Қостанай педагогикалық
жүктеу/скачать 22,37 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.Тарихи маңызы.
| 3. Құлжаға саяхат. Бөлімнің нұсқауымен Шоқан Мұсылман саудагердің атын жамылып Тянь-Шань арқылы өтіп, біраз уақыт Қашқарда тұрып, онда арнайы тапсырманы орындаумен қатар, Шығыс Түркістан этнографиясы мен Алтышардың тарихы туралы материалдар жинады. «Уәлиханов сол кезде ұлттық қырғыз костюмімен Қашқарияға жіберілген жалғыз офицер болатын. Өзінің білімі мен таланты арқылы Қашқардың ғана емес, бүкіл Алтышардың қазіргі жағдайы туралы Ресей үшін қымбат ақпарат жинай алды»,-деп, П.П. Семёнов-Тянь-Шанский жазған болатын.
1956 жылдың тамыз айының басында Уәлиханов Құлджаға көшіп келді. Төңкеріп, айналаны зерттегеннен кейін, ол Құлжаның Сарыбұлақтың Ілеге құятын жерінде орналасқанын атап өтті. «Қаладағы үйлер негізінен кірпіштен салынған және мешіттің шатырынан басқа барлық төбелері қамыспен жабылған. Таңқаларлық тағы бір ерекшелігі - сансыз зираттар. Олар бекініс қабырғаларынан созылып, көкжиекке жақын жерде адасып кететіндей». Қытай дәстүрі бойынша әр отбасында өзінің отбасылық зираты болуы керек екен. Шоқан өзінің күнделігінде: «Мен мұның немен байланысты екенін білмеймін – Құлжаның халқының көп болуымен немесе оның қолайсыз климатымен - бірақ мен Ресейде де, Еуропада да зираттардың көптігін көрген емеспін», - деп жазба жасады. Құлжаның шенеуніктерімен сұхбаттаса отырып, Шоқан Іленің шеті туралы маңызды материалдар жинап, Құлжа қаласы бүкіл шығыс аймағының әкімшілік орталығы болды деген қорытындыға келді. Құлжаның саудагерлерімен әңгімелескеннен кейін Шоқан осында өндірілген қазба жыныстарының үлгілерін алды. Бұл сапардың нәтижесі Ресейдің «Тарбағатай келісіміне» қол жеткізуі. Осылайша Уәлиханов бастаған Ресей елшілігінің дипломатиялық сапары сәтті аяқталып, мақсатына жетті [3]. 4.Тарихи маңызы. Ш.Уәлихановтың тарихымыздағы үлкен маңызы сонау 19 ғасырда белгілі болған. Профессор Н.И.Веселовский: «Шоқан Шыңғысұлы Уалиханов шығыстану саласы үстінде жарқыраған метеор сияқты жарқылдады: орыс шығыстанушылары оның феноменальды құбылысын бірауыздан мойындады», - деді. Ғалым әрі саяхатшы П.П.Семенов Тянь-Шанский Уәлихановты «қырғыздардан шыққан ең ақылды адамдардың бірі» деп санады. Азия зерттеушісі Г.Н.Потанин: «Қазақтар арасында Шоқанға тең болатын бірде-бір адам жоқ» деп жазды. Уалихановтың замандастары оны «данышпан жас», «адал және таза адам» деп атаған. Ғалым-саяхатшының қызметі - Әулие Владимир орденімен және оның штаб капитаны дәрежесіне ауысуымен белгіленді. 1865 жылы «Географиялық қоғамының жаңалықтарында» «Уалиханов осы елдерге келген алғашқы білімді адам болу құрметіне ие» деп атап көрсетілген. Уәлихановтың идеялары Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев және басқа қазақ ағартушыларының еңбектерінде дамыды. жүктеу/скачать 22,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|