Орта білім беру жүйесіндегі теңсіздік

Қазақстанда  республика  халқының  ең  аз  қоныстанған  әрбір  елді  мекенінде 

мектептердің жұмыс істеуіне кепілдік беріледі. 

Шағын  жинақты  мектептер  –  бұл  параллельдік  оқу  сыныптары  жоқ,  оқушылар

контингенті шағын және көбінесе бірнеше сынып оқушылары бір сынып-комплектілеріне

біріктірілген мектептер.

ШЖМ-нің  айтарлықтай  саны  –  ауылдық  мектептер.  ШЖМ  басты  ерекшеліктері  – 

балалардың  санында:  бастауыш  мектептердегі  оқушылар  саны  5  пен  40  адам  арасында, 

негізгі  –  41  мен  80  адам  арасында,  орта  –  81  мен  180  арасындағы  адамды  құрайды

4

. 

Мұндай  типтегі  мектептердің  болуы  –  қазақстандық  білім  беру  инфрақұрылымының  

Еліміздегі  жалпы  білім  беретін  мектептердің  санымен  салыстырғанда  ШЖМ  үлесі 

соңғы жылдары айтарлықтай өзгерген: 1992 жылғы 45% көрсеткіштен, 2007 жылы 57% дейін 

өскен болса, 2016 жылға қарай керісінше 43% азайған

5

.

2019–2020  оқу  жылы  7340  мектеп  жұмыс  жасаса,  оның  5225  ауылдық  мектептер 

мектептердің  жалпы  санының  39%  ШЖМ  құрайды.  2833  ШЖМ-нің  ішінде  –  548  бастауыш 

мектептер, негізгі орта – 805 және жалпы білім беретін – 1480 мектептер бар. ШЖМ өзгеріс 

динамикасына  назар  аудара  отырып,  оның  ХХ  ғасырдың  90-шы  жылдарынан  бастап  және 

2000-ші  жылдың  басында  біртіндеп  өсумен  болғанын  байқауға  болады.  Ал  2010  жылдан 

бастап қысқара бастайды. 

6

  Бастауыш мектептер

  Орта мектептер

1995

2000

2010

2020

4000

2000

0

1428

1008

1830

2355

1576

805

1384

1108

737

4

  ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы № 499 Қаулысы, ҚР БҒМ 2013 жылғы 17 қыркүйектегі № 375 Бұйрығы

  Национальный доклад о состоянии и развитии системы образования Республики Казахстан, 2016 год. Составители:  

С. Ирсалиев, А. Култуманова, Э. Тулеков, Т. Булдыбаев, Г. Кусиденова, Б. Искаков, Л. Забара, Л. Барон, Е. Коротких. Астана: 

АО «Информационно-аналитический центр», 2017. – Б. 154.

6  «Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің статистикасы» Ұлттық жинақ – «Ақпараттық-талдау орталығы» АҚ:  

Нұр-Сұлтан, 2020. – Б. 68, 70.

9

Қазақстандағы ШЖМ: жалпы сипаттамасы

1-тарау

Егер  1995  жылы  Қазақстанда  3839  ШЖМ  жұмыс  жасаса,  2005  жылы  –  4432  болды, 

ал бүгінгі таңда олардың саны – 2833 мектепке дейін азайған. Өткен жүзжылдықтың 90-шы 

жылдарындағы  ШЖМ  желісінің  ұлғаюы,  әлеуметтік-экономикалық  және  демографиялық 

факторлармен  байланысты  болды.  2010  жылдардан  бастап  ШЖМ  санының  күрт  қысқарып 

кетуін  урбанизация  үрдістерімен,  еліміздегі  әлеуметтік-саяси  ахуалмен  түсіндіруге  болады. 

ШЖМ негізінен бастауыш мектептерді жабу және қайта ұйымдастыру есебінен қысқартылды. 

Еліміздегі жалпы білім  беру мектептерінде 3  млн.  астам  оқушы оқиды, оның  ішінде ШЖМ 

–  5,9%  (яғни  195  051  оқушы).  ҚР  барлық  мұғалімдерінің  14,5%  ШЖМ-де  сабақ  береді

7

.  

ШЖМ-нің  басым  көпшілігі  Солтүстік  Қазақстан,  Ақмола,  Шығыс  Қазақстан,  Қостанай 

облыстарында орналасқан.

Диаграмма 2. Мектептердің өңірлер бойынша бөлінуі

8

 

  Қала

  Ауыл

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

281

667

129

315

469

493

792

418

272

95

230

415

298

351

86

60

64

121 93

137

155

105

57

86

45

65

83

208

91

87 205

Ақмо

ла

Ақт

өбе

Алма

ты

Атыра

у

БҚО

Ж

амбыл

Қарағ

анды

Қостанай

Қызылор

да

Маңғыста

у

Пав

ло

дар

СҚО

Түркістан

Ш

ҚО

Нұр-Сұ

лтан

Алма

ты

Шымк

ент

жүктеу/скачать 1,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: