5. Пәннің соңғы ОН қол жеткізудің негізгі формалары / әдістері / технологиялары:
Зертханалық жұмыс. Шағын топтардағы жұмыс.
Өз бетінше оқу объектілері:
№
|
Қазақша
|
Орысша атауы
|
Латынша
|
1
|
Иілік рус
|
Сумах дубильный
|
|
2
|
Жартылай қанатты рус
|
Сумах полукрылатый
|
|
3
|
Пісте ағашы
|
фисташковое дерево
|
|
4
|
Кәдімгі скумпия
|
скумпия кожевенная
|
|
5
|
Кәдімгі емен
|
дуб черешчатый
|
|
6
|
Лузитан емені
|
Дуб лузитанский
|
|
7
|
Түзу қазтабан
|
лапчатка прямостоячая
|
|
8
|
Дәрілік шелна
|
кровохлебка лекарственная
|
|
9
|
Кәдімгі мойыл
|
черемуха обыкновенная
|
|
10
|
Қара жидек
|
Черника обыкновенная
|
|
11
|
Қытай шәйі
|
чай китайский
|
|
12
|
Шілтержапырақты шәйқурай
|
зверобой продырявленный
|
Hypericum perforatum
|
13
|
Жылан таран
|
горец змеинный
|
|
14
|
Етжапырақ бадан
|
Бадан толстоплодный
|
|
15
|
Жабысқақа қандыағаш
|
Ольха клейкая
|
|
16
|
Сұр қандыағаш
|
Ольха серая
|
|
Лабораториялық оқуға арналған объектілер: емен қабықтары, шайқурай шөптері, қара жидек жемістері
Жабдықтар: колба, электрлі плита, фильтрлі қағаз, пробиркалар, пипеткалар, су моншасы, воронка, шыны таяқша, тазартылған су.
Бөліп шығару:
1 г ұсақталған өсімдік шикізатына 100 тазартылған су немесе 50% сулы ацетон қосып, 30 мин су моншасында қыздырады, фильтрлейді.
0,2 г препаратты этил спиртінде немесе тазартылған суда ерітеді, фильтрлейді сапалық реакция үшін 1-3 мл фильтрат алады.
Реактивтер
|
Тәжірибені жүргізу жолы
|
Нәтижесі
|
Сұйытылған күкірт қышқылы
|
гидролиз
|
Қызыл-қоңыр түсті флобафендер (красени)
|
1 % темір аммоний квасцы ерітіндісі
|
1-3 тамшы 1 % темір аммоний квасцы ерітіндісін қосады
|
Қара-көк түс ( гидролизденетін иілік заттар), қара-жасыл және қара түс (конденсирленген иілік заттар) пайда болады
|
1:1 сұйытылған хлорлы сутек, 40% формальдегид ерітіндісі, 1 % темір аммоний квасцы, кристалды қорғасын сульфаты
|
5 мл 1:1 сұйытылған хлорлы сутек, 40% формальдегид ерітіндісінің қоспасын қосып, кері тоңазытқыш арқылы 30 мин қайнатады, тұнбаны фильтрлеп, оған 10 тамшы 1 % темір аммоний квасцы ерітіндісін және 0,2 г шамасында кристалды қорғасын сульфатын қосады, араластырады
|
Тұнба (конденсирленген иілік заттар), көк немесе күлгін түс пайда болады ( гидролизденетін иілік заттар)
|
10% сірке қышқылы, 10 % орташа қорғасын ацетатының ерітіндісі, 1 % темір аммоний квасцы, қорғасын ацетаты
|
2 мл 10% сірке қышқылы және 10 % орташа қорғасын ацетатының ерітіндісін қосады тұнба пайда болады. Тұнбаны фильтрлейді, 5 тамшы 1 % темір аммоний квасцын және 0,1 г қорғасын ацетатын қосады
|
Тұнба ( гидролизденетін иілік заттар), қара-жасыл түс (конденсирленген иілік заттар) пайда болады
|
кристалды натрий нитраты, 0,1н хлорлы сутек қышқылы,
|
Бірнеше кристал натрий нитратын және 2 тамшы 0,1н хлорлы сутек қышқылын қосады
|
Қоңыр түс пайда болады (гидролизденетін иілік заттар)
|
2 % сірке қышқылындағы 5 % натрий нитрат ерітіндісі
|
1-3 мл 2 % сірке қышқылындағы 5 % натрий нитрат ерітіндісін қосады
|
Қоңыр түс пайда болады (эллаготаниндер)
|
Концентрлі хлорлы сутектегі 1 % ванилин ерітіндісі
|
Бірнеше тамшы концентрлі хлорлы сутектегі 1 % ванилин ерітіндісін қосады
|
Қызыл түс пайда болады(конденсирленген иілік заттар, катехиндер)
|
1 % желатин ерітіндісі
|
Тамшылып 1 % желатин ерітіндісін қосады
|
Бұлдырланады, желетинді артығымен қосқанда жойылады (иілік заттар)
|
Темір хлориді (ІІІ)
|
Ташылатып қосамыз
|
Қою-көк түс гидролизденетін таннидтер
Қою-жасыл конденсирленген таннидтер
|
Фосфорлы молибденнемеме фосфорлы вольфрамды қышқыл
|
Ташылатып қосамыз
|
Жоғалмайтын түс пайда болады (барлық таннидтер)
|
Сандық анықтау ХІ том МФ
6. Пәнді оқытудың соңғы нәтижелеріне қол жеткізу деңгейін бағалауға арналған бақылау түрлері.Ауызша сұрау. Хаттаманы тексеру. Тест тапсырмалары
7. Әдебиеттер:
негізгі:
1.Патсаев, А. К. Химия природных лекарственных веществ : учебник / А. К. Патсаев, Г. А. Туребекова, К. Дж. Кучербаев. - Шымкент : Әлем, 2016. - 192 с.
2.Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау. Оқу құралы/ Орынбасарова К.К.-Шымкент, 2016
3.Табиғи дәрілік заттардың химиясы : оқулық / Ә. Қ. Патсаев. - Шымкент:Әлем,2016. -188 бет с.
4.Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c.
5.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.1 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 252 бет. c.
6.Тоқсанбаева Ж. С. Фармакогнозия. Т.2 : оқулық / Ж. С. Тоқсанбаева, Т. С. Серікбаева, К. К. Патсаева. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 264 бет c.
Қосымша:
1.Айдарбаева, Д. К. Растительные ресурсы Казахстана и их рациональное использование [Текст] : учебное пособие / Д. К. Айдарбаева. - 2-е изд. - Караганда : АҚНҰР, 2019. - 194 с
Электрондық ресурстар:
1.Табиғи дәрілік заттардың химиясы мен технологиясы : Оқу-әдістемелік кешен 5В074800 – фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы үшін. / Құраст. С.О. Кенжетаева, Л. Ж. Жапарова. - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2013. - 60 б. РМЭБ http://rmebrk.kz/
2.Махатов Б.Қ.Фармакогнозия: оқулық/Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., ОрынбасароваК.К., Қадишаева Ж.А. – Алматы Эверо, 2020. https://www.elib.kz/ru/search/read_book/795/
3.Махатов Б.Қ., Патсаев Ә.Қ., Қадишаева Ж.А., Т.С. Серікбаева., Е.К. Оразбеков Фармакогнозия пәнінен оқу қолданбасы. Оқу-әдістемелік кұрал — Алматы, ЖШС «Эверо», 2020, https://www.elib.kz/ru/search/read_book/807/
4.ДжангозинаД.М. м.ғ.д. Дәрілік өсімдіктер және дәрілік өсімдік шикізаты.Фармакогнозия бойынша оқу құралы – Алматы: «Эверо» баспасы, 2020. - 240б.https://www.elib.kz/ru/search/read_book/742
5. Орынбасарова К. К. Дәрілік өсімдік шикізаттарын фармакогностикалық талдау : оқу құралы / К. К. Орынбасарова. - Алматы : ЭСПИ, 2021. - 308 бет.c./
8. Бақылау(сұрақтары):
1. Биологиялық белсенді қосылыстар ретінде иілік заттарға сипаттама беріңіз.
2. Иілік заттардың жіктелуі неде негізделінген? Иілік заттардың топтарын атаңыз
3. Иілік заттардың физика-химиялық қасиеттері.
4. Барлық осы тарауда оқылатын өсімдіктерінің өндірілетін өсімдіктерін, оның тұқымдасын, шикізатының қазақ, орыс, латын атауларын келтіріңіз.
5. Зерттеліп отырған өсімдіктерінің морфологиялық, биологиялық, экологиялық ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз, олардың таралуы мен өсу аймақтарын көрсетіңіз.
6. Осы топтағы жабайы өсетін өсімдік шикізатының тиімді жинақтау әдістеріне дәлелдеу беріңіз.
7. Құрамында иілік заттары бар дәрілік өсімдік шикізатының жинау, кептіру және сақтау ерекшеліктері.
Достарыңызбен бөлісу: |