«Орта ғасырдағы Азия және Африка тарихы»
жүктеу/скачать 0,66 Mb.
|
Азия
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 8. Корея. Мақсаты
| Әдебиеттер:
Бутин Ю.В. От древнего Чосона к Трем государствам. Новосибирск, 1984.-458 Ванин Ю.В. Феодальная Корея в Х11-Х1У вв. Москва, 1962. -520 б. Ванин Ю.В. Аграрный строй феодальной Кореи ХУ-ХУ1 вв. М,1981.-346 б. Васильев Л.С. Курс лекций по средневековому Востоку (Ближний, Средний, Дальний Восток и Юго- Восточная Азия). М., 1987.-480 б. Волков С.В. Раняя история буддизма в Корее. М., 1985.-460 б. Волков С.В. Чиновничество и аристократия в ранней истории Кореи. М., 1987.-376 б. Гордон А.В. Крестьянство Востока: Исторический субъект, культурная традиция, социальная общность. М., 1989.-380 б. История Кореи. Москва.1978.- 356 б. История Кореи( с древнейших времен до наших дней). Т.1. М.,1974.-469б. Ланьков А.Н. Политическая борьба в Корее ХУ1-ХУ111 вв. М., 1995.-397 б. Пак М.Н. Очерки ранней истории Кореи. М., 1979.-580 б Тақырып 8. Корея. Мақсаты: 1.Коре мемлекеті. Ван Гон. 2.Коренің әлеуметтік – экономикалық дамуы. 3.Қидандар, Чжурчжендер,Монғолдармен күрес. 4.Чоон мемлекеті. Силла мемлекеті І мыңжылдықтың ортасында кореядағы үш мемлекеттің ішіндегі ең әлсізі болған. Бірақта УІ ғасырдың ортасына таман өз күшіне ене бастады және Корей жартылай аралында үстемдік жүргізу мақсатында күреске бел буа кіріседі. 654 жылы Силла мемлекетінің тағын ван Тхэджон-Мурёль иеленді. Ван Тхэджон Мурёль сыртқы саясатты жүргізу барысында асыра белсенділік танытып, мемлекеттің Тан империясымен одақтасуына бар күшін салды. 660 жылы силландықтар мен қытай әскерлері Пэкче мемлекетінің астанасы Сабиді басып алып, мемлекеттің толықтай күйреуіне әсерін тигізді. 668 жылы Когурё мелекеті күйретіліп, оынң иелігі Тан имперясының қол астына өтті. Пэкче мен Когурё мемлекеттерінің тарих сахынасынан кетуі мұнымен тамамдалмады. Силла мемлекеті бүкіл аралдағы иеліктерін кеңейту мақсатында Тан империясымен келіспеушілікке тап болды. Силла мемлекеті бұл уақытта өзіне күшті де, қуатты әскер жасақтап алған және әскерді мықты қолбасшылардың бірі Ким Юсин басқарды. 661жылы әкесі дүние салғаннан соң, оның орнына ұлы Ван Мунму билікке келеді. Ван Мунмудың алға қойған мақсаты қытайлықтарға дес бермей өз позицияларын толықтай қорғап шығу. 670 жылы Қытай мен Силла мемлекеттері арасында соғыс басталды. Силла қытай шапқыншыларына қарсы белсене күрес жүргізгені үшін Когурёнің ақсүйектерінің бірі Ансынаны Когурёнің ваны деген атақпен марапаттады. Бұл кезде Силла Пэкчеде Тан империясының құрған қуыршақ мемлекетіне қарсы қарулы әскерін жасақтап, бір жылдан соң толықтай өзінің қоластына бағынышты етті. Бірақта қытай әскерімен болған қақатығыс жеті жыл аралығына созылып кетті(670-676 ж.ж.). Бұл соғыс үздіксіз жүргізіліп отырды. Қытайлықтар силландықтардың жеңісін толықтай мойын дады, бірақта 60 жылдан соң ғана(735жыл) үстемдіктен босатқан. Ансын 683 жылы ресми түрде силландықтарға қызметке ауысып, оған Ким деген титул берілді және Ван Мунмудың апайын әйелдікке берілді. Сөйтіп Силлада бірігу кезеңі басталды. Мемлкеттің құрамына Корей жартылай аралындағы барлық оңтүстік бөліктерінің барлығы енгізілді. УІІІ ғасырда Қытаймен диполатиялық қарым-қатынас орнатыла бастады. Елшілермен өзара тәжірибе алмасты. Ал Жапон мемлекетімен қатынас әліде дұрыс жолға қойылмады. 698-703 ж.ж. жапондықтар Силла мемлекетіне елшілік сапармен бірнене мәрте келіп, мемле кет аралық байланысты тұрақтандыруға белсене араласты. Соған қарамастан жапондықтар силландықтарға бірнеше мәрте шабуылдар жасап отырған. 733 жылы Бохай мемлекетіне қарсы тұтқиылдан шабуыл жасап, 819 жылы Ли Шидао Юньчжоу мохэских тайпаларының бүліктерін толықтай тойтарып тасты. Силла мемлекетінің ішкі саяси тарихы мемлекеттік құрылыстың саяси билігінің сипаттамасын аристократтардың мәртебесімен есептеді. УІ ғасырда аристократия мемлекетте шешуші роль атқарғандықтан; мұралық мәселесінің де шаруасын қадағалап отырған. Кейіннен УІІ ғасырдың бірінші жартысында мемлекеттік аппарат пен тұрақты әскер құрылғаннан соң аристократияның беделі төмендеп кетті. 654- 681 жылдары ван Тхэджон-Муёль мен Мунмудың вандық автократиялары орнаған кезеңге айналды. Ким Юсин сияқты вандардың қолдауымен екі ван өздерінің қолдарына барлық үстемдікті иеленуге тырысып бақты. Саясат жүргізу барысында вандар пэкче мен когерё ауқаттылары тарапынан қолдау тапты. Әрине бұл әрекет, мұндай өзгерістер жергілікті аристократтар тарапынан наразылық туғызды. Наразылықтар біртіндеп бүлікке, қастандықтарға ұласып жатты. Ван Синмун (Ван Мунмудың ұлы) билік еткен дәуірінде (681-780) мелекет гүлдену мен даму кезеңдерін басынан өткерд және мемлекет орталықтанған мемлекеттердің қатарына қосылды. 780 жылғы ел ішінде бүліктің нәтижесінде ван Хегон өлтірілген соң, үстемдік ету құзыры Ким ұрпақтарына берілді. 861 жылы екі ұрпақ арасында ван Вонсон аралықтарында билікке деген толассыз күрес аяқталмай жалғасын таба берді. Екі ұрпақтар арасындағы дамылсыз, билікке деген өзара талас мемлекетті әлсіретіп жіберді. ІХ ғасырдың екінші жартысы мемлекет үшін нағыз тоқырау кезеңі болып табылды. Мемлекеттің ішкі құрылысындағы тұрақсыздық көптеген террито рияның ыдырап кетуіне мүмкіндік туғызды. 861 жылы Силла мемлекетінің ваны болып Кёнмун тағайындалды. Кёнмун өзінің ұрпақтарымен бірге билікте 912 жылға дейін үстемдіктерін жүргізді. 887-897 жылдар аралығында мемлекет үшін тағы да бір күрделі кезең әйел-ван Чинсонның билікке келуі еді. Мемлекеттік биліктегі міндеттердің барлығы оның фавориттерінің құзырлар ында болды. Салық мемле кеттік қазына келіп түспеді, соның кесірінен мемлекеттік қазынадағы қор біртіндеп құрдымға кетті. 889 жылы Саболь аймағында сановниктер бүлік ұйымдастырды. Бүлікті басып- жаншуға мемлекеттің еш мүмкіндігі болмады. Сөйтіп мемлекет құрдымға кетті деп айтуға әбден болады. Силла мемлекетінің ішкі тұрақсыздығы мемлекетті түбегейлі әлсіретті. Жат жерліктердің мемлекетті билеп төстеуі жергілікті халық арасында наразылық туғызды. Тан империясына жаулап алған Пэкче мен Когурё мемлекеттерінің иеліктерінде өктемдіктерін орнату мүмкін болмай қалды. Халық толқулары Силла мемлекетінің билеушілері арасынан қолдау тапты. Сонда бір түсініксіз жайт пайда болады, егерде Силла мемлекетінің билеу шілері халық наразылығын қолдаса, неліктен олар қытай мемлекетінен көмек сұрап, одақтас мемлекеттерді күйзеліске ұшыратады. Ал енді қытай феодалдарына иеліктерінде үстемдік орнатуға қарсылықтарын ашықтан ашық көрсетіп отыр. Силла билеушілерінің мұндай позициясы Тан империясымен өзара түсініспеушілікке әкеліп соқты. 670-676 жылдары аралығындатан империясы мен силландықтардың арасында соғыс оты бұрқ етті. Нәтижесінде Кореяның барлық аймағы Силла мемлекетінің құрамына толықтай енді. Силла мемлекетінің қуатты күшке ие болып, мемлекеттерді біріктіруі Кореяда феодалдық өндіріс тәсілдерінің толықтай бекінуіне мүмкіндік ашты. Мемлекет аралық тартыстың тоқтатылуы, көршілес елді мекендермен бейбіт қарым- қатынастардың орнауы дамудың жаңа кезеңіне жол ашты. Құрылыс істерінің жетілуі ауыл шаруашылығының да өніп- өсуіне септігін тигізді. Феодалдық қатынастардың дамуы жерге деген мемлекеттік меншіктің тірегі негізінде қалыптасты. Жер қойнауының басым бөлігі ұсақ бөліктерден тұрды (бөліктердің қожалары мемлекетке жері үшін салық- рента төлейтін, әскери міндет атқаратын, мемлекеттің барлық шаруасын мойнына жүктеп алған шаруалар болды). УІІІ ғасырда мемлекеттік меншік әлі де болса күшейе түсті және осы мәселені бақылап, қадағалап отыратын әскери-әкімшілік басқару аппараты өзінің жұмысын мемлкет пен шенеуліктердің үлесіне қарай ба,ыттап отырды. УІІІ ғасырдың орта сында әкімшілік территориялық бөліс жүргізілді, тоғыз аймақтық бөліс( оның үшеуі силландық жерде, үшеуі когурё жерінде, үшеуі пэкче жерінде құрылыды) және бес өкілетті (немесе кіші астана), сонымен қатар аймақтар мен уездерге бөлу толықтай жоспарланды. Жергілікті әкімшілік қызметке астаналық басқарушылар тағайын далады. Шенеуліктерді мемлекеттік қызметтерге арнаулы дайындықтан өткізетін мемлекеттік жоғары оқу орындары ашылды. Аранулы мектептерден өткен қызмет кер адамдар дәріс барысында мемлекеттік емтихандар тапсыруы міндетті болды. Мемлекеттің астанасы ретінде қызметкер аристократтар шоғырланған 170 мың ауылы бар аймақ таңдап алынды. Астаналық байлардың үйлері салынуы мен көр кемдігімен ерекшеленді. Астанада шебер қолөнершілер міндетті түрде қызмет атқарды, себебі олар билеуші таптың мүдделеріне тиесілі қызмет етті. Колөнер мен егіншіліктің дамуы сауда қарым-қатынасының дамуына әкелді. Силлан қолөнерші лерінің өнер туындылары тек өз аймақтарымен шектеліп қалған жоқ, тауарлар шет аймақтарда да кеңінен танымал болды. Әсіресе силландық көпестері Қытай және Жапон көпестерімен тығыз сауда байла нысын жүргізіп отырды. Силла мемлекетінің билеуші топ өкілдері Қытаймен аралықтағы байланыстарды қайтадан жаңғыртуға тырысып бақты. ІХ ғасырдың 80 жылдарында Қытай мен силла мемлекеті арасындағы диполматиялық байланыс өз күшін жойды. 790 жылы және 812 жылдар аралығында Қытайға елшілер екі рет дипломатиялық сапармен барды, өкінішке орай іс сапар сәтсіздікпен аяқталды. ІХ ғасырда Жапония мен Силла арасындағы байланыс жиілей түсті. Кенеттен 803 жылдары Силла мемлекеті мен Жапон мемлекеті арасында достық қарым- қатынас орнап, елшілермен тәжірибе алмасу қимылдары жүзеге асты. ІХ ғасырдың барлық кзеңдерінде Жаподықтар Силла мемлекетіне елшілерін үнемі жіберіп отырған. Ал силландытар болса, өз кезектерінде жаподықтардың территориясына бірде- бір рет аяқ баспаған. 891 жылы Янгиль атты біреу тоғыз аймақ пен елді- мекендерді Ёнджу өңірінде толықтай бағындырған деген дерек бар. 892 жылы Вансанда орныққан Кёнхвон Хубэкче (Кейінгі Пэкче) мемлекетін құрды. Кёнхвон Аджагэ дейтін аты белгісіз қарапайым шаруа баласы. Кейіннен қолбасшылық өнерімен көзге түсіп, әскерде мәртебеге ие болды. Кёнхвонның құрған мықты әскери құрамы Силла мемлекетіне қауіп төндірді. 90 жылдардың ортасында силла вандарының бірінің баласы, монарх Кунье халық арасында танымал бола бастады. 891 жылы ол Янгильдің қоластында қызметтілікте жүріп, орталық бөлікте орналасқан аймақтарды бағындырып, өзін тәуелсіз билеуші деп жариялаған. 899 жылы Янгиль Куньеден қауіптьеніп оны құртуға тырысады, бірақта сәтсіздікке тап болады. 901 жылы Кунье өзін Ван деп жариялайды. 904 жылы Куньенің құрған мемлекеті Маджин(911жылдан – Тхэбон) деген атауды иеленді. Мемлекетте өзіндік бюрократиялық билік орнады. 918 жылы Кунье сатқындықтың зардабын шегеді, оны өз араларындағы қолбасшылардың бірі Ван Гон өлтіреді. Ван Гон Корё атты жаңа мемлекет құрады. Ван Гон Силла мемлекетімен достық қарым –қатынасты сақ тауға тырысты. Ал Кёнхвон бұл достықты еш қолдамады. 927 жылы тосыннан шабуыл жасау арқылы силла мемлекетінің астанасы Кымсон қаласын басып алады. Силла мемлекетін бүтіндей тарих сахансынан жойып жіберуге дәті бармаған Кёнхвон билікке Ким Пу руынан шыққан өз адамдарының бірін тағайындады. Бұл уақытта Силла мемле кетінің территориясы тарылып, басқаратын иелік болмағандықтан соңғы вандардың бірі Кёнсун биліктен бас тартып, Ван Гонның қоластына өтуді дұрыс деп шешеді. Сөйтіп, үздіксіз билікке таластың арқасында, мемлекетте саяси тұрақтылықтың болмауы нәтижесінде Силла мемлекеті өзінің өмір сүруін толықтай тоқтатты. Біріккен Силла мемлекетінің даму кезеңінде Кореяда жер мемлекеттік меншіктің пайда табу көзіне айналды. Жер қорының басым бөлігі ұсақ шаруалардың иелігінде болды. Силла мемлекетінің бір орталықтан басқару жүйесінің кейбір жақтарын талдай кетсек оның өзіне тән ерекшеліктерін атап өтуге болады. Силла мемлекеттін басқарудың жоғарғы органы- чипсасон деп аталды. Құзыры мемлекеттік маңызы бар сұрақтарды талқылау, нақты шешім қабылдау. Басшысы- чунси (суджун)- мемлекеттік әкімшілктегі басты тұлға болған. Келесі маңызды қызметтердің бірі сандэдына- ван қарамағындағы кеңес басшысы. Жеке басқару орындары (бу) әскери істерді жүргізуші, фи нанс, мемлекет қаржысын қадағалаушы, құрылыс, транспорт. Флот, бақылау, ішкі байланыс, шенеуліктер кадрлары, әділет тілік органдары, жазалау ұйым дары, қоғамдық жұмыстарды жүргізу мемлекеттік маңызы бар шаралардың бірі болып табылады. Маңызды емес, ұсақ мәселелермен (со) басқару орталығы жүргізіп отырған. Барлығы орталық басқару аппаратында 160-ға жуық бөлімдері болған. УІІІ ғасырда ван Кёндоко мемлекетті басқару жүйесінде қытайлық жүйеге ұқсас реформалар жүргізді. Нәтижесінде көптеген қызметтер мен құзырлардың барлық атаулары өзгеріске ұшырады. Бірақта 20 жылдан соң бұрынғы жүйе қайтадан қалпына келтіріледі. Мемлекеттік қызметте жүрген шенеуліктер 17 рангтарға бөлінді. әр рангқа тиесілі шен белгіленді, яғни астаналық және провинциялық. Әкімшілік қатынаста ел 9 аймаққа бөлінді. Аймақтар чу деп аталды. 5 кіші астана согёнге және 116 округ пен 293 уезге бөлінді. Әкімшілік бірлік ретінде шенеуліктерге 16 провинциялық дәреже берілді. Мемлекеттің негізгі тірегіі болатын әскер құрамы қарапайы халықтан құралды. Еркек атаулының барлығы әскер құрамында міндетті болуы керек. Біріккен Силла мемлекетінде сүйеніп отырған деректерге қарағанда 5.7 шенеуліктер, оның 1350 орталық аппаратта қызмет еткен, 3,8 әскери адамдар болған. Шенеуліктерге жалақы әртүрлі деңгейде төленді; бірде жер түрінде өтелсе, бірде материалдық құныдылықтар есебінде беріліп отырған. 687 жылы шенеуліктерге жер таратылып берілді. Кейіннен 689 жылы жер айлығы (ногып) алып тасталынып, оның орнана ақыны өтеу бидай түрінде енгізілді. 757 жылы айлық ақы қайтадан ногып түрінде төленді. Яғни ақыны өтеу қайтадан бұрынғы жүйеге түсірілді. Силла мемлекетінің идеологиялық бағытта жүргізілген халық арасынан ешбір наразылық туғызбады. Себебі, конфуциандық пен буддизмді жергілікті халық шын көңілімен қабылдап оның кеңінен таралуына әбден мүмкіндіктер тудырып отырған. Біріккен Силла мемлекеті Корей тарихында маңызды орын алады. Бұл кезең тұңғыш рет орталықтанған мемлекет құрылды. Мемлекетте жүргізілген әкімшілік және саяси өзгертулер мен толықтырулар кейінгі қалыптасқан мемле кеттердің тарихи процестеріне әсер етті. Қаншалықты мықты болуға тырысқан Силла мемлекетінің шайқалуына, күйзелуіне әср еткен мемлекеттер Силла мемлекетінің тарих сахнасынан кетуіне ықпалын тигізді. Силла мемлекетінің басына түскен тағдыр тауқыметі одан кейін де келген мемлекеттердің ары қарай дамып, гүлденуіне кесірін тигізеді. Іштен шыққан жау жаман демекші мемлекеттің қарқынды дамуына кедргі жасаған ішкі саяси тұрақсыздық мемлекеттің тағдырын әп сәтте шешеді. жүктеу/скачать 0,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|