5. Пәннің соңғы ОН қол жеткізудің негізгі формалары / әдістері / технологиялары:Зертханалық жұмыс. Шағын топтардағы жұмыс.
Өз бетінше оқу объектілері:
№
|
Қазақша атауы
|
Орысша атауы
|
Латынша атауы
|
|
Жапон сафорасы
|
Софора японская
|
Sophora japonica L.
|
|
Егістік қарақұмық
|
Гречиха посевная
|
Fagopyrum sagitatumGilib.
|
|
Қаражемісті шетен
|
Рябина черноплодная
|
Aronia melanocapra Elliot.
|
|
Алқызыл долана
|
Боярышник кроваво-красный
|
Crataegus sanguinae Pall.
|
|
Тікенекті долана
|
Боярышник колючий
|
Crataegus oxyacantha L.
|
|
Бассалалы сасықшөп
|
Пустырник пятилопастной
|
Leonurus quinquelobatus Gilib.
|
|
Құмды салаубас, шәйшөп
|
Бессмертник песчанный
|
Helichrysum arenarium L.
|
|
Үштармақты итошаған
|
Череда трехраздельная
|
Bidens tripartita L.
|
|
Кәдімгі түймешетен
|
Пижма обыкновенная
|
Tanacetum vulgare L.
|
|
Жалаң мия
|
Солодка голая
|
Glycyrriza glabra L.
|
|
Орал жыланмиясы
|
Солодка уральская
|
Glycyrriza uralensis Fisch.
|
|
Бұрыш таран
|
Горец перечный
|
Polygonum hydropiper L.
|
|
Айланшөп таран,
|
Горец почечуйный
|
Polygonum persicaria L.
|
|
құс таран
|
Горец птичий (спорыш)
|
Polygonum aviculare L.
|
|
Егістік қуаңдәрі
|
Стальник пашенный
|
Ononis arvensis L.
|
|
Шілтержапырақты шәйқурай
|
Зверобой продырявленный
|
Hypericum perforatum
|
|
Дала қырықбуыны
|
Хвощ полевой
|
Equisetum arvense L.
|
|
Көк гүлкекіре
|
Василек синий
|
Centaurea cyanus L.
|
|
Үштүсті қоғажай(шегіргүл)
|
Фиалка трехцветная
|
Moench. Viola tricolor L.
|
Лабораториялық оқуға арналған объектілер: жапон сафорасы, алқызыл долана, бессалалы сасықшөп
Жабдықтар: колба, электрлі плита, фильтрлі қағаз, пробиркалар, пипеткалар, су моншасы, воронка, шыны таяқша, тазартылған су, ҚХ,УК
Сығынды алу: 2 г ұсақталған өсімдік шикізатын (1:10) этил спиртінде немесе 50-95 % метил спиртінде су моншасында 1,5-2 сағат қыздыру арқылы экстракциялайды., фильтрлейді. Сапалық талдау үшін 1-3 мл фильтрат алады.
Реактивтер
|
Тәжірибені жүргізу жолы
|
Нәтижесі
|
Атауы
|
Құрамы (дайындалуы)
|
|
Аммиак немесе 2 н натрий карбонат ерітіндісі
|
Аммиак буында немесе 2н карбонат еріндісін қосқанда табиғи түстер қанығады
|
Сары-жасыл: флавондар, флавонондар; қызғылт немесе қызыл түс сұр-көк немесе күлгін түске өзгереді: антоциандар; сары немесе оранж түс қанық оранж түске өзгереді: халкондар, аурондар;
қара-қоңыр түс: изофлавондар
|
|
натрий молибдат ерітіндісі
|
1-2 мл натрий молибдат ерітіндісін қосады
|
Сары түске боялады (барлық орто-диокситоптағы фенол қосылыстары)
|
Запрометов
|
1 % концентрлі хлорлысутектегі ванилин ерітіндісі
|
1-3 тамшы реактивті қосады
|
Қызғылт немесе оранж түс: пирокатехиндер, пирокатехин фрагменті бар барлық флавоноидтар; қызыл-күлгін түс: флороглюцин, флорогюцин фрагменті бар барлық флавоноидтар;Ашық-сары түс: флавондар, флавонолдар; Таңқурай түс: флавон-3,4-диолдар, А және Б топтағы димерлер; қызғылт түс: катехиндер эфирі;Ашық-қызыл түс: галлокатехиндер
|
|
0,1 % ден 2 % дейінгі сулы немесе 1 % спирттегі темір тотығы хлорид ерітіндісі
|
1-3 тамшы ерітіндісін қосады
|
Қоңыр түс: 3-ОН бос тобы бар флавонолдар; жасыл түс: 5-ОН бос тобы бар флавонолдар; көк, көк-күлгін түс: флавоноидтар, антрахинондар, фенолдар, халкондар, иілік заттар
|
Гейдж реакциясы
|
1% алюминий хлоридінің спирттік ерітіндісі
|
1-3 тамшысын қосқанда
|
Сары түс қанығады
|
5 % алюминий хлоридінің ерітіндісі
|
1-3 тамшысын қосқанда
|
Қызыл түс (аурондар) қоңыр-сары түс (изофлавондар) пайда болады
|
2-5 % алюминий хлоридінің спирттік ерітіндісі
|
1-3 тамшысын қосқанда
|
әлсіз-сары түс ашық сары түске боялады
|
|
0,1 н күмістің азотқышқыл ерітіндісі, 5н сулы аммиак
|
1-3 тамшы 0,1н күмістің азотқышқыл ерітіндісі, 5н сулы аммиак (1:1) бөлме температурасында немесе қыздыра отырып қосады
|
Қызыл-қоңыр түс пайда болады немесе тез арада түсетін тұнба (орто-диоксиалмасқан), 2-3 мин кейін –пара – диоксиалмасқан, тек қыздырған соң мета- диоксиалмасқан) түседі.
|
|
3-5 % бор қышқылының сулы ерітіндісі
|
1-2 мл 3-5 % бор қышқылының сулы ерітіндісін қосады
|
Ақ тұнба түседі (орто-диокситоптарына реакция).
|
|
Концентрлі күкірт қышқылы
|
Бірнеше тамшы концентрлі күкірт қышқылын қосады
|
Сары-қоңыр түстен қызыл-қоңыр түске боялады (изофлавондар)
|
|
10% қымыздық қышқылы ацетон-су (1:1) қоспасындағы ерітіндісі
|
1-3 мл 10% қымыздық қышқылы ацетон-су (1:1) қоспасындағы ерітіндісін қосады
|
Ашық түстер пайда болады (антоциандар, антоцианидиндер)
|
|
2 % орташа қорғасын ацетатының ерітіндісі
|
3-5 тамшы 2 % орташа қорғасын ацетатының ерітіндісін қосады
|
Ашық-сары түстен оранж-қызыл түске дейін боялады (орто-диокситоптағы флавоноидтар), қызыл және көк түс (антоциандар(
|
|
1% қорғасын ацетатының ерітіндісі
|
1-3 тамшы 1% қорғасын ацетатының ерітіндісін қосады
|
Қызыл түс немесе тұнба (флавонолдар), сары (флавондар) пайда болады
|
|
Концентрлі тұз қышқылы
|
Бірнеше тамшы қосамыз
|
Қызыл түс пайда болады (халкон, аурон)
|
Сандық талдау ХІ том МФ
6. Пәнді оқытудың соңғы нәтижелеріне қол жеткізу деңгейін бағалауға арналған бақылау түрлері.Ауызша сұрау. Хаттаманы тексеру. Тест тапсырмалары
7. Әдебиеттер:
негізгі:
1.Патсаев, А. К. Химия природных лекарственных веществ : учебник / А. К. Патсаев, Г. А. Туребекова, К. Дж. Кучербаев. - Шымкент : Әлем, 2016. - 192 с.
2.Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау. Оқу құралы/ Орынбасарова К.К.-Шымкент, 2016
3.Табиғи дәрілік заттардың химиясы : оқулық / Ә. Қ. Патсаев. - Шымкент:Әлем,2016. -188 бет с.
4.Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c.
5.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.1 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 252 бет. c.
6.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.2 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 264 бет c.
Қосымша:
1.Айдарбаева, Д. К. Растительные ресурсы Казахстана и их рациональное использование [Текст] : учебное пособие / Д. К. Айдарбаева. - 2-е изд. - Караганда : АҚНҰР, 2019. - 194 с
Электрондық ресурстар:
1.Табиғи дәрілік заттардың химиясы мен технологиясы : Оқу-әдістемелік кешен 5В074800 – фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы үшін. / Құраст. С.О. Кенжетаева, Л. Ж. Жапарова. - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2013. - 60 б. РМЭБ http://rmebrk.kz/
2.Махатов Б.Қ.Фармакогнозия: оқулық/Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., ОрынбасароваК.К., Қадишаева Ж.А. – Алматы Эверо, 2020. https://www.elib.kz/ru/search/read_book/795/
3.Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., Қадишаева Ж.А., Т.С. Серікбаева., Е.К. Оразбеков Фармакогнозия пәнінен оқу қолданбасы. Оқу-әдістемелік кұрал — Алматы, ЖШС «Эверо», 2020, https://www.elib.kz/ru/search/read_book/807/
4.ДжангозинаД.М. м.ғ.д. Дәрілік өсімдіктер және дәрілік өсімдік шикізаты.Фармакогнозия бойынша оқу құралы – Алматы: «Эверо» баспасы, 2020. - 240б.https://www.elib.kz/ru/search/read_book/742
5. Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c./
Достарыңызбен бөлісу: |