пәнінің практикумы
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
Омар ожа лы Н рберген Омарова арлы аш мал азы тандыру п ніні п
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.5.2. Торай азықтандыру және шошка бордақылау
| Ескерту.10-нан асқан торай басына емізетін мегежін нормасына 0,33 а.ө. және соған сәйкес қоректік заттар үстемесі қосылады.
Шаруашылықтағы азық қорына байланысты шошқа азықтандыруын жемді, жемді-картопты, жемді-тамыржемісті типте жүргізеді. Азықтандыру типіне сәйкес мегежін азығына 0,1-0,3 кг бұршақ ұнтағын, 0,3-0,5% кг күнбағыс шротын, 0,1-0,2 кг балық ұнын, 2-4 кг жүгері, арпа, бидай, сұлы жармасы мен бидай кебегінен тұратын жем қоспасын, 1-1,5 кг көк сүт, 0,5-0,7 кг шөп ұнын, 4-5 кг буландырылған картопты, 2-3 кг қызылшаны, 4-5 кг құрама сүрлемді, 30-60 г преципитатты, 15-30 г ас тұзын жұмсайды. Жазда шөп ұны мен тамыртүйнектерді 5-7 кг бұршақ тұқымдастар көгімен ауыстырады. Торайлауы жақындағанда мегежінге жегізілетін азықтар көлемін жартылай азайтып, торайлағаннан кейінгі күні - 8-10 л таза жылы су ішкізіп ертеңіне оған 0,5-0,6 кг сұлы мен арпа ұнтағын, кебек не шротты араластырып беріп, азықтардың толық көлемін беруге біртіндеп 5-6 күнде көшіреді. Тұқымдық қабанның энергия мен қоректік затқа мұқтаждығы жасы мен салмағына және ұрық алыну жиілігінебайланысты өзгереді. 100 кг т.с. сақа қабанға - 1,5 а.ө., яғни 15-6,6 МДж АЭ жеткілікті болса, екі жасқа дейінгі өсіп жетілуі аяқталмаған қабанға — 2,0 а.ө., яғни 22,2 МДж AЭқажет. 1 а.ө.-де 150 г "шикі", 120 г қорытылатын протеин "шикі" протеинінде 4,8% лизин мен 3,83% метионин+ цистин, ал құрғақ затында - 0,93% Са мен 0,76% Р болса "шикі" жасұнықкөлемі 7%-дан аспауға тиіс (4.29-кесте). Қабанның энергияменқоректікзатқамұқтаждығынқамтамасызетуүшінкөлеміаз,тезқорытылатын, энергияғақаныққан, протеинмен дәрумендергебай,құнарлыазықтарберіледі.Олүшінрационжалпықоректілігінің75-85% құнарлыжемнен, мысалы, 0,5 кгсұлы+ 0,5 кгарпа+ 0,6 кгбидай+ 0,05 кгжүгері+ 0,1 кгбұршақ+ 0,1 кгкүнбағысшроты+ 0,2 кгбалық ұнынантұратын, 10-15% шырындыазықтан(1-3 кгбуланғанкартоп + қызылша+ құрамасүрлемнентұратын), 3-5% шөп ұнынан(0,4-0,5 кг), 6-8% жануартектесазықтардан(1-2 кгкөксүт+ 0,2 кгбалық ұны+ қан ұны+ ет-сүйек ұны) құрастырылады. Минералдық қоректілігінарттыруүшінрационға15-18 гастұзы, 13-15 г азықтықфосфат, 30-35 гминералды-дәруменді қосынды мен премиксқосылады. 4.29-кесте. Тұқымдық қабан азықтандыру нормасы
1-тапсырма. Жемді, жемді-картопты, жемді-тамыр-жемістітшптегішошқаазықтандырурационықұрылымын салыстырыңдар. Ол рациондарда қай аминқышқылдарымен дәрумендержеткіліктілігінжете бақылау қажет. Неге? 2-тапсырма. 0,8 кгжүгері ұнтағы, 0,4 кг арпа жармасы, 0,4 кгсұлы ұнтағы, 0,2 кгбұршақұнтағы, 0,4 кгкүнбағысшроты, 1 кгкөксүт, 0,5 кг жоңышқа ұны, 3 кгқант қызылшасынан құрастырылғантірілейсалмағы160 кг буаздығының 80-күніндегімегежінрационыныңэнергетикалық қуаттылығы мен құнарлылығыншығарып, нормаменсалыстырыңдар. 3- тапсырма. Тұқымдық қабанды ұрық алынатын кезеңде қай азықтармен, қай арақатынаста азықтандыруға болатынын көрсетіңдер. Рацион құрылымын есептеңдер. 4.5.2. Торай азықтандыру және шошка бордақылау Баска түлік төлімен салыстырғанда торай физиологиялық жағынан жете дамымай туады. Эмбрионалдық даму кезеңінде оның, әсіресе, қан түзу, ас қорыту жүйелері онша жетіліп үлгермейді. Бұл туылғаннан кейінгі күндері торайдың ас қорыту сөлінде тұз қышқылы болмауынан туындайтынахлоргидрия салдарынан, қарын ас қорытудағы тікелей протеин қорытуға бағытталған протеолитикалық қызметі мен организмді желінген жемшөппен енген бактерияларды залалсыздандырушылық қорғаныс қызметін тек үшінші айда толық деңгейде атқара алады. Оған дейін торай азықтандырғанда осы жағдайды ескеру қажет. Туылғаннан кейінгі алғашқы күндері торайды асқорыту сөлінің тұз қышқылынсыз ыдырап, қорытылатын және де енесінің иммундық қасиеттерін беру арқылы резистенттігін, яғни ауруға қарсы тұрушылық қасиетін нығайтатын, белогінің 40% гамма-глобулиндерден тұратын уызға қанықтыру қажет. Шошқа уызы мен сүтінде басқа малмен салыстырғанда кальций мен фосфор, темір менмыс аз болатындықтан, торай қанындағы гемоглобин туылғандағы - 9% көлемінен екі аптада - 3-5% көлеміне дейін төмендеп, торайлар алиментарлыққан азаюына, яғни анемияға ұшырайды. Сондықтан оларға өмірінің алғашкы күнінен бастап кальций-фосфорлық қосынды ретінде преципитат, азықтық фосфат беріп, темір мен мысты 0,5% күкірт қышқылды темірмен (темір купоросы) күкірт қышқылды мыс (мыс купоросы) ерітіндісін енесінің емшегіне жағы арқылы жалатады. Алғашқы үш аптада негізінен ене сүтімен қоректенгенторай 1 кг салмақ қосу үшін 1,5-4 кг сүт қажет етеді. Демек, бұл кезенде барлық туылған торай басын енесінің сүтімен жеткілікті қамтамасыз етудің маңызы зор. Туылғанторайлардың жылдам өсімталдығына байланысты сүтпен қатар оларды басқа да жеңіл қорытылатын жемшөпке ерте үйретеді Ол үшін оларға туғаннан кейінгі 5-7 күнде тек өздері өте алатын тесікті ашып, енесінен қоршаумен бөлінген қора бөлігінде науаға салынған қуырылған арпа, жүгері дәні, азықтық бор, темірге бай қызыл топырақ жеп дағдыландырады да,енесінен ажыратылар кезде өз бетімен қоректенуге бейімдейді. Жәнеде олар енесінен әдеттегі 60 күннен неғүрлым ерте ажыратылатын болса, қосымша азық жеуге соғұрлым ерте үйретілуі керек. Ерте ажыратылған торайға ене сүтінің орнына құрамына 71% құрғақкөк сүт, 19,5% шошқа майы, 4 % өсімдік майы, 1% жүгері крахмалы, 1% витаминді әрі антибиотикті премикс, 1,5 % минералды премикс кіретін арнайы құрамажем беріле бастайды.1 кг құрғақ затында - 1,2-1,4 а.ө., 14-17 МДж АЭ, 220-230 г "шикі" және 190-200 г қорытылатын протеин, 10-12 г лизин, 6-7 г метионин мен цистин, 60-80 г май,40-45 г "шикі" жасұнық, 10-12 г Са, 8-9 г Р шоғырланған мұндай құрамажемді торай басына: а) тек өзін берсе... 10-15-күндігінде - 25 г, 16-20-күндігінде — 50 г, 21-25-күндігінде — 100 г, 26-30-күндігінде -.'25 г, 3І-35-күндігінде — 330 г, 36-40-күндігінде — 450 г, 41-45-күндігінде - 550 г, 46-50-күндігінде — 650 г, 51-55-күндігіңде - 750 г, 56-60-күндігінде - 850 г жегізіп, торай басына 20 кг жұмсайды; б) басқада сүт, көксүт пен көк не шырынды азықтармен қоса берсе... 16-20-күндігінде — 50 г жемге 100 г сүт, 21-25-күндігінде — 75 г жемге 200 г сүт, 26-30-күндігінде150 г жемге 300 г сүт пен 20 г шырынды азық, 31-35-күндігінде — 250 г жемге 400 г сүт пен 50 г шырынды азық, 36-40-күндігінде — 350 г жемге 500 г сүт пен 100 г шырынды азық, 41-45-күндігінде — 450 г жемге 550 г сүт пен 150 гшырынды азық, 46-50-күндігінде — 600 г жемге 600 г сүт пен 180 г шырынды азық, 51-55-күндігінде - 700 г жемге 650 г сүт мен 200 г шырынды азық қосып жұмсайды. М.Байтурин, А.Ахметов (1992) жүргізген ғылыми-шаруашылық зерттеу нөтижесі бойынша енесінен ерте ажыратылған торайларға келесі құрамдағы құрамажемді берудіұсынады (4.30-кесте). 4.30-кесте.Енесінен ерте ажыратылған торай кұрамажемі
Торай салмағы мен өсу жылдамдығы артқан сайын, азық кұрғақ затындағы алмасу энергиясы мен қоректік заттар шоғырлану дәрежесі өсіріледі. Броди деректері бойынша жеген азығының 36-40% энергиясы тіршілігін қамтамасыз етуге, 30-35% денесіндегі 1 г түзуіне 42-48 кДж АЭшығындалатын ақуыз(бұлшық ет) пен 1 г жиналуына 53,5-54,2 қДж АЭ шығындалатын май байланымына жұмсалады. Өскен сайын денедегі май байланымының үлесі жоғарылайтындықтан, торайдың 1 кг салмақ қосуына энергия шығыны 20-30 кг тартқанда - 18-19 МДж болса, 90-100 тартқанда - 27-29 МДж болып, азық шығыны 4-5 а.ө.-нен 6-а.ө. дейін ұлғаяды. Торайдың тәуліктік салмақ қосымы өскен сайын, азық энергиясының тіршілікті қамтамасыз етуге жұмсалатын бөлігінің үлесі азайып, өнім түзуге жұмсалатын бөлігінің үлесі ұлғаяды. Осы заңдылыққа сүйене отырып, бағыттыазықтандыру арқылы торай өнімділігін өсіріп, өнім құнын арзандату қажет. Дұрыс азықтандырылған жағдайда, торайды туылғандағы салмағы... 1 айда 5 есе, 2 айда 15-17 есе тірілей салмағы -18-20 кг, ал 7-8 айда -.90-110 кг тартуыкерек. Тұқымға қалдырылмаған 3-4-айлық тірілей салмағы25-30 кг торайды жедел бордақылап, 7-8-айлығында – 100-110 кг тірілей салмақпен етке сояды. Бордақылау рацион құрастырғанда бірқарынды мал болғандыктан шошқа еті мен майының сапасына жемшөп құрамының ықпалы күшті екенін ескереді. Бордақылаудағы шошқа майының (салосының) сапасына ықпалы бойынша азықтарды үш топқа бөледі: 1. Май сапасын жақсартатын арпа, қарабидай, тары, бұршақ, сиыржоңышқа, көк сүт, ет ұны, ет-сүйек ұны, майы аз балық ұны секілді азықтарды бордақылаудың бар кезеңінде беруге болады; 2. Май сапасын орташа жақсартатын сапалы құрама жем, көк азық, тамыржемістілер секілді азықтарды бордақылаудың бастапқыжәне ортаңғы кезеңінде беруге болады. 3. Май сапасын төмендететін күнжара, майлы балық ұны, сірне, кебек, сұлы, соя, жүгері секілді азықтарды (бордақылаудың тек басында беруге болады. Әрі өсіруге жарамсыз деп сақа мегежін мен қабанды құрама сүрлем, көк азық, жем қалдығы, асхана қалдығы, тамыр жемістілер, бақша дақылдары, т.б. арзан азықпен жедел бордақылап, етке сояды. Бордақылаудағы шошқаны 4.31-кестедегі мұқтаждық көрсеткіштеріне сәйкестендіріп азықтандырады. 4.31-кесте.Бордақылаудағы шошқаның қоректік мұқтаждығы (1 кг құрғақ затында)
Tanсыpма. Етке бордақыланған тірілей салмағы 80 кг торайдың энергия мен қоректік заттарға мұқтаждығын есептеңдер, бордақылаудың аяққы кезінде рационда қай азықтарды, қай мөлшерде қалдыруға болатынын көрсетіңдер. жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||