ОқУ Әдістемелік кешені пәні «Қыпшақтану»



бет46/79
Дата20.04.2022
өлшемі1,31 Mb.
#31662
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   79
Байланысты:
6 Лекция Кыпшактану

Ерекшеліктері:

Фонетикасы бойынша – сөз басында ұяң г дыбысының жұмсалуы: гиши «кісі»;

Сөз (сын есім) соңында қ/к қатаң дыбысының сақталуы: ташлық (тасты жер//тастақ»;

Ассимилятивтік өзгерістер лд>лл, нл>лл, нд>нн, мд>мн, зс>сс: аттылы «атылды», заманалар «замандар», сенне «сенде», бурнумна «мұрнымда», йасса «(егер ол) жазса» (мысалы, қырым татарлары тілімен салыстырыңыз атылды, заманлар, сенде, бұрнымда, йазса);

Ілік септік жалғауының ықшамдалған нұсқада келуі: атны «аттың» < атнынь, гөзнү «көздің» < гөзнүнь;



Морфологиясында тәуелдіктің жақ, көпше түрі аффиксі –ғыз/ -гиз/ -ғүз/ -ғүз (анағыз «аналарыңыз»);

етістіктен жасалған сын есім тұлғасы –ма/-ме: йазма «жазба (жұмыс)»;

келер шақтың –р тұлғасымен келуі: барар «барар», гөрүр «көрер»;

міндетті (түрде болатын іс-әрекет) келер шақ тұлғаыс –ажақ/-ежек: баражақ «баражақ/барады», кележек «кележек/келеді»;

қалау және бұйрық райлардың параллель формалары: йазғын / йазғыр «жазғын; жазғыр»;

-мақ / -мек, -ма / -ме, -маға / -меге тұлғалы етістік есім параллель формаларының қимыл атауы (инфинитив-супин) қызметінде жұмсалуы: айтмақ / айтмаға / айтма «айтпақ / айту (чтобы) сказать»;

Етістіктің (етістік-есім / глагольные имена) –аған және –ған тұлғаларының шақ мәнінде бір-біріне қарама-қарсы қойылуы: йүрүйген «жүретін/ходящий», йүрүген «келген/пришедший»;

терминативті көсемшелер: айтғанлы «ол айтқалы (бері)», эшигинче «ол естігенше / пока он услышит»;

Синтаксисінде – құрмалас сөйлемдердің анализацияға бейімдігі (үрдісі);





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   79




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет