159
§ 25. Өт кіз гіш тің электр ке дер гі сі.
Өт кіз гіш тің мен шік ті ке дер гі сі, реос тат
I Өт кіз гіш тер ке дер гі сі нің пай да
бо лу се беп те рі
Ме тал дар да ток элект рон дар дың ба ғыт тал ған
қоз ға лы сы болып табылады. Крис талдық тор
лар дың түй ін де рін де оң ион дар ор на ла са ды.
Олар тер бел ме лі қоз ға лыс жа сай ды жә не ба ғыт
тал ған қоз ға лыс қа қа тыс пай ды. Крис талдық тор
дың ион да ры мен элект рон дар дың соқ ты ғы
суы ның әсе рі нен за ряд тал ған бөл шек тер дің
өт кіз гіш бойы мен орын ау ыс ты руы қи ын дай
тү се ді. Әр түр лі зат тар дың крис талдық тор ла
ры ның құ ры лы сы да әр түр лі бо ла ды. Демек,
әр түр лі зат тан жа сал ған өт кіз гіш тер дің ке дер гі
ле рі нің ай ыр ма шы лы ғы бо ла ды.
II Ке дер гі нің өт кіз гіш кө ле мі не тәу ел ді лі гі
Өт кіз гіш ке дер гі сі нің ту ын дау се бе бін біл
ген дік тен, өт кіз гіш қан ша лық ұзын әрі жі ңіш ке
бол са, оның ке дер гі сі сон ша лық көп бо ла ды деп
бол жай ала мыз. Бұл бол жам ды тіз бек бө лі гі не
ар нал ған Ом за ңын қол да нып, тек се ре ала мыз:
I
U
R
=
.
Ток кө зі нің тіз бе гі не қоз ғал ма лы кон так ті сі
бар сым ды, ам пер метр мен кілт ті жал ғай мыз.
Қоз ғал ма лы кон так ті ні жыл жы тып, тіз бек ке жал
ған ған сым ның ұзын ды ғын өз гер ту ге бо ла ды.
Тә жі ри бе сым 2 есе ұзар ған кез де тіз бек те гі
ток кү ші нің 2 есе азаяты нын көр сет ті. Сым ның
ұзын ды ғы 3 есе ұзар са, ток кү ші 3 есе ке ми ді
(106су рет). Де мек, бі рін ші жағ дай да ке дер гі
2 есе, үшін ші жағ дай да 3 есе артады.
Өт кіз гіш тің ке дер гі сі оның ұзын ды ғы на
ту ра про пор цио нал.
Сол ма те ри ал дан жа сал ған, бі рақ жу ан дау
сым ды қо са мыз. Сым ның ұзын дық та ры бір дей
бол ған жағ дай да оның көл де нең қи ма сы ның
Достарыңызбен бөлісу: 
