Өмірбаяны. Сәкен (Сәдуақас) Сейфуллин

жүктеу/скачать 0,58 Mb.

Pdf көрінісі

Дата	01.01.2017
өлшемі	0,58 Mb.
	#918
түрі	Өмірбаяны

Нұра ОКЖ

Библиографиялық көрсеткіш

Киевка 2014

Сәкен Сейфуллин

(1894-1938)

Қазақ

әдебиетіне жаңа түр, күрескерлік идея, жанды бейне, көркем

образдар әкелген ақиық ақын, ірі қоғам қайраткері, әдебиет

зерттеушісі, жазушы

-

драматург. Кеңес үкіметі тұсында Сәкен ірі

мемлекет қайраткері дәрежесіне көтеріледі. Ол Қазақстан

Орталық Атқару Комитетінің президиум мүшесі, Жер

-

су

комиссиясының председателі, 1922 жылы Қазақстан Комиссарлар

Советінің председателі болып сайланады. 1922

-

1925 жылдары

"Еңбекші қазақ" газетінің редакторы болып

Сәкен қазақ баспасөзінің негізін қалады.

Өмірбаяны

.

Сәкен (Сәдуақас) Сейфуллин

1894 жылы Жезқазған

ӛңіріндегі бұрынғы Ақадыр ауданындағы Қарашілік қыстауында

дүниеге келген. Қазақ

әдебиетінің негізін салушы, мемлекеттік

қайраткер

Нілдідегі орыс

қазақ, Ақмоладағы бастауыш приход мектебінде,

Омбыдағы мұғалімдер семинариясында оқыған. "Ӛткен күндер" атты

тұңғыш ӛлеңдер жинағын 1914 жылы Қазан қаласында бастырып

шығарған. Омбыдағы қазақ жастары ұйымдастырған "Бірлік" қауымы

басшыларының бірі болған.

1916 жылы ұлт

азаттық кӛтеріліске тілектес ӛлеңдерін жазған.

1917 жылы Бұғылыда мектеп ашып, орыс тілінен дәріс берген. Осы

жылы "Асығып тез аттандық" ӛлеңін жазды. Кешікпей Ақмола

қаласына ауысып, "Жас қазақ" революциялық ұйымын құрған.

"Тіршілік" газетін шығаруға ат салысқан. 3 айлық педкурста мұғалім

болған.

1917 жылы қарашада "Кел, жігіттер" ӛлеңін жазып, Қазан тӛңкерісін

қуана қарсы алады. Осы жылы Ақмола Совдепінің президиум

мүшелігіне сайланды.

1918 жылы "Жас қазақ марсельезасын" жазды, "Бақыт жолында"

атты пьесасының премьерасы кӛрсетілді.

1918 жылдың 4 маусымында ақтардың кӛтерілісі болып, Ақмола

Совдепі тұтқындалған. Атаман Анненковтың азап вагонында 47 күн

ажалмен арпалысып, Сәкен 1919 жылғы 3 сәуірде Колчактың

Омбыдағы түрмесінен қашып

шығады.

1920-

1936 жылдары Ақмола атқару комитеті тӛрағасының

орынбасары және әкімшілік бӛлімінің меңгерушісі, Қазақ Кеңес

Автономиялық Республикасы Орталық Атқару Комитеті

Президиумының мүшесі, "Еңбекші қазақ" газетінің редакторы, халық

ағарту комиссарының орынбасары, Қаз

КАСР Халық

Комиссарлары

Кеңесінің Тӛрағасы, Халық ағарту комиссариаты жанындағы ғылым

Орталығының тӛрағасы, Қазақстан пролетар жазушылары

ассоциациясының басшысы, БК(б)П Қазақстан Ӛлкелік комитетінің

партия тарихы бӛлімінің меңгерушісі, Қызылордадағы халық ағарту

институтының, Ташкенттегі қазақ педагогикалық институтының

директоры, "Жыл құсы" альманағы, "Жаңа әдебиет" журналы

басшысы, Қазақстан Мемлекеттік институтының доценті, "Әдебиет

майданы" журналының редакторы, Қазақтың коммунистік

журналистика институтының профессоры қызметтерін атқарған.

Поэзиялық туындыларының ішінде Сәкеннің шығармашылық

ерекшелігі мен идеялық

саяси ұстанымен бедерлі айғақтайтын

туындылары

"Кел, жігіттер", "Жас қазақ марсельезасы",

"Жұмыскерлерге", "Жолдастар" сияқты саяси лирикалары, сондай

ақ

"Советстан", "Кӛкшетау", "Альбатрос", "Социалистан", "Қызыл ат"

поэмалары. Проза саласында "Жер қазғандар", "Айша", "Біздің

тұрмыс", "Сол жылдарда", "Жемістер" повестері мен "Тар жол, тайғақ

кешу" атты мемуарлық роман жазған. "Бақыт жолында", "Қызыл

сұңқарлар" драмалары

ӛз заманының рухын танытатын елеулі

шығармалар.

Қазақ

әдебиетінің қалыптасуына айрықша еңбек сіңірген С.

Сейфуллин әдебиеттің басқа жанрларында да айтарлықтай із

қалдырған. Оның әдеби

сын мақалалары, баяндамалары мен

сӛйлеген сӛздері ұлттың мәдени

рухани ӛміріне сергек араласқан

сыншылдық ойының құнарлылығын және пәрменділігін танытады.

Әсіресе, қазақ әдебиеттану ғылымында күні бүгінге дейін құнын

жоймаған. "Қазақ әдебиеті" атты зерттеу еңбегінің мәні зор.

1923 жыл Сәкеннің ұлт мүддесін тереңінен ойлайтын, әсіресе, ұлт

тағдырының тіл тағдырына тікелей байланысты екенін, онсыз

тәуелділіктің толыққанды болмайтынын терең түсініп, күреске бел

байлаған кезі болды. Большевиктер партиясының 1923 жылдың 17

-25

сәуір аралығында ӛткен XII съезі ұлт мәселесін әңгіме еткен соңғы

жиыны оны қатты ойландырады. Онда орыс мәдениеті басқа ұлттар

мәдениетін жеңбей қоймайтынын, орыс ұлтының басқалардан

басымдылығын нығайту жӛніндегі ойлар ашық айтылған болатын.

Осыны күйзеле тыңдаған Сәкен ӛз

ұлтының тағдырына қалай

қолқабыс тигізудің амалын іздейді. Ол қазақ тілінің мемлекеттік

дәрежеге кӛтерілу қамын ойлап, күрделі мәселелерді кӛтере

бастайды. Ӛз ұлтының арғы

бергі тарихына кӛз сала отырып, содан

үлгі алар ӛнеге тұтар тұлғалардың іс әрекетін

қастерлей қарастыра

бастайды. Бүкіл қазаққа ілім

білім нұрын шашқан Алаш кӛсемдерінің

бірі Ахмет Байтұрсынұлын ардақ тұтқан. Елдің мүддесін тіл

мүддесімен тұтастыра қаузаған Ахмет сынды дала данышпанының

тағдыры қыл үстінде жүрген күннің ӛзінде Сәкеннің бұл

қылығы үлкен

адамгершілікпен астасқан ӛр рух нышаны еді.

Сәкен қазақ тілін кеңсеге, яғни мемлекеттік мекемеге енгізбей елде

тұтастық болмайтынын, кӛсегеміздің кӛгермейтінін айтып, тікелей іске

кіріседі. Қазақ тілінің беделін кӛтермей, қазақтың беделі

кӛтерілмейтінін уағыздай бастайды. 1923 жылы 9 маусымда "Кеңсе

істерін қазақ тілінде жүргізу керек" деген мақаласын жариялайды.

Жалпы тіл мүддесін қорғайтын 9 мақала жазған екен. Ӛзі

басқарып

отырған "Еңбекші қазақ" газетін тиімді пайдаланды. Сәкеннің

ыждаһаттылығының арқасында 1923 жылдың 22 қарашасында

Орталық Атқару Комитеті декрет қабылдаған. Сол бойынша кеңсе

істері 1924 жылдың 1 шілдесінен бастап қазақ тілінде жүргізілетін

болған.

