Ордабекова Хафиза Арысбайқызы

136 
Инлауттық фонетикалық құбылыстарға талдау жасаңыз. 
Сосын ол бұл парақты лақтырып тастап, келесісіне жармасқан. Бірінші курста 
карта ойынына қатысты әлденендей істері үшін оқудан шығып қала жаздады. 
‒Түсінем. Ал, енді, мистер Сомс, бізді Бэннистермен таныстырыңызшы. 
Бөлмені шынымен-ақ орта ғасырлық интерьердің таңырқауға татырлық үлгісі 
деуге болады екен. Индус әліге дейін бөлмесінде әрлі-берлі адымдап жүр екен. 
Бэннистердің жүзі қуарып сала берді. ‒Жо-жоқ, сэр, әсте олай емес. Яғни он 
алты футтан аласаның ешқайсысы көре алмас еді. Мұндай сәйкестік, менің 
ойымша, мүлдем ақылға сыйымсыз 
(Ауд. Қ.Қараманұлы).
 
Ауслауттық фонетикалық құбылыстарға талдау жасаңыз. 
‒ Бәрі бұрынғыша қала берсін. Сізге ертең таңертең соғам, сонда асықпай 
ақылдасармыз. Кім біледі, бәлкім, оған дейін көңілге қонымды ұсыныстар да 
ойлап табармын. Оһо, мына арада қағаз-қалам сататын үлкен дүкен бар екен 
(Ауд. Қ.Қараманұлы).
Ел іші соғыс кезіндегідей емес, тәртіптеліп, түзеле 
бастаған. Машина, трактор қайтадан көбейейін деген. ‒Мынау біздің елдің 
дәмі еді, ‒деп, газетке оралған бірдеңелерді ас ішетін столдың үстіне қойып 
кетуге мен де үйреніп алғам. «Әкем, қайтейін, қош бол. Дүниеге келмей жатып 
кетуіме себепкер өзің болдың» дегендей адамның іші-бауыры елжірегендей 
күнәсіз ауыр мұң, наразылық бар еді көзінде 
(Б.Соқпақбаев).
 
 
§ 1.5 тарауша бойынша орындалатын практикалық тапсырмалар 
Кеңес және қазақ тілші-ғалымдарының сөз туралы анықтамаларын 
өзара салыстыра отырып, сөздің қандай белгілерін негіз етіп алғандығын 
айқындаңыз. 
Сөз ‒ұғым, мағына және дыбыстық жүйеден тұратын, ойдың сыртқы 
формасы
(Потебня А.А. Из записок по русской грамматике. ‒М., 1958. Т.1. 
С.21). 
Сөз ‒тілдің құрылымдық-семантикалық негізгі бірлігі, ол заттар мен 
құбылыстарды, олардың қасиеттерін, болмыстағы қатынастарын атап 
білдіреді. Сөз құрылымы жағынан фонетикалық (сөздің дыбыстық көрінісі), 
морфологиялық 
(морфемалар 
жиынтығы), 
семантикалық 
(мағыналар 
жиынтығы) сипатта болып келеді 
(Қалиев Ғ. Тіл білімі терминдерінің 
түсіндірме сөздігі. ‒А., 2002. 292-б.).
Сөз ‒лексикалық және грамматикалық 
мағынаның бірлігінен тұратын тілдік единица, сөздің лексикалық мағынасында 
сол сөздің грамматикалық сипатын айқындайтын белгілер болады 
(Виноградов 
В.В. Русский язык (Грамматическое учение о слове). ‒М., 1972. С.18).
Сөз‒зат, 
құбылыс, әрекет атауы ғана емес, сол заттың, құбылыстың, әрекеттің ұғымы, 

137 
кейде мағынаның бүтін бір жүйесін құрайды 
(Виноградов В.В. Основные типы 
лексических значений слова // Вопр. Языкознания. ‒М., 1953. №5. С.4). 
Слова 
являются важнейшем средством для говорящего человека сформировать и 
закрепить звуковыми знаками добытое из действительности обобщенное 
знание предметов, явлений и т.д. 
(Булаховский Л.А. Введение в языкознание. 
‒М., 1953. С.19)
.
Мы должны различать два образа: один, возникающий у нас при 
произнесении отдельного слова, и другой ‒при произнесении того или иного 
словосочетания с этим словом. Весьма вероятно, что первый лишь отвлечение 
от бесчисленного количества вторых. ... Это «отвлечение» не есть плод 
научных размышлений, а живой психологический факт, и он может, даже 
вопреки действительности, представляться как первосущность, а конкретные 
образы слов в словосочетаниях как модификации этой первосущности 
(Пешковский А.М. В чем же, наконец, сушность формальной грамматики? // 
Избранные труды. ‒М., 1959. С. 93-94). 
...Единство слова организуется прежде всего его лексико-семантическим 
стержнем, который является общим у всех его форм. С этой точки зрения 
безразлично, имеет ли слово одну, несколько форм или образует целую 
парадигму форм. ... Здесь предложено различать два понятия и два термина 
‒слово и лексема, т.е. лексическая единица языка, как система форм и 
функций, осознаваемая на фоне структуры языка в целом, или форма слово и 
слово 
(Виноградов В.В. О формах слова // Избранные труды: Исследования по 
русской грамматике. ‒М., 1975. С. 36-37). 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: