Основы имиджеологии на примере Первого Президента

 
117 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
НАС СДРУЖИЛА МОЛОДОСТЬ. 
ДОСТИЖЕНИЕ ПОСТАВЛЕННОЙ ЦЕЛИ 
– ЭТО ПРЕОДОЛЕНИЕ, ТРУДНЫЙ ПУТЬ 
ВВЕРХ 
 
Виктор Никонов, 
ветеран Казахстанской Магнитки, 
Темиртау 
    Казахстанская правда, 18 декабря
 
2011 г. 
 
…Девушка  в  приемной  индустриального  университета,  где  я 
работаю  мастером  производственного  обучения,  выслушала  просьбу  и 
невозмутимо  взяла  у меня  фотографии.  Мне  надо  было  отправить  их в 
корпункт  «Казахстанской  правды».  На  них  –  мы,  бойцы  ССО  далеких 
60-х.  Секретарь  равнодушно  глянула  на  снимки  и  стала  по  одному 
сканировать. Потом вгляделась и ахнула. И уже с улыбкой повернулась 
ко 
мне: 
«Это 
наш 
Президент? 
А 
вы 
здесь 
есть?» 
         ...Познакомились  мы  с 
Нурсултаном Назарбаевым в 
1962 году летом. Ровесники, 
разными 
дорогами 
мы 
пришли  к  решению  стать 
инженерами. 
У 
меня, 
жителя  молодого  города, 
куда  переехали  родители  из 
соседней  области  в  1950 
году,  за  плечами  остались 
работа 
на 
Казахском 

 
118 
металлургичес-ком заводе и трехлетняя служба в армии. 
А  Нурсултан  Назарбаев  c  отличием  окончил  в  Днепродзержинске 
профессионально-техническое 
училище 
и 
начал 
работать 
на 
Карметкомбинате. Я еще не знал до встречи, что начинающий металлург уже 
член ЦК ЛКСМ Казахстана и делегат съезда ВЛКСМ, где избран членом ЦК 
союзного  комсомола.  Это  был  очень  высокий  политический  статус  для 
молодого человека, успешно начавшего политическую карьеру.  
В  Карагандинский  политехнический  институт  Нурсултан  Назарбаев 
поступил  на  специальность  «доменное  производство»,  а  я  готовился  стать 
сталеплавильщиком.  Первые  два  курса,  когда  изучаются  общие  предметы, 
мы  занимались  в  одной  аудитории,  или,  как  говорят  в  вузах,  в  одной 
«поточке».  Сотня  студентов  из  четырех  групп  –  будущие  доменщики, 
сталеплавильщики, литейщики...  
Первое время все просто присматривались друг к другу. А уже ближе 
познакомились  в  течение  трех  месяцев  –  нас  объединили  знания  на  вместе 
прослушанных  лекциях.  После  них  в  январе  1963  года  направили  всех 
будущих  металлургов  на  производственную  практику  на  предприятия  в 
Темиртау. Сталеплавильщики попали на Казахский металлургический завод, 
а  доменщики,  в  числе  которых  был  Нурсултан  Назарбаев,  –  на 
Карагандинский металлургический завод. 
Мы  работали,  роднясь  со  своими  специальностями,  внедряясь  вглубь 
профессиональных тайн и осваивая закономерности. В зависимости от смен 
учились:  кто  –  днем,  кто  –  вечером.  Тогда  обучение  было  дневным  и 
вечерним  одновременно.  В  таком  режиме  мы  получали  образование  и 
трудились  полтора  года.  Я,  к  примеру,  был  подручным  сталевара,  а 
доменщики  –  кто  на  разливочных  машинах,  кто  горновыми.  В  заводских 
коллективах  практикантам  скидок  на  молодость  и  неопытность  не  делали. 
Требовалось усваивать, замечать, запоминать и делать строго так, как учили 
нас мастера и наставники.  
Профессия  металлургов  всегда  была  очень  тяжелая.  Особенно  у  тех, 
кто  работает  в  горячих  цехах,  у  доменных  и  мартеновских  печей,  стоит  на 
плавке.  Главными  орудиями,  к  сожалению,  были  лом  и  лопата.  Когда  меня 
молодые  сегодня  удивленно  спрашивают  на  встречах:  «Почему  было  такое 
отсталое  производство?»,  я  им  говорю:  такая  технология.  Возьмите  книгу 
Нурсултана  Назарбаева  «Без  правых  и  левых»  и  почитайте,  что  пишется  о 
труде горнового. Президент о нем знает не понаслышке… 
Новобранцы  не  испугались  тяжелого  труда,  ведь  примером  служили 
наши  наставники,  которые  многому  научили  в  этой  сугубо  мужской 
профессии,  главное  –  умению  повелевать  стихией  огня  и  раскаленного 
металла: Алексей Шатилин, Борис Яговитов, Иван Еськов, Федор Ващенко, 
Алтынбек Дарибаев, Арген Жунусов, Елеман Байгазиев, Алексей Панченко и 
многие другие, чьи имена вписаны в историю черной металлургии страны.  
После  производственной  практики  мы  вернулись  в  институт  и 
продолжили  учебу.  Жили  в  общежитии,  терпеливо  сносили  какие-либо 
неудобства,  потому  что  для  каждого  главной  была  цель  получить 