Сәкен шығарған әндер халықтық дәстүрді тұғыр ете отырып, дүниеге

келген ӛзіндік даралық сипаттармен ерекшеленеді.

Сәкен

қазақ

маңдайына біткен біртуар дара тұлғалардың бірі. Ол ӛз ұлтын

қалтқысыз сүйіп, халқына айрықша еңбек сіңірді. Бұл жолда Сәкен

социалистік жүйені оның идеялық дем берушісі, коммунистік партияны

халықтарға бақыт пен бостандық әкелуші деп сенді. Тіпті, сенбеген

күнде, сӛз жүзінде мейлінше тартымды коммунистік партияның саяси

платформасын ұлттың кӛгеріп

кӛктеуіне

пайдаланбақшы болып, жан

тәнімен қимылдады.

Алайда, мемлекеттік тӛңкерістер мен идеологиялық ӛзгерістерге

қарамастан Ресейде ӛзгеріссіз қалған империялық озбырлық Сәкеннің

де, Сәкен сияқты жүздеген

мыңдаған боздақтардың да, керек десеңіз,

мүлде басқа жолдарды таңдаған ұлтжандылардың да армандарын

қиялға айналдырып, ӛмірлерін қасіретке тап қылды. Демек, тарихи

тұлғалардың тағдырын парықтағанда олар қандай жолды таңдағаны

бойынша бағаланбау керек, халқына қаншалықты қызмет еткені,

қаншалықты еңбек сіңіргені, қаншалықты жілігі татитын мұра қалдыра

алғаны бойынша лайықты бағасы

берілуге тиіс. Тарихи әділдіктің де,

ғылыми

әдіснамалық объективті ұстанымның да қисыны осы. Бұл

тұрғыдан келгенде, Сәкен

халқымен мәңгі бірге жасайтын, халқының

мәңгі сый

құрметіне лайық біртуар тұлған.

Сәкен мен Гүлбаһрам Сейфуллиндер 1926 жылы Қызылорда

қаласында отбасын құрды. Қыздары Лаура 1929 жылы туып, 1932

жылы қайтыс болды. Сәкен еркелетіп Лаураны «ДәріДана» (Дәрдана)

дейді екен.

1936 жылы ұлы Аян дүниеге келеді.

Оның есімін Мұхтар Әуезов «Аян»

деп қойған кӛрінеді.

Кішкентай

Аянның 1

жасқа толу күніне Сәкен

мен Гүлбаһрам қатты

дайындалады. Сәкен мен

Гүлбаһрам қуаныштан қатты

толқып, қонақтарды жақсылап күтіп

алуы үшін базардан барып арнайы

ақ дастарқан сатып алады.

Ӛкінішке орай, осы ақ дастарқан

қуанышқа жайылмады. Сол күні

отбасы қуанышын бӛлісуге қадірлі

достары, жақын

жуықтар келеді

деп елегізіп жүрген Сәкенді НКВД

адамдары тұтқынға алған.

С.Сейфуллин ӛмірде де, әдебиетте де белсенді күрескер болды.

«Кӛкшетау», «Қызыл ат» дастандарында заманалық мәселелер

кӛрсетілген. «Қызыл атта» 30 жылдардың бас кезінде Қазақстанның

ауыл шаруашылығында орын алған асыра сілтеу оқиғалары

сыналады. «Ақсақ киік», «Аққудың айрылуы» шығармаларында туған

даланың табиғатын, адамның ішкі сезім күйлерін

суреттейді.

С.Сейфуллин проза, драматургия, әдеби сын, әдебиеттану

салаларында кӛрнекті еңбек етті. «Жұбату» әңгімесі

Сәкеннің қазақ

әйеліне арналған алғашқы прозалық, шығармасы. «Жемістер, «Біздің

тұрмыс», «Сол жылдарда» туындыларында замандастар ӛмірі

бейнеленген.

Сәкен Сейфуллиннің шығармаларынан үзінді

Ақсақ киік

(Сәкен Сейфуллин)

Арқаның Бетпақ деген даласы бар,

Бетпақ шӛл, ойлы

қырлы панасы бар.

Сол жерде ел жоқ, кӛл жоқ ӛсіп

ӛнген,

Жәндіктің киік деген баласы бар.

