Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
ғаділ болсаң парықты ойла, Ғаділетпен
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
| ғаділ
болсаң парықты ойла, Ғаділетпен заманында шашқан заңын [E.К]. Қысқаша жаздым қысылып, Артық көріп пәміңді. Дәмесіз қылған сауда халал Шариғат жолы нанымды [Н.К.Іт]. Бұл үзінділердегі ғақыл/’ақыл/ (ақыл), ғаділ/’адил (әділ), ғаділет/’аделет (әділет), халал (адал), харам (арам) (мұнда бірінші – ақындар тіліндегі қолданылған үлгісі, онан кейін арабша «айн дыбысы» таңбасымен берілді, бұл дыбыспен келген сөздер қазақ тіліне енгенде ғ дыбысымен айтылып кеткен, сондықтан ақындар шығармаларында араб жазуындағы айн әрпі бар кейбір сөздер ғ арқылы таңбаланған, ал жақша ішіндегі үлгісі қазіргі сөйлеу тіліндегі қолданылуы) деген аталымдар молынан кездеседі. Қазақ тіл біліміндегі әртүрлі сөздердің варианттары жүйелі түрде С. Бизақов еңбектерінде зерттелген [109, 29 б.]. Ерімбеттің «Хазірет Ғали мен Мағауияның соғысы» деген дастанында арабтың «руза» сөзі кездеседі: Пайғамбар Ғали Шерідей арыстанды, Рузадан шығармады рұқсат беріп. Ішкері ешбір жанды жолатпайды , Ғалидың үш баласы келіп тұрып [E.К]. Мұнда « руза» сөзі арабтікі, қазақша ораза ұғымындағы сөз. С. Мырзабеков «Қазақ тілінің фонетикасы» еңбегінде мұндай протезалық құбылысты былайша сипаттайды: Қысаң дыбыстар кірме сөздерге жамалып (протеза жасап) айтылуға бейім. Қазақ тіліндегі бірер сөзде «о» дыбысы протеза түрінде кездеседі. Мысалы: ораза // руза [108, 20 б.]. Нұртуған мен Ерімбет тілінде парсының пұшайман сөзі пүшайман//пүшман түрінде кездеседі. Мысалы: Ісіне өзі қылған жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|