90.Сызықтық емес оптика ұғымы. Оптикадағы сызықты емес эффектілер. Сызыкты емес оптика – физикалыкоптиканын куатты сауле шогынын катты денелерде, суйыктыктар мен газдарда таралуын жане онын сол заттармен асерлесуін зерттейтін саласы. Лазердін шыгуына байланысты оптикада куаты 10^9 – 10^11 Вт-rа дейін жететін когерентті сауле коздерін алуга мумкіндік жасалды. Куатты жарык орісінде жана оптикалык эффектілер пайда болады, сондай-ак кейбір белгілі кубылыстардын сипаттамалары да елеулі турде озгереді (мысалы, сыну корсеткіші, жутылу коэффициенті т.б.) Мундай кубылыстардын барлыгына тан ерекшелік – олардын оту сипатынын жарык каркындылыгына тауелділігі.
Сызыкты емес оптиканын тасілдері оптиканын дастурлі тарауларында жане онын жана багыттарында кенінен пайдаланылады. Сызыкты емес оптиканын табыстары плазма физикасынын, акустиканын, радиофизиканын,т.б. дамуына да асер етті.
91 Сызықты емес дисперсия. Жарықтың өзіндік фокусталуы. Су толкындары жиіліктік дисперсиядан баска амплитудалык дисперсияны да корсетеді. Бул бейсызыктык толкындар улкенірек болатын эффект амплитудасы кіші амплитудалык толкындардан баска фазалык жылдамдыкка ие.
ЖАРЫҚТЫҢ ӨЗДІК ФОКУСТАЛУЫ – жарык орісінін каркындылыгынын осуіне орай сыну корсеткіші n артатын сызыктык емес ортада жарык толкынынын энергиясынын шогырлануы. Сызыкты емес орта жарык шогынын (кеністіктік шектелген жарык толкыны) асерінен оптикалык біртексіз орта болып, онда сауленін кисык сызыкты таралуы (сызыкты емес рефракция) пайда болады. Егер (n) сыну корсеткіші электр орісінін кернеулігінін (Е) осуіне байланысты артатын болса, онда саулелер иіліп каркындылыгы улкен аймакка шогырланады – орта колемдік жинагыш сызыктык емеслинзаболады,
Жарыктын оздік фокусталуын 1962 жылы Г.Аскарьян теория жузінде алдын ала болжаган, оны алгаш рет байкаган Н.Пилипецкий мен А.Рустамов болды (1965). Жарыктын оздік фокусталуы жане ондай фокусталу болмайтын жагдай конденсацияланган орталарда жане газдарда (ауада жане плазмада да) байкалады.