Киікті қазақ және дейді бӛкен,

Бетпақты байғұс бӛкен қылған мекен.

Киікті атып аңшы ӛлтіргенде,

Жазықсыз жан ӛлді деп ойлай ма екен.

Бӛкеннен сұлу аңды мен кӛрмедім,

Басқаға жануарды

ау теңгермедім.

Кӛздері мӛлдір қара ақ бӛкенді,

Адамның баласынан кем кӛрмедім.

Азайды соңғы кезде байғұс бӛкен,

Мың

мыңдап баяғыда

жүреді екен.

Бұл күнде келе жатқан жолаушыға,

Кездесіп анда

санда саяқ некен.

Кей қазақ кәсіп қылып киікті атқан.

Мүйізін пайда қылып

ау шетке сатқан.

Сандалған бір киікті ұшыраттым,

Бір жылы

ау Бетпақ шӛлде келе жатқан.

Бетпақта келе жатыр ақсақ киік,

Бір жүріп, бірде тоқтап, басын иіп.

Қоярға

шыбын жанын жер таппайды,

Мергеннің кеудесінде болып күйік.

Тамады қара жерге аққан қаны,

Қиналып

ентігеді шыбын жаны.

Боялып ақ денесі қызыл қанға,

Келеді әлі бітіп, жығылады.

Сандалып келе жатыр ақсақ киік,

Бір тоқтап, бірде жүріп әлін жиып.

Ақбӛкен сахараның ботакӛзі,

Атты екен қандай адам кӛзі қиып.

Ақбӛкен сахарада қына терген,

Кім екен жапан түзде сені кӛрген.

Аяныш сезімі жоқ бір қазақ

ау,

Дәл кӛздеп жүрегінен атқан мерген.

Ақынның әйгілі «Көкшетау»

поэмасы қазақ жерінің ең бір кӛркем,

сәулетті ӛңірінің естен кетпес мынандай керемет сұлу суреттерінен

басталады:

Арқаның кербез сұлу Кӛкшетауы,

Дамылсыз сұлу бетін жуған жауьн.

Жан

жақтан ертелі

кеш бұлттар келіп,

Жүреді біліп кетіп есен

сауын.

Сексен кӛл Кӛкшетаудың саясында,

Әрқайсысы алтын кесе аясында.

Ауасы

дертке дауа, жұпар исі,

Кӛкірек қанша жұтса, тоясың ба?

Мӛп

мӛлдір Бұрабайдың суы күміс,

Кӛргенде шаршаған жан алар тыныс.

Мінбелеп қоршалаған шымылдықтай,

Қарағай, қайың менен қалың жыныс.

Ырғалған кӛкке байлап қарағайы,

Қасында кӛк желекті әппақ қайын.

Жібектей желмен шарпьш тӛңіректі,

Балқытып мас қылады иіс майы.

Қарағай биік шыңды қиялаған,

Еш адам оны барып қия алмаған.

Шаңқылдап тау жаңғыртып, шыңға қонып

Жалғыз

ақ кӛк қаршыға ұяларан.

Кӛкпеңбек

шың басынан мұнар кетпес,

Басына атсаң

дағы оғың жетпес.

Бір жұтсаң Кӛкшетаудың жұпарынан

Ӛлгенше кӛкірегіңнен құмар кетпес.

Біз бұл ӛлең шумақтарынан онда суреттелген мӛлдіреген күміс

айнадай сексен кӛлдің аясында, кӛк мұнарға оранып, кӛшкен

бұлттармен есен

амандык сұрасып, сұлу жұзін әлсін

әлсін ақ

жауынмен жуьш, нұр жайнаған кербез ару Кӛкшетау табиғатының

кӛріністерін ӛз кӛзімізбен кӛріп, жұпар ауасымен рахаттана тыныстап,

кӛк қаршығасының шаңқылы мен қалың қарағай, кӛк желекті ақ

қайыңдарының сыбдырын ӛз құлағымызбен естіп тұрғандай әсер

аламыз. Сыршыл да ойшыл ақын, сұлулық жыршысы табиғатты онда

мекендеген

адамның

кӛңіл

күйімен,

жасампаз

еңбегімен

байланыстыра жан бітіре суреттейді. Сәкеннің күрес жолындағы

кейіпкерлерінің елге, туьш

ӛскен жерге деген сезім күйлері табиғатқа

ынтықтығы арқылы ашылады. Мысалы, «Қамаудан» деген ӛлеңінде

жау қолында зарыққан тұтқын туған жер табиғатынан жанына демеу

табады:

Тас үйдегі тұтқынды

Аяған адам жоқ болды.

Аяды бірақ табиғат,

Кӛңілім соған тоқ болды.

Терезенің алдына

Торғайлар келіп ән салды.

Ызғарлы қамау тас үйге

Күйлендіріп жан салды…

Демін салып майда жел

Құшақтап сүйіп тәнімді.

Сүйгенімдей тербетіп,

Жұбатты менің жанымды.

Табиғат қамаудағы тұтқынның жабырқау кӛңілін жадыратып, бойына

бостандыққа деген сенім ұялатады.

«Сағындым»

атты ӛлеңінде де «туғалы қапас кӛрмеген», еркін ӛскен

бұла жастың «Сарыарқа сары белі бар» қырын, «ӛзенді, кӛлді

жайлаған, кӛрмеге тұлпар байлаған» ауылын, «еркесі қырдың

бұралған» сәулесін, «айналып

толғанып ӛсірген»

анасын сағынуы

табиғаттың әсем суреттерімен, ел ӛмірінің әсерлі кӛріністерімен

астастырыла берілген. Лирикалық кейіпкердің қыр тіршілігіндегі

ӛзгерістерге сүйінген қуанышты кӛңіл күйін ақын «Қырда», «Далада»

атты ӛлеңдерінде еркелей, шаттана ескен дала желі арқылы

бейнелейді:

Есіп кеп, майда желдер таудан асьш,

Құшақтап аймалайды, амандасып.

Естіген, кӛрген

білген сырын маған

Айтысты қуанысып, сыбырласып.

…Күлімдеп гүл шашақтар басың иді,

Құшақтап майда ескек жел беттен сүйді:

Қуаныш сырын айтқан ғашығындай,

Ескектің кӛкірегіме лебі тиді.

Табиғаттың кіршіксіз тазалығы»Ақша қар» ӛлеңінде кір

лас дүниеге

қарсы қойылған.»Күздігүні далада», «Жаздыгүні далада» атты

ӛлеңдерінде де ауыл тіршілігі табиғат суреті арқылы кӛрсетіледі.

Ғашықтық, сүйіспеншілік сырлары кӛбінесе табиғаттың қошеметі мен

қолдау

құттауы аясында ашылады. Ақын махаббаттың арман

аңсары

мен құпия сырларына сұлу табиғатты куә етеді. «Тау ішінде», «Біздің

жақта», «Жазғы түнде» ӛлеңдеріне осы сипаттар тән. Оларда туған

ӛлкенің сырлы табиғаты жастардың жүрек құпиялары, ынтық

сезімдерімен жарастық тауып, оқырманды ерекше әсерге бӛлейді. Ал

«Анаға хат», «Анаға жауап» ӛлеңдерінде аналық

балалық

махаббаттың, сағыныш

мұңның, ӛкпе

наздың, жүрек қылын шертер,

кӛзге жас үйірілтіп, ет жүректі елжіретер нәзік лирикалық сезім жеті

сегіз буынды, шалыс ұйқаспен келетін ӛлең ӛрнегімен аса сәтті

бейнеленеді.

Ақын «Сыр сандық» ӛлеңін досына хат түрінде жазған. Сезім мен

сыр, ой мен образ жымдаса қабысып кеткен бұл ӛлеңнің ішкі ырғағы,

әуезі есіле тӛгіліп, жібек торғындай судырап тұр. Адалдық пен

арамдық, талант пен күншілдік, мансап пен ождан, достық пен қастық

туралы тебірене сыр шерткен ақын мұзбалақ, зеңгір тау, сыр сандық,

сым перне, алтын сарай образдары арқылы эстетикалық

этикалық

мұраттарын ірікпей толғаған.

Сәкен адамның кӛңіл

күйін, сырын, тұспалдай жырлап, оны биік

таудың басындағы кілттеулі сыр сандыққа балайды. Дос жанын түсіне

білетін нағыз адам —

дос қана сол құзар биіктегі сыр сандықтың кілтін

тауьш ашып, кӛңілдің күй пернесін баса алмақ.

Әр

адамның ішкі сыры —

Берік қойма сақталған.

Сол қойманың бір түкпірін

Достың досы

ақ ақтарған.

Кейде ашуға сол түкпірді

Іздейді жан жақынын.

Шертеді жан сырлы жырды,

Сырлас жанын шақырып.

Тыныс керек кейде жанға,

Кейде жанға ән керек.

Күй шертуге анда

санда

Сырласарлық жан керек.

Сын сандықты ашьш қара,

Ашып қара, сырласым.

Сым пернені басып қара,

Басып қара, жырласын.

Ӛлеңде жаныңды түсіне білетін шынайы достарға «қолыңда жемің

барда шырқ айналып, жем таусылса, жалт беретін жанама достар»

қарсы қойылған. Сӛйтіп, Сәкен лириканы тек сезімді жырлаумен

шектемей, оған азаматтық әуен, ойлы мазмұн дарытьш, жаңа

мұмкіндіктерін ашты. Қазақ лирикасының үздік үлгілерін тудырған ол

ізгі де сұлу сезімдердің, айнымас достық пен махаббаттың шабытты

жыршысы болды. «Аққудың айырылуы» поэмасы. Сәкен Сейфуллин

шығармашылырына тән тұрақты сипаттардың бірі —

аллегориялық

тәсілді символ бейнеге жиі пайдалануы. Оның «Аққудың айырылуы»

поэмасында да мәңгілік те асқақ махаббатты жырлауға қазақтың

ежелден бергі түсінігінде (аңыздарындағы) тазалық пен сұлулықтың,

махаббатқа шексіз адалдықтың символы саналатын аққу бейнесі

алынған. Оқиға Арқадағы бір сұлу кӛлдің жағасында ӛтеді. Ақын

маржан сӛз, шымкесте ӛлең ӛрнегін тӛгілдіріп, алдымен әлгі кӛлдің

кісіні тамсандырғандай кӛркем суретін салады.

Арқада бір жер бар еді

Жібек самал саясы

Саяда бір кӛл бар еді

Сырлы кесе аясы.

Маржан құмы, күміс суы

Кӛл еді кең айнадай.

Мұнарытқан торғын буы,

Кӛк кестелі айнала…

Әдемі

еді мӛлдіреген

Айна кӛлдің ӛрнегі.

Су бетінде үлбіреген

Ақ шашақтар ӛрнегі.

Пай шымылдық, жасыл құрақ,

Қалың

біткен ну құрақ.

Кейде аққулар жасырынады,

Шымылдыққа судырап.

Айна кӛлдің суы күміс,

Жұбай аққу кӛркі еді.

Кӛрсе кӛзің алар таныс,

Екі сәулем ерке еді.

Кӛлдің басы ертелі

кеш

Мың құбылған ән еді.

Екі ғашық ертегідей,

Кӛлдің кӛркі —

сәні еді.

С.Сейфуллиннің ӛмірі мен шығармалары туралы С.Мұқановтың

«Сәкен Сейфуллин» пьесасы, Ғ.Мүсіреповтың «Кездеспей кеткен бір

бейне» повесі,Ә.Тәжібаев, А.Тоқмағанбетов, Қ.Бекхожин, тағы

басқалардың поэмалары, Е.Ысмаиылов, С.Қирабаев, Т.Кәкішев, тағы

басқа ғалымдардың әдеби зерттеулері, естеліктері жарық кӛрген. 1938

жылы қуғын

сүргінге ұшырап, Алматыда атылды. 1958 жылы ақталған.

Сәкен

туралы

пікірлер

Сенің

шығарман

миллиондаған

қазақ

еңбекшілеріне

арналған

еді,

еңбекшілер

жұртшылығы

сен

сияқты

пролетариат

жазушысын

тани

алды.

Сенің

шығармаң

миллионның

қазынасы

болды.

Саған

еліктеп

мыңдаған

жастар

да

шықты.

Бейімбет

Майлин

Сәкен

Сейфуллин

шығармалары

ӛзінің

идеялық

–

кӛркемдік

құнын

еш

уақытта

жоғалтпақ

емес.

Одан

дүйім

оқушы

рухани

азық

алады,

қаламгерлер

не

туралы,

қалай

жазу

керек

екендігін

үйренеді.

Міне,

Сәкен

Сейфуллин

творчествосы

сол

үшін

де

баршамызға

қымбат

Ғафур

Ғұлам

Ӛзіңіздей

халық

ұлдарымен

қол

ұстаса,

елді

бастай

ілгері

кеткен

Сәкенді

біз

бүгін

бағалағанда

алдымен

қазақ

әдебиетінің

атасы

дейміз.

Атадан

бала

аса

береді.

Бізден

де

асып

жатыр.

Бірақ,

қанша

асса

да,

Сәкендей

арнадан

асқан

қайсысы

бар?

Сондықтан

Сәкен

қазақ

әдебиетінің

тарихында

белгілі

биік

бәйтеректердің

бірі

болып

қалып

қояды.

Сондықтан

оған

біз

түгіл,

бізден

кейінгі

ұрпақтар

да

бас

иеді,

оның

сонынан

салған

жолын

кеңейте

береді.

Ғабиден

Мұстафин

Сейфуллин

–

жаңашыл

ақын

Қазақтың

ӛлең

құрастыруы

тәсілінің

ескі

шеңберінен

шығып,

жаңа

арнаға

түскен

оның

поэмасы

ерекше

шарықтады.

Қазақтың

ұлттық

поэмасында

ол

Маяковский

дәстүрлерін

тұңғыш

қолданды.

Бұған

оның

«Экспресс»

поэмасы

дәлел

бола

алады.

Ғабит

Мүсірепов

Сәкен

–

туған

халқының

ер

ақыны,

далада

туған

революция

дауылпазы.

Серік

Қирабаев

Мен

Сәкен

Сейфуллинді

осы

Қазақстанның

кішкентай

бір

бӛлігі

деп

ұқтым.

Және

жан

–

тәні

түгелдей

ӛз

халқы

мен

еліне

арналған

үлкен

азамат

екенін

ұқтым.

Галина

Серебрякова

Аяулы

досым

Сәкеннің

туған

елі

қазір

қандай

ғажап.

Қазақ

даласының

гүлжазира

әсем

кӛрінісі,

адамдардың

шат

–

шадыман

жарқын

ӛмірі

Сәкен

Сейфуллиннің

асыл

арманының

жүзеге

асқанын

дәлелдейді.

Захар

Катченко

Сәкен

ақындығының

екінші

зор

қасиеті

–

шыншылдығы.

Оның

шығармаларына

біткен

сезімнің

барлығы

да

айқын,

ашық.

Тұтас

бітімді,

жоталы

тұлғадан

туатын

кӛрнекті

бүтіндігі

бар

сезімдер.

Белгілі

шығармаларынан

ӛлеңін,

әңгімесін,

поэмасын

алсақ

–

барлығында

да

сүюі

мен

ашуы,

ызғарлығы

мен

назарлығы,

үміті

мен

күдігі

барынша

шын

сезімнің

толқыны

мол

білінеді.

Сонысымен

әсерлі

де

күшті

боп

шыға

алады.

Ӛз

ішінде

тұрған

кӛңіл

күйін

оқушыға

жеткізіп,

қондырып,

ұқтыра

алады.

Мұхтар

Әуезов

Ақын

–

ұлттық

ой

кӛркі,

тіл

кӛркі.

Рухани

азықтандырушысы.

Сондықтан,

революционер

және

ақын

Сәкен

–

қазақ

халқының

бетке

ұстары.

Хамзе

Есенжанов

С.Сейфуллин есімімен кӛптеген ауыл, елді мекендер, театр, мектеп,

кітапхана, кӛшелер аталады.

1985 жылдан Целиноград қаласында

(қазіргі Астана қаласы) С.Сейфуллин мұражайы жұмыс істеді.

Мұражай жанында ақынның ескерткіші орналасқан.

Елге деген еңбегіңде еске түсіріп ескерткішің тұр қарап...

Бүгінгі күн осындай ұлы ағалардың еңбегі арқылы келгені шындық.

Оған дауымыз да жоқ! Алаштың арда азаматтарын ұмытпағайсың,

қазақ баласы!

Ұсынылатын

әдебиеттер тізімі:

Кітап болып басылған шығармалары:

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] : роман

эссе (1927) / С.

Сейфуллин.

Алматы : Қазығұрт, 2004

1 т.

: Тар жол, тайғақ кешу.

456 б.

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / С. Сейфуллин.

Алматы :

Қазығұрт, 2004 –

2 т.: Ӛлеңдер.

392 б.

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / С. Сейфуллин.

Алматы :

Қазығұрт, 2004

3 т.

: Баллада. Толғаулар. Дастан. Поэмалар.

400 б.

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / С. Сейфуллин.

Алматы :

Қазығұрт, 20

05 -

4 т.: Повестер.

448 б

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / С. Сейфуллин.

Алматы :

Қазығұрт, 2005

5 т.: Әңгімелер. Публицистика.

368 б.

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / С. Сейфуллин.

Алматы :

Қазығұрт, 2007

7 т.

–

416 б.

Сейфуллин, С.

Кӛп томдық шығармалар жинағы

[Мәтін] / Сейфуллин С.

Алматы :

Жазушы, 2002

том : Ӛлеңдер мен дастандар.

192 б.

Сейфуллин С.

Тар жол тайғақ кешу

[Мәтін]: мемуарлық роман.–Алматы: Жазушы,

1977.

–392 бет.

Сейфуллин, С.

Домбыра

[Мәтін] : ӛлеңдер мен дастандар / С. Сейфуллин.

Алматы : Жазушы, 2003.

212 б.

(Мектеп кітапханасы).

Сейфуллин С.

Сол жылдарда [Мәтін]: повестері мен әңгімелері.

–

Алматы:

Жазушы,

1973.

–

512 бет.

С.Сейфуллиннің шығармашылығы туралы:

Кәкішұлы, Т.

Сәкен аялаған арулар

[Мәтін] : эссе мен толғамдар / Т. Кәкішұлы.

Алматы : Атамұра, 2003.

312 б.

Кәкішұлы, Т.

"Тар жол, тайғақ кешудің" тағдыры

[Мәтін] : кӛмекші оқу құралы / Т.

Кәкішұлы, К. Садыққызы.

Алматы : Санат, 1997.

224 б.

Нұрғали, Р.

Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры

[Мәтін] : зерттеу / Р. Нұрғали.

Астана : Күлтегін, 2002.

528 б.

Кәкішұлы, Т.

Дала Дауылпазы

[Мәтін] : ғұмырнама / Т. Кәкішұлы.

Алматы :

Қазығұрт, 2005.

408 б.

Қазақстан

жазушылары XX ғасыр

[Мәтін] : анықтамалық.

Алматы :

Ана тілі, 2004.

389 б.

*************************************************************************

Сейфуллин Сәкен [Мәтін]

.// -

қол жетімді нүктесі:

http://tarihi-tulgalar.kz/saken-seifullin.html

Сәкен Сейфуллинің шығармашылығы [Мәтін]

.// -

қол жетімді нүктесі:

http://1referat.kz/kazak-adebiet-tulgalary/saken-sejfullin-

shygarmashylygy.html

С. Сейфуллинің шығармашылығы [Мәтін] .//

қол жетімді нүктесі:

http://old-site.karlib.kz/seiphullin_lit.htm

Сәкен туралы пікірлер [Мәтін]

.// -

қол жетімді нүктесі:

http://zhanlib.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=23&Itemi

d=152

Құрастырушы

ақпараттық

библиографиялық секторының

библиографы А.Қ. Жумабек

Қарағанды

облысы, Нұра ауданы,

Киевка кенті, Абай кӛшесі 37

Телефон/факс: 8(721

-44)

21-2-07; 22-2-10; 22-7-20

htpp:// nuralib.kz

E-mail://

nura70@mail.ru

жүктеу/скачать 0,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: