Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б

62
Кей бір зат тар дың мен шік ті