 
119 
образование.  Пользу  производственного  обучения  мы  почувствовали  уже  с 
первых  дней  возобновленных  теоретических  занятий:  изучая  предметы  по 
специальности, мы теперь отлично понимали, что к чему и о чем идет речь. 
Обучаться стало гораздо легче и интереснее.  
Мы были из одного поколения, что нас сближало и по уровню жизни 
наших  семей,  и  в стремлениях получить  уважаемую  в  обществе  профессию 
инженера-металлурга.  Об  этом  мечтали  мои  друзья  Жаксалык  Аскеев, 
Толеутай Сулейменов, Куаныш Омашев, Ермек Толеубаев, Юрий Сагалаев и 
другие  ребята.  Нурсултан  Назарбаев  как-то  заметно  выделялся  среди  нас. 
Добрым расположением равно ко всем, внешним спокойствием, внутренней 
уверенностью,  тем,  что  не  боялся  большой  аудитории  и  открыто  выражал 
свое  мнение.  Среди  сверстников,  которые  имели  разную  образовательную 
базу,  будущего  Президента  отличали  начитанность,  политическая 
подкованность,  великолепная  память,  отличное  знание  родного  и  русского 
языков.  
Кроме  технических  дисциплин  в  вузе  нам  преподавали  научный 
коммунизм,  диалектический  и  исторический  материализм,  другие 
гуманитарные предметы, в темах которых Нурсултан, будущий политик, уже 
тогда ориентировался лучше многих из нас, и его любили преподаватели.  
Откровенно  скажу,  мы  этим  пользовались,  особенно  на  семинарах  по 
общественным  дисциплинам.  Задавали  специально  преподавателям  разные 
вопросы, чтобы отдалить время опроса. Например, в то время главной темой 
был Карибский кризис, угроза новой войны. Нарастало противостояние двух 
систем.  И  мы  расспрашивали  преподавателей  о  «холодной  войне».  Им 
нравилось,  что  такие  серьезные  ребята  в  группе,  как  Нурсултан  Назарбаев, 
следят за жизнью в стране и в мире. Преподаватели охотно вступали с ним в 
разговор, объясняя, рассказывая, увлекаясь, забывая о времени. Мы слушали, 
восхищенные кругозором Нурсултана.  
А  наш  талантливый  сокурсник  в  те  годы  уже  побывал  за  границей, 
видел  другие  страны  и  уровень  жизни  там.  Лидер  рабочей  молодежи  из 
Темиртау  в  составе  советской  делегации  представлял  Казахстан  на  третьем 
Всемирном  фестивале  молодежи  в  Хельсинки.  По  возвращении  Нурсултан 
делился впечатлениями.  
Встречался  молодой  металлург  и  с  Юрием  Гагариным,  первым 
космонавтом,  с  которым  сфотографировался,  и  снимок  был  опубликован  в 
«Комсомольской  правде».  Нашему  земляку  в  ЦК  ВЛКСМ  вручили 
комсомольский  значок,  который  «слетал»  вместе  с  Валерием  Быковским  в 
космос.  Их,  всего  10  побывавших  на  орбите,  вручили  лучшим  молодым 
лидерам  огромной  страны.  Нурсултан  Назарбаев  вошел,  как  сказали  бы 
сегодня,  в  «звездную  десятку».  Мы  еще  тогда  обратили  внимание,  что 
общественная  работа  нравилась  нашему  товарищу,  потому  что  видны  были 
результаты, чему способствовали прекрасные организаторские способности.  
Трудолюбивый стройотряд 
Одна  из  глав  нашего  продолжительного  знакомства  –  созидательная 
работа в ССО. В 1964 году металлургический факультет КарПТИ создал свой 

 
120 
стройотряд.  Командиром  был  Анатолий  Ботов,  а  комиссаром  –  Нурсултан 
Назарбаев.  Приобретавшее  размах  движение  ССО  давало  нам  возможность 
помочь родине в развитии села и заработать на собственные нужды. Послали 
нас  строить  жилье  в  совхозе  «Балактыкольский»  на  западе  Карагандинской 
области.  Полсотни  бойцов  прибыли  в  совершенно  голую  степь,  чтобы 
оставить после себя новый поселок, сдав дома «под ключ».  
Для  организации  бесперебойного  строительного  процесса  требовалась 
своевременная доставка материалов. Нурсултан Назарбаев ездил по области 
и оперативно решал вопросы, отстаивал своевременную  их доставку, чтобы 
не срывался график стройки. Щиты доставлялись в комплекте, а вот кирпич и 
цемент  приходилось  постоянно  выбивать  в  тресте  и  в  кабинетах  местной 
власти.  Благодаря  умелой  организации  работ  мы  построили  8  жилых 
двухквартирных домов на сельской улице к началу сентября, что мало кому 
удалось: другие отряды сдали объекты в конце сентября. 
Работая  от  рассвета  до  заката,  наш  металлургический  ССО  не  только 
дома  построил,  но  и  сараи  при  них,  что  вообще-то  не  предусматривалось 
договором. Но как без них в деревне? На них потребовались дополнительные 
материалы.  
В те годы фотоаппарат имел только один парень в отряде. Что он снял, 
то и вошло в нашу историю. На снимке, который у меня сохранился, бойцы 
ССО стоят в ожидании комиссии, которая вела приемку построенных домов. 
Фотография сделана 2-3 сентября 1964 года. Дома у нас приняли с хорошей 
оценкой.  Наряды  были  вовремя  закрыты.  И  мы  уехали  по  домам.  Каждый 
получил в рублях тысячи по две. Это было хорошим подспорьем для нас. Мы 
приоделись, подготовились к учебному году и семьям помогли. 
Новый этап 
По  возвращении  в  институт  нас  ожидал  сюрприз.  На  базе 
Карметкомбината  в  бывшем  темиртауском  филиале  КарПТИ  был  создан 
самостоятельный  институт  –  завод-втуз.  О  нем  давно  мечтала  молодежь  в 
Темиртау:  учиться  рядом  с  домом  было  бы  удобнее  и  дешевле.  Выражая 
интересы  рабочих  комбината,  Нурсултан  Назарбаев  как  член  ЦК  ЛКСМ 
выступил  с  критикой  в  адрес  вышестоящих  органов  на  одном  из 
комсомольских съездов.  
Именно  выступление  Назарбаева  на  республиканском  съезде 
комсомола в 1962 году сыграло положительную роль в решении проблемного 
вопроса.  Высшее  техническое  учебное  заведение  для  обеспечения 
квалифицированными  кадрами  гиганта  черной  металлургии  открылось 
осенью  1964  года.  В  него  и  перевели  из  Караганды  все  металлургические 
специальности:  доменное  производство,  обработку  металла  давлением, 
сталеплавильное отделение. Нас поставили перед выбором: где учиться? 
Шел  1965  год.  Мы  окончили  третий  курс.  Борис  Шуголь,  Анатолий 
Ботов и я перешли на кафедру литейного производства и остались в КарПТИ. 
А Нурсултан Назарбаев и Толеутай Сулейменов по специальности «доменное 
производство»  предпочли  втуз.  После  окончания  института  нашу  группу 
литейщиков отправили в январе 1968 года по распределению на КарМК. Там 

 
121 
началось  строительство  кислородно-конвертерного  комплекса,  и  мы  в  нем 
участвовали. Имея представление о том, как  складывается жизнь у каждого 
из сокурсников, все же мы практически не виделись.  
Металлургический  комбинат  –  это  круглосуточно,  неустанно 
работающий город с населением в 30 тыс. человек, где каждое производство 
–  отдельный  район  со  своими  тропками  и  улицами,  расписанием  и 
инструкциями,  которые  следует  исполнять  безупречно,  чтобы  не  подвести 
смежников.  И  с  друзьями,  работающими  в  других  цехах  и  комплексах,  не 
встречаешься подолгу.  
Я знал, что Нурсултан Назарбаев после выпуска работал и горновым, и 
газовщиком около десятка лет и потом перешел на партийную работу. В 1976 
году Нурсултан Назарбаев, будучи секретарем парткома комбината, пришел 
в  наш  цех  изложниц,  где  я  работал  начальником  участка.  Так  мы  снова 
встретились. «О, ты здесь! Как дела?» – обрадованно спросил Нурсултан. Мы 
хорошо поговорили. «Если что надо, всегда заходи», – пригласил Назарбаев. 
Я  никогда  не  обращался  и  в  своих  интересах  не  пользовался  высоким 
положением  сокурсника.  Но  участливость,  отзывчивость  ко  всем,  с  кем 
Нурсултан  Абишевич  был  дружен  и  знаком  с  юности,  по  работе  на 
комбинате, вызывают в нем бесконечное уважение.  
Больше делать, меньше говорить 
Пожалуй,  регулярными  наши  встречи  стали  с  1991  года.  В  мае  того 
года  случилось  на  комбинате  несчастье  –  сгорел  ЛПЦ-3.  Пожар  быстро 
ликвидировали,  но  последствия  были  ужасными.  Рухнула  крыша,  все 
исковеркано  огнем,  оборудование  залито  водой,  очень  сильно  пострадал 
дрессировочный стан.  На  все  это невозможно было  спокойно  смотреть.  Ну, 
думаю, нам никогда не поднять эту разруху.  
Нурсултан  Абишевич,  первый  секретарь  ЦК  КПК  и  назначенный 
Верховным  Советом  Казахстана  Президент,  приехал  в  Темиртау  узнать  о 
ходе ликвидации последствий пожара. Это была первая наша встреча после 
отъезда Назарбаевых в Алма-Ату.  
В июне 1991 года мы с сокурсниками, живущими в Темиртау, задумали 
собраться.  Задумку  осуществил  наш  сокурсник  Борис  Шуголь.  К  тому 
времени он занялся научной деятельностью, в Москве защитился и заведовал 
кафедрой  литейного  производства  во  втузе.  Он  пригласил  к  себе  домой  на 
улицу  Тольятти  в  Старом  городе  Нурсултана  Абишевича,  нас  с  женами, 
Олега  Сосковца,  министра  черной  металлургии…  Стояло  лето,  буйствовала 
природа.  Мы  организовали  дастархан  в  уютном  саду.  В  теплой  дружеской 
обстановке весело вспоминали студенческие годы. Жены сочинили на мотив 
песни  из  кинофильма  «Весна  на  Заречной  улице»  стихи  и  посвятили  их 
нашему  Президенту.  Нурсултан  Назарбаев  растрогался,  вернувшись  в 
молодость, и всем было хорошо вместе. 
И тут Нурсултан Абишевич пригласил всех на день рождения к себе 6 июля в 
Алма-Ату. Мы поблагодарили, но никто не рискнул обещать: как-то будет, в июле, 
дожить  еще  надо.  Хотя  мы  хорошо  знали  нашего  Президента,  его  душевное 
гостеприимство и хлебосольство и то, что никогда слов на ветер не бросает. В ту 

 
122 
пору  директором  комбината  был  Александр  Свичинский,  который  и  исполнил 
поручение Нурсултана Назарбаева. Он нанял автобус, посадил в него нас с женами, 
а это человек 30, и повез в Алма-Ату. Праздник на поляне получился сердечным, 
памятным на всю жизнь. Впечатлений прибавила и чудесная южная природа. Да и 
мы  тогда  были  на  20 лет  моложе,  строили  интересные  планы,  и  нам  было  что 
рассказать друг другу. 
Мне всегда импонировало, что Нурсултан Назарбаев умеет выслушать 
любого,  убедить,  дать  совет,  подключиться  в  решении  проблем.  А  уметь 
слушать  и  делать  точные  выводы  –  дар  редкий  в  суетной  жизни.  И  если 
Нурсултан Абишевич не согласен, то выскажет  собеседнику свою позицию, 
постарается  убедить,  в  чем  человек  заблуждается,  а  в  чем  прав.  Эта  черта 
главная в Лидере.  
В июле 1991 года я работал в пострадавшем ЛПЦ-3. И в разговорах не 
скрыл беспокойства о судьбе цеха. Меня в этих думах поддержал Президент 
и сказал, что «мы все силы положим на то, чтобы цех заработал в кратчайшие 
сроки».  Действительно,  к  зиме  цех  был  восстановлен,  агрегаты  введены  в 
строй.  Директор  Александр  Свичинский  сделал  все  возможное  и 
невозможное,  чтобы  запустить  производство.  Он  организовал  штаб. 
Нурсултан  Абишевич лично держал под контролем ход работ. Не выпускал 
из поля зрения ситуацию и О. Сосковец.  
В  очередной  раз  мы  все  убедились  в  неизменности  характера  и 
принципов Нурсултана Назарбаева. Он и в молодости, отстаивая на съездах 
интересы  молодежи,  напоминал  большим  и  малым  начальникам  о  том,  что 
надо  больше  работать  да  меньше  говорить.  А  когда  стал  секретарем 
парторганизации комбината, то сразу занялся решением насущных задач. По 
его  инициативе  построили  стадион  и  санаторий-профилакторий,  стали 
больше возводить жилья и детских садов.  
…Впереди нас ожидало не простое для Президента, для комбината, для 
Темиртау  и  всей  страны  десятилетие.  К  счастью,  мы  все  выдержали,  не 
обозлились,  не  передрались  друг  с  другом,  как  в  других  республиках. 
Конечно,  сытые  люди  философствуют,  а  голодные  дерутся.  А  в  первое 
десятилетие Независимости далеко не все были сыты, не у всех было тепло и 
светло.  Но,  к  счастью,  здравый  смысл  и  терпение  в  наших  гражданах 
возобладали.  И  веры  им  в  реальное  наступление  лучших  времен  придал 
точно  избранным  политическим  курсом  и  хорошо  рассчитанной  стратегией 
Нурсултан Назарбаев.  
Вот  почему  на  выборах  в  декабре  1991-го,  в  другие  годы  мы  в 
Темиртау голосовали только за Назарбаева. Мы его хорошо знаем и уверены 
в  нем.  Это  наш  Президент.  Он  помог  подняться  комбинату.  Новую  жизнь 
обрел  и  наш  город.  Когда-то  о  Казахстане  мало  кто  имел  ясное 
представление даже в соседней России. А сегодня о нем с интересом говорят 
в  мире.  За  его  развитием  наблюдают  в  экономически  развитых  странах. 
Таков результат 20 лет роста независимой страны. На это был нацелен труд 
Президента – вывести Казахстан из кризиса, и он воздался. Мы это ощущаем 
на себе.  

 
123 
И  каждый  из  нас  может  подписаться  под  словами Главы  государства: 
«Я счастлив, что о Казахстане говорят во всем мире хорошо. Я счастлив тем, 
что  предложил  в  трудные  годы  программу  и  вижу  плоды  своего  труда. 
Казахстанцы благодарят за то, что я со своими соратниками сделал такое, что 
мы  сегодня  считаемся  успешным  государством.  Мы  имеем  успех  в 
экономике,  мы  имеем  деньги  в  бюджете,  имеем  возможность  ежегодно 
улучшать жизнь народа».  
 
 
 
 
 
 
  
НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВ: ЕЛІ БАРДА 
ЕР ЕЛЕУСІЗ ҚАЛМАЙДЫ 
 
Қорғанбек Аманжол, 
Егемен Қазақстан, 13 қаңтар 2012 ж. 
 
«Дінмұхамед  Ахметұлы  –  айрықша  ардақтауға  лайықты  қарымды 
қайраткер.  Сондықтан,  біз  оны  Тәуелсіздікке  дейінгі  тарихымыздың 
тегеурінді тұлғасы деп бағалауымыз керек». 
Президент  Н.Ә.Назарбаевтың  бұл  сөздері  асылын  ардақтай  алатын 
елдік қасиетіміздің келісті көрінісі. 
 
Кеше  Алматыдағы  Абай  атындағы  опера  және  балет  театрында 
Алаштың ардақтысы, халқымыздың біртуар перзенті, аса көрнекті мемлекет 
және қоғам қайраткері Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың туғанына 100 жыл 
толуына арналған салтанатты жиналыс болып өтті. Оған Мемлекет басшысы 

 
124 
Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысып, есімі елге қадірлі ерен тұлға хақында аса 
ілтипатты  сөз  толғауы  –  осынау  алқалы  жиынның  мән-маңызын  ерекше 
асқақтата  түскені  сөзсіз.  Шын  мәнінде,  Елбасының  абыз  қайраткерді 
осылайша  ардақ  тұтуы  –  мерейтойлық  жиналысқа  келген  жұртшылыққа  да 
көтеріңкі көңіл, жадыраған шуақ сыйлағандай. Димекеңнің кезінде ат үстінде 
болған  ардагерлер,  зиялы  қауым,  мәдениет  пен  өнер  өкілдері,  саясат 
серкелері,  әр  саланың  белгілі  адамдары  терең  ризашылық  сезіміне 
бөленгендей.  Жиналысты  ашып  тұрып  Алматы  қаласының  әкімі  Ахметжан 
Есімов  атап  өткеніндей,  сол  жарқын  жүзбен  жадырағандардың  ішінде 
Димекеңнің туған қарындастары – Сара және Роза апайлар да бар еді. 
 Зал  толы  жұрттың  ду  қол  шапалақтап,  құрмет  көрсетуімен  мінберге 
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев көтерілді. 
 
 
 –  Қазақ  елінің  тағылымды  тарихында  заман  жүгін  арқалаған  талай 
толағай  тұлғалар  болды.  Аса  көрнекті  мемлекет  және  қоғам  қайраткері 
Дінмұхамед  Ахметұлы  Қонаев  –  сондай  біртуар  болмыс  иесі,–  деп  сөзін 
бастаған  Мемлекет  басшысы  Д.Қонаевтың  Қазақстан  мен  қазақ  халқы 
тарихындағы еңбегін жоғары бағалады. 
 –  Дінмұхамед  Ахметұлын  үлкен  ішкі  мәдениеті,  терең  білімдарлығы 
мен  мол  өмірлік  тәжірибесі  ерекшелеп  тұратын.  Ол  өзіне  біздің 
халқымыздың,  сол  уақытта­ғы  қазақ  зиялыларының  ең  жақсы  қасиеттерін 
сіңіре білді, – деп атап өтті Нұрсұлтан Назарбаев. 
 –  Бүгін,  Дінмұхамед  Ахметұлы  Қонаевтың  100  жылдық  мерейтойы 
күні,  осынау  бірегей  адамды  есімізде  сақтай  отырып,  біз  оған  деген  өз 
құрметімізді  көрсетудеміз.  Мәңгі  есте  қалдыру  туралы  менің  Жарлығым 
бұдан  17  жыл  бұрын  қабылданған.  Кезінде  өзі  қызмет  атқарған 
университеттер мен кәсіпорындар, Алматыдағы және біздің жаңа елордамыз 
Астанадағы  орталық  көшелердің  бірі,  Қазақстанның  өзге  де  қалаларындағы 
көшелер  мен  алаңдарға  оның  есімі  беріл­­ген.  Жүз  жылдық  мерейтойды 
мерекелеу аясында фильмдер түсірілді, теңге ақшалар шығарылды, біздің аса 

 
125 
көрнекті отандасымыздың өмірі мен қызметі туралы кітаптар жарық көрді, – 
деді Президент. 
 Елбасының  осы  сөздерінен  Қазақстанның  дамуына  зор  үлесін  қосқан 
тұғырлы  тұлғаға  деген  бүкілхалықтық  шынайы  құрмет,  асылын  ардақтай 
білетін елдік қасиет байқалды. 
 –  Дінмұхамед  Ахметұлы  –  өз  заманының  перзенті  болған  ірі  тұлға, 
көрнекті  қайраткер.  Қонаев  жоғары  қызметке  келген  уақыттың  аса  күрделі, 
қайшылығы  көп  кезең  болғанын  білесіздер.  Алайда,  осындай  қиындықтарға 
қарамастан,  Қонаев  елдің  дамуы  үшін  қолынан  келгенін  жасады. 
Республикада құрылыс, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы салаларының дамуы 
ілгерілей түсті. Елсіз жерлерде жаңа қалалар мен елді мекендер пайда болды. 
Сонымен қатар, Димекең ғылымның, өнер мен мәдениеттің қарыштап қанат 
жаюына өлшеусіз еңбек сіңірді. Алды кең, жаны жомарт парасатты жанның 
өнер адамдарына қолдау көрсеткеніне талай рет куә болдым. Димекең туған 
қаласы  Алматы  үшін  де  көп  жақсылықтар  жасады.  Бұл  тұрғыдан  алғанда, 
Дінмұхамед Ахметұлы – айрықша ардақтауға лайықты қа­рымды қайраткер. 
Сондықтан, біз оны Тәуелсіздікке дейінгі тарихымыздың тегеурінді тұлғасы 
деп бағалауымыз керек,– деп өз ойын бір қайырып қойған кезде зал желпіне, 
дүр сілкіне қол шапалақтамай қала алмады. 
 Одан  әрі  Президент  тарихтың  өзі  барлық  нәрсені  орын-орнына 
қоятындығы жөніндегі тәмсілді еске салды. Туғанына 100 жыл толған бүгінгі 
таңда біз осынау үлкен тұлға өз тарихымыздың бір бөлігіне айналды деп айта 
аламыз.  Осыдан  жиырма  жыл  бұрын  басқа  республикаларда  бұрынғы 
кумирлерді тақтан тайдырып, олардың ескерткіштерін қиратып, алып тастап 
жатқан  шақта  біз  олай  істемедік.  Біз  өзіміздің  өткенімізге,  еліміздің 
тарихында елеулі із қалдырған аға ұрпаққа әрқашан құрметпен қарап келдік 
және  солай  бола  береді  де,  дей  келе  Елбасы  осы  тағылымды  еліміздің 
тұрақты дамуының негізі ретінде ұрпақтарға өсиет етті. 
 Нұрсұлтан Әбішұлы өз сөзінде Д.Қонаев өмір сүріп, еңбек еткен дәуір 
шындығын аша сөйледі: 
 – Ол өзі айтқандай, «коммунист болды және коммунист болып қалды». 
Ол  кісінің  бұл ұстанымы құрметке  лайық.  Бұл  Одақтық орталық  тарапынан 
жаппай қатаң бақылаудың заманы болатын. Қиырдағы Мәскеудің шешімінсіз 
республикада  бірде-бір  өндіріс  орны  немесе  мекеме  іске  қосылмайтын.  Бұл 
жағдай бәріміздің есімізде. Димекеңді Л. Брежневпен достығының арқасында 
билікте  соншама  ұзақ  отырды  дейтіндер  де  бар.  Бірақ,  уақыт  солай  еді. 
Орталықтың шешімдеріне мүлтіксіз бағынбайынша және оның қолдауынсыз 
өз қызметіңде тұрақтап қалып, қандай да бір мәселелерді шешу мүмкін емес-
тін.  Оның  үстіне  ол  кезде  басшыларды  іс  жүзінде  халық  сайламайды, 
орталық  тағайындаушы  еді.  Жүйе  осындай  болатын.  Демек,  республика 
басшысы  ретінде  Дінмұхамед  Қонаев  әсіре  орталықтандырылған  жүйенің 
қыспағында қалуы, дербес саясат жүргізе алмауы заңды еді. Бұл – оның жеке 
тағдырының драмалық қайшылығы, – деді Мемлекет басшысы. 
 Қалай  болғанда  да  Елбасы  сөзінен  аңғарғанымыз,  Д.  Қонаев  қандай 
жағдайда  да  өз  биігінен  табыла  білген,  кейінгі  ұрпақ  қастерлеуге  лайықты 

