Құрамында дитерпенді алкалоидтары туындылары бар өсімдіктер:
Торжемісті тегеурінгүл
Живокость сетчатоплодная
Delphinium dictyocarpum
Зертханалық оқуға арналған обьектілер: Сасық меңдуана, Қара меңдуана,Қырықбуын қылша
Жабдықтар: микроскоп, заттық шыны, жабындық шыны, ине, кескіш құрал, глицерин, пипетка, пинцет (ұстағыш), фильтр қағаз, мақта.
1. Макроскопиялық және микроскопиялық (бүтін және ұсақталған шикізатқа) талдау жүргізу. 2. ДӨШ-на гистохимиялық және микрохимиялық реакциялар жүргізу (түсті реакциялар):
Алкалоид
Реактивтер
конц. H2SO4
конц. HNO3
Эрдман
(конц. H2SO4 + конц. HNO3
Фреде (аммоний молибда-ты+ конц. H2SO4)
Марки+ конц. H2SO4
NH4VO3+ конц. H2SO4
Натрия нитро-пруссид
Пахикар
пин гидро
йодиді
Қызыл-кірпіш тұнба
Атропин сульфат
сары
Хинин гидрохло
рид
Флюо-ресцен-циялық көк
Сарғыш-тау тұнба
Папаверин гидро
хлорид
Қыздыр
-ғанда
күлгін түс болады
Қыздыр
-ғанда
қызғылт
сары
түс болады
қызыл
Қыздыр
-ғанда
күлгін түс болады
қызыл
Жасыл-көк түс көк түске өтеді
Морфин гидро
хлорид
қызыл
Көк-күлгін
Қызыл-күлгін түс көк-күлгін түске өтеді
күлгін
кодеин
Қызыл сарыға өтеді
Қыздыр
ғанда көк түс
Жасыл көкке
Көк-күлгін
Жасыл көкке өтеді
сары
кофеин
сары
Пилокарпина
гидрохлорид
қызыл
Сандық талдау ХІ МФ
6. Пәнді оқытудың соңғы нәтижелеріне қол жеткізу деңгейін бағалауға арналған бақылау түрлері.Ауызша сұрау. Хаттаманы тексеру. Тест тапсырмалары.
7. Әдебиеттер: негізгі: 1.Патсаев, А. К. Химия природных лекарственных веществ : учебник / А. К. Патсаев, Г. А. Туребекова, К. Дж. Кучербаев. - Шымкент : Әлем, 2016. - 192 с.
2.Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау. Оқу құралы/ Орынбасарова К.К.-Шымкент, 2016
3.Табиғи дәрілік заттардың химиясы : оқулық / Ә. Қ. Патсаев. - Шымкент:Әлем,2016. -188 бет с.
4.Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c.
5.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.1 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 252 бет. c.
6.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.2 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 264 бет c.
Қосымша: 1.Айдарбаева, Д. К. Растительные ресурсы Казахстана и их рациональное использование [Текст] : учебное пособие / Д. К. Айдарбаева. - 2-е изд. - Караганда : АҚНҰР, 2019. - 194 с
Электрондық ресурстар: 1.Табиғи дәрілік заттардың химиясы мен технологиясы : Оқу-әдістемелік кешен 5В074800 – фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы үшін. / Құраст. С.О. Кенжетаева, Л. Ж. Жапарова. - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2013. - 60 б. РМЭБ http://rmebrk.kz/ 2.Махатов Б.Қ.Фармакогнозия: оқулық/Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., ОрынбасароваК.К., Қадишаева Ж.А. – Алматы Эверо, 2020. https://www.elib.kz/ru/search/read_book/795/ 3.Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., Қадишаева Ж.А., Т.С. Серікбаева., Е.К. Оразбеков Фармакогнозия пәнінен оқу қолданбасы. Оқу-әдістемелік кұрал — Алматы, ЖШС «Эверо», 2020, https://www.elib.kz/ru/search/read_book/807/ 4.ДжангозинаД.М. м.ғ.д. Дәрілік өсімдіктер және дәрілік өсімдік шикізаты.Фармакогнозия бойынша оқу құралы – Алматы: «Эверо» баспасы, 2020. - 240б.https://www.elib.kz/ru/search/read_book/742
5. Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c./
8.Бақылау(сұрақтар): 1. Биологиялық белсенді заттардың тобы ретінде алкалоидтарға анықтама беріңіз. Алкалоидтардың қандай жіктелулерін білесіз?
2. Олардың физика-химиялық қасиеттерін атаңыз.
3. Өсімдік әлемінде алкалоидтардың таралуы, мүшелер мен ұлпаларда локализациялауы.
4. Құрамында адкалоидтары бар шикізаттың дайындауы мен кептіруі.
5. Тәжірибелік сабақтың объектілерінің химиялық құрамы.
6. Зерттеленіп отырған алкалоидтар топтар дәрілік өсімдік шикізатының сақтау ережелерін атаңыз.
7. Құрамында адкалоидтары бар шикізаттың талдауында қолданылатын сапалық реакцияларын келтіріңіз.
№ 9 Сабақ 1. Тақырыбы: Құрамында алкалоидтары бар дәрілік өсімдік шикізаттарын талдау (изохинолин, индол және пурин туындылары және стероидты, дитерпенді алкалоидтар)
2. Мақсаты:құрамында алкалоидтары бар дәрілік өсімдік шикізаттарын талдау туралы білі алушыердің білім мен дағдыларын қалыптастыру
3. Оқу мақсаттары: - дәрілік өсімдік шикізатының талдауын жүргізгенде фармацевттер
қолданатын түсініктер мен терминдерді пайдаланып білу;
- құрамында алкалоидтары бар дәрілік өсімдік шикізатының анатомиялық құрылысының ерекшеліктерін білу;
- дәрілік өсімдік шикізатының қалыпты құжаттамалар талаптарына сәйкестігі туралы қорытынды жасау;
- зерттелініп отырған дәрілік өсімдіктер мен дәрілік өсімдік шикізатының қазақ, орыс, латын атауларын, медицинада қолданылуын және препараттарын білу.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Алкалоидтардың жіктелулері, олардың ерешеліктері.
2. Барлық осы тарауда оқылатын өсімдіктерінің өндірілетін өсімдіктерін, оның тұқымдасын, шикізатының қазақ, орыс, латын атауларын келтіріңіз.
3. Өсімдік әлемінде алкалоидтардың таралу ерешеліктері.
4. Өсімдік даму процесіндегі алкалоидтардың түзілу динамикасы.
5. Өсімдіктерде алкалоидтардың болуына қоршаған орта факторларының әсері.
6. Өсімдіктерде алкалоидтардың маңызы.
7. Алкалоидтардың(изохинолин, индол және пурин туындылары және стероидты, дитерпенді алкалоидтар) биосинтезі.
8. Алкалоидтардың (изохинолин, индол және пурин туындылары және стероидты, дитерпенді алкалоидтар) физика-химиялық қасиеттері.
9. Құрамында алкалоидтары бар шикізаттың қолдану жолдары.