 
126 
тұлға.  Осы  100  жылдық  мерейтойды  салтанатты  түрде  атап  өте  отырып, 
еліміз  50-ші,  60-шы,  70-ші  жылдардағы  көшінің  басында  Қонаев  тұрған 
қазақстандық  тұтас  ұрпақтың  еңбегіне  лайықты  бағасын  беруде.  Олардың 
еңбектегі  табыстары,  экономиканың  негізін  қалауға  қосқан  үлестері  қазіргі 
тәуелсіз  Қазақстанның  келешек  дамуының  іргетасына  айналды.  Жаңа 
тәуелсіз  елді  құрушы  қазақстандықтар  аға  ұрпақ  еңбегін  әділ  бағалауға 
қабілетті. Бұл қуанарлық жай. 
 Мемлекет басшысы Қонаев өмір сүріп, еңбек еткен кезең мен тәуелсіз 
Қазақстан  дәуірінің  уақыттық  тұрғыдан  жақындығына  назар  аударды.  Бірақ 
олардың  арасын­дағы  тарихи  қашықтық  орасан  зор  көрінеді.  Елбасы  осы 
жайға кеңірек тоқталды. 
 –  Бұрынғы  Одақ  құрамындағы  Қазақстан  мен  жақында  ғана  өзінің  20 
жылдығын атап өткен жаңа тәуелсіз ел ретіндегі Қазақстан – екеуі екі бөлек 
экономика,  мүлдем  бөлек  саяси  және  қоғамдық  жүйелер.  Біз  тоталитарлық 
идеологиядан  батыл  түрде  бас  тартып,  нарықтық  экономика  мен  саясатқа 
көштік.  КСРО-дағы  Қазақстан  экономиканың  даму  деңгейі  жөнінен  бар 
болғаны  13-ші  республика  болатын.  Бүгінгі  Қазақстан  экономикалық  қуаты 
жағынан  ТМД-дағы  екінші  ел,  ал  жекелеген  тұрғылар  бойынша,  соның 
ішінде реформалар жүргізу жөнінен біз бірінші орын аламыз. ХХІ ғасырдың 
алғашқы  онжылдығында  экономикалық  өсім  қарқыны  бойынша  Қазақстан 
әлемнің ең ырғақты экономикалары арасында үшінші сатыға көтерілді,– дей 
келе  Н.  Назарбаев  елді  үдемелі  индустриялық-инновациялық  дамыту 
орайындағы, рухани саладағы бірқатар табыстарды мысалға келтірді. 
 Тәуелсіздік  жылдарында  қазақ  тілі  мемлекеттік  тілге  айналды,  тілмен 
қатар  ұлттық  мәдениет  қарышты  өрледі.  Семей  полигоны  мәңгілікке 
жабылып, атамекеніміз ядролық тажалдан құтқарылды. Енді міне, Ресеймен 
және  Беларусьпен  бірге  біртұтас  экономикалық  кеңістік  қалыптастырудың 
шешуші кезеңіне қадам бастық. Осылайша Тәуелсіз Қазақстан тек алға қарай 
ұмтылуда.  Ол  әлемдегі  беделді  де  танымал  мемлекетке  айналды.  ЕҚЫҰ-ға 
төрағалық пен Астанадағы тарихи саммит соның айғағы. 
 Бұдан әрі Елбасы әлемді таңғалдырып, өз тарихымызда тұңғыш рет өз 
астанамызды  айқындап,  өмірге  келтіргенімізге  тоқталды.  Бүкіл  көпұлтты 
Қазақстан халқы тату-тәтті достықпен өмір кешуде. Еліміздің гүлденіп, жаңа 
биіктерге жетуі де нақ сондықтан. Ендеше, Мемлекет басшысының осының 
бәрі қазіргі көзі тірі және өмірден өткен қазақстандықтардың бірнеше буын 
ұрпағының еңбегі деп бағалауын өте орынды деп білдік. 
 –  Сол  себептен  де  Дінмұхамед  Ахметұлы  Қонаевтың  100  жылдық 
мерейтойы  күні  біз  осынау  толағай  тұлғаға  деген  құрметімізді  білдіреміз. 
Себебі, тағылымды тарихты еске алып отыру – өсер елдің белгісі. «Өткеннің 
өнегесі  –  ұрпаққа  ұлағат»  дегендей,  жақсының  игілікті  істерін  үлгі  етуіміз 
керек. Біздің тарихымыздың жасампаз парағы Тәуелсіздікпен бірге ашылды. 
 Таяуда  20  жылдығын  атап  өткен  Қазақстан  Тәуелсіздік  арқылы  әлем 
таныған елге айналды. Димекең еліміздің абыройы асқақтаған осы күнді көзі 
көргенде  сөзсіз  қуанар  еді.  Біздің  бұл  белесті  береке-бірлікпен 
бағындырғанымызды  білесіздер.  Тәуелсіздік  тойы  арқылы  біз  жаңа  кезеңге 

 
127 
қадам бастық. Алда биік белестер бар. Қиыншылықтар аз емес. Қилы кезеңде 
алмағайып  дүниенің  сан  құбылып  тұрғанын  білесіздер.  Болашақтың  не 
берерін  болжап  білу  мүмкін  емес.  Сондықтан,  біздің  баршамыз  қазір 
Тәуелсіздіктің тұғырлы болуын ойлауымыз керек. Елдің бірлігін ойлауымыз 
қажет.  Алдымызда  Парламент  Мәжілісінің  сайлауы  келе  жатыр.  Бұл  да  ел 
үшін, халық үшін елеулі сын. Бұдан ешкім қалыс қалмауы тиіс. 
 Біз  қандай  Парламентке  дауыс  берсек,  болашағымыз  да  сондай 
болады.  Жоралы  жұртымыз  бұл  сындарлы  өткелде  елдің  ынтымағын, 
Қазақстан  халқының  бірлігін  және  атқарылып  жатқан  ауқымды 
бағдарламалар  мен  іргелі  істерді  жақтап  дауыс  береді  деп  сенемін.  Қандай 
ауыртпалық  болсын,  біз  қиындықты  бірге  жеңіп,  қата­рымыздан  озып  келе 
жатқан елміз. 
 Мен  қабырғалы  халқымыздың  бұл  асқар  асулардан  абыройлы  өтеріне 
сенемін.  Ер  елімен  бірге  жасайды.  Елі  барда  Ер  елеусіз  қалмайды,  –  деп  өз 
сөзін  түйіндеген  Нұрсұлтан  Әбішұлы  баршаны  асыл  Димекеңнің 
мерейтойымен құттықтады. 
 Бұдан  кейін  Д.  Қонаевтың  үзеңгілес  серігі,  мемлекет  және  қоғам 
қайраткері  Сұлтан  Жиенбаев  сөз  алды.  Ол  қазақ  халқының  тарихында  ХХ 
ғасырдағы  ұлы  адамдардың  бірі  еш  күмәнсіз  Д.А.  Қонаев  болып 
табылатындығын атап өтті. Бұлай деуге үлкен тұлғаның өз халқына сіңірген 
қисапсыз еңбегі дәлел бола алады. Ол тек партия басшысы ғана емес, ғалым 
ретінде  де  танылды.  Ол  техника  ғылымдарының  докторы,  Қазақ  Ұлттық 
Ғылым  академиясының  академигі,  оның  президенті  болды.  Еліміз  үшін 
көптеген  игілікті  істер  тындырды.  Оның  басшылығымен  біздің  республика 
көптеген  салалар  бойынша  кеңестік  республикалар  ішінде  бірінші  орынға 
шықты. 
 Бұдан  әрі  шешен  Д.  Қонаев  еңбегінің  кезінде  лайықты  бағаланғанын 
айта  келе,  оның  шын  мәнісінде  парасатты  басшы,  халықтың  сүйіктісі 
болғанына  тоқталды.  Димаш  Ахметұлы  өз  маңайына  білімді,  ақылды  да 
алғыр  қызметкерлерді  топтастыра  білді.  Біз  әсіресе  сол  шоғырдың  ішінде 
өзімізбен  бірге  тәуелсіз  Қазақстанның  бүгінгі  Тұңғыш  Президенті,  Ұлт 
көшбасшысы,  аса  көрнекті  саясаткер,  күллі  әлем  таныған  мемлекет 
қайраткері Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың еңбек еткенін мақтан тұтамыз, 
деді Сұлтекең. 
 Д.  Қонаевтың  өмірі,  тау-кен  инженерінен  республика  басшысына 
дейінгі еңбек жолы, еңбеккер һәм жоғары мәдениетті адам ретіндегі жарқын 
бейнесі  кез  келген  лауазымдағы  басшы  үшін  үлгі  болып  қала  берері  хақ. 
Димаш  Ахметұлының  Қазақстан  халқы  алдындағы  ерен  еңбегі,  елдің 
экономикасын,  ғылымы  мен  мәдениетін  дамытуға  қосқан  өлшеусіз  үлесі 
ескеріле  отырып,  1992  жылдың  қарашасында  Д.А.  Қонаев  атындағы 
халықаралық  қор  құрылған  болатын.  Қордың  қызметі  алғашқы  күннен 
еліміздің  егемендігін  нығайтуға,  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың  ел  игілігін 
көздеген саяси және экономикалық реформаларын қолдауға бағытталды. 

 
128 
Сұлтекең  ақсақал  бұдан 
әрі 
Елбасының 
тікелей 
нұсқауымен  Д.  Қонаев  тұрып 
еңбек  еткен  пәтерде  мұражай 
ашылғандығына  ризашылығын 
білдірді. 
Сонымен 
бірге 
Димекең 
сияқты 
ұлы 
адамдардың  туған  халқымен, 
елімен 
бірге 
жасай 
беретіндігіне  кәміл  сенетіндігін 
айтты. 
Осы 
салтанатты 
жиналысқа  қатысып,  ардақты 
абыз  ағаға  ықылас-ілтипатын 
арнағаны 
үшін 
Нұрсұлтан 
Әбішұлына  мың  рахмет  айтып,  Отан  игілігі  жолындағы  ғаламат  еңбегіне 
табыс  тіледі.  Алдағы  сайлауда  ұйымшылдық  пен  береке-бірлікке  үндеп,  ел 
болашағы  үшін  дауыс  беруге  шақырды.  Сөзін  аяқтай  келе  ардагер: 
«Нұрекеңе мен өте ризамын. Нұрекеңе Димекеңнің аруағы риза. Нұреке, сізге 
Құдай  денсаулық  берсін,  зор  өмір  берсін.  Жұмысыңыз  жемісті  болсын. 
Халқың  аман  болсын.  Елімізге  тыныштық  болсын.  Қазақстанның  мәртебесі 
өсе берсін, гүлдене берсін», деп ақсақалдық батасын берді. 
 КСРО  және  Қазақстанның  халық  артисі,  Социалистік  Еңбек  Ері 
Бибігүл  Төлегенова:  «Халайық!  Қонаев  атамыз  мен үшін  аса  қымбатты,  аса 
ыстық. Ол халқына қалтқысыз қызмет етті, өнер адамдарын саясына алды, ол 
кісімен  алғаш  рет  депутат  болғанымда  кездестім.  Димекең  біздің  өсуімізге 
қамқорлық  жасап,  әрбір  ілкімді  қадамымызға  қуанып,  ілтипатын  білдіріп 
отырушы еді. Ол кісі зейнетке шыққаннан кейін қарым-қатынасымыз жиілей 
түсті», дей келе, тар заманда ақыл-парасатпен жұмыс істеген абыз тұлғаның 
халық  жадында  қалатындығына  сенім  білдірді.  Бүгінгі  жиын  соның  айғағы. 
Сол үшін де Нұрсұлтан Әбішұлына рахмет айтамыз. Елбасымыз тәуелсіздік 
заманында  талай  тұлғаларды  самғатып,  бағын  ашуда.  Бір  ғана  Астанаға 
қаншама  дарындарды  шақырып,  жағдайларын  жасады.  Алматыдағы 
театрлардың  жарқырап  көтерілуіне  көңіл  бөлді.  Мына  қара  шаңырақ  опера 
театрының  әдемі  де  әсем  келбеті  –  Сіздің  қамқорлығыңыздың  арқасы.  Сол 
үшін  де  өнер  адамдары  атынан  Сізге  тағы  да  шексіз  алғысымызды  айтуға 
рұқсат етіңіз, құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы». Осылай деп жүрекжарды сөзін 
айтқан  Бибігүл  Ахметқызы  жиналыс  соңындағы  концертте  де  «Гәкку»  мен 
«Бұлбұлды»  әуелете  шырқап,  бүгінгі  шат  көңілін  көпшілік  қауым­мен 
шырайлана бөлісті. 
 Д.  Қонаев  кезінде  Қазақ  Ұлттық  Ғылым  академиясын  басқарғаны 
белгілі.  Сол  орайда  сөз  алған  Ұлттық  Ғылым  академиясының  президенті 
Мұрат  Жұрынов  бүгін  таңда  Димекең  бастаған  игі  дәстүр  жалғасын  тауып 
жатқандығына тоқталды. Д. Қонаевтың сіңірген еңбегінің арқасында кеңестік 
кездегі  Академиямыз  Ресей  мен  Украинадан  кейінгі  үшінші  тұғырды 
еншілеген екен. Ғылым ордасының ТМД елдері арасындағы қазіргі беделі де 

 
129 
биік.  Ұлттық  Ғылым  академиясы  батысеуропалық  ғылыми  академиялардың 
үлгісіндегі  даму  жолына  түскен.  М.  Жұрынов  бұдан  әрі  жақында  өткен 
ғылыми  форумда  Елбасы  ғылымға  бөлінетін  қаржыны  батысеуропалық 
деңгейге көтеру жөнінде айтқанын жария етті. 
 М.  Жұрынов  1993  жылы  Ясауи  атындағы  университетке  асыл  ағаны 
құрметті қонақ қылып шақырып, сый-құрмет жасаған екен. Димаш Ахметұлы 
өзінің  жүріс-тұрысымен,  байсалды  мінез,  ұстамды  ұлағатымен  үлгі 
танытыпты. Әзірет Сұлтанның кесенесіне барып, құран оқыпты. Соның бәрі 
– ұрпақ үшін өнеге. 
 Алматы  облысындағы  Балқаш  ауданы  ардагерлер  кеңесінің  төрағасы 
Ұзақбай Несіпбаев Димаш Ахметұлының қыдыр дарып, бақ қонған атажұрты 
атынан  алты  Алашқа  ортақ  бүгінгі  ұлы  тойға  құтты  болсынын  жеткізді. 
Димекеңнің әрдайым хал­қының берекесі мен бірлігін ойлаған қасиетті әулие 
адам  екендігін  жырдай  қылып  айтты.  Абыз  тұлға  атажұртын  перзенттік 
шынайы  мейір-махаббатпен  сүйді,  қатарынан  төрт  мәрте  осы  ауданнан 
депутат  болып  сайланды.  Қу  медиен,  жапан  түз  саналған  Ақдала  атырабын 
суландырып игеруге, гүлдендіруге қамқорласып күш-жігер жұмсады. Сондай 
игі  істерді  жасаған  Димаш  Қонаев  қазақтың  ХХ  ғасырдағы  ұлы  перзенті 
болса,  ал  ХХІ  ғасырдағы  тұрпаты  бөлек,  теңдессіз  тұлға  Сіз  боласыз, 
қадірменді  Нұрсұлтан  Әбішұлы,  –  деп  жалғады  сөзін  бақанастық  ардагер. 
Сөйтіп ол Елбасыға еңбегіңіз жемісті, денсаулығыңыз зор болсын деген тілек 
қосып,  алдағы  Парламент  сайлауында  береке-бірлікке,  бар  әлемге  саяси 
мәдениетімізді паш етуге шақырды. 
 Д. Қонаев атындағы қордың президенті Елдар Қонаев бүгін тарихи күн 
екендігін  ерекше  қадап  айтты.  Бүкіл  республика  жұртшылығы  аса  көрнекті 
қайраткер  Дінмұхамед  Қонаевтың  100  жылдығын  ықыласпен  атап  өтуде. 
Біздің  атамыздың  кеңестік  Қазақстанның,  жалпы  қазақ  мемлекеттілігінің 
тарихында алатын орны ерекше. Біз сонымен бірге 20 жыл бұрын қол жеткен 
тәуелсіздігімізді  мақтаныш  етеміз.  Жер  дүниеге  біз  қазақпыз,  біз  Қазақстан 
халқымыз  деп  жар  салып  айта  алатын  жағдайға  жетсек,  осының  бәрі  Ұлт 
көшбасшысы  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаевтың  арқасында  мүмкін  болып 
отыр.  Мұны  біз  ғана  емес,  шетелдіктер  де  айтуда.  Елбасы  көп  жағдайда 
нөлден басталған қиындықтарды еңсере білді. 
 Елдар  Асқарұлы  одан  әрі  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  Д.  Қонаев  есімін 
мәңгі  есте  қалдыру  жөнінде  бұдан  17  жыл  бұрын  қабылдаған  Жарлығы 
бұрынғы  партия  қызметкеріне  құрмет  көрсету  орайында  посткеңестік 
кеңістіктегі  бірден-бір  Жарлық  екендігіне  тоқталды.  Мұндай  ілтипат  үшін 
қалай алғыс айтпасқа. Д. Қонаевқа арналған мұражайлар ашылды. Кинолар, 
кітап-альбомдар  шығарылды.  Сіздің  қа­тысуыңызбен  осы  жиынның  өтуінің 
өзі де Сіздің менің атама деген шынайы да адал құрметіңізді білдіреді. Жүз 
жылдық тойланады деп маған бұрын айтып едіңіз, сол айтқаныңыздың айдай 
келгенін  бүгін  бүкіл  қауым  көріп  отыр.  Сол  үшін  Сізге  рахмет  айтамын,  – 
деді асылдың тұяғы. 
 Салтанатты  жиналыс  Қазақстанның  өнер  шеберлерінің  концертіне 
ұласып, Д.А. Қонаевтың өмірі мен қызметі туралы деректі фильм көрсетілді. 

 
130 
Нұрғиса  Тілендиев  атындағы  «Отырар  сазы»  оркестріне  біртуар 
композитордың  Димаш  ата  мен  оның  өмірлік  қосағы  Зухра  апайдың 
құрметіне Дінзухра аталған өнерлі қызы дирижерлік етті. 
 

жүктеу/скачать 2,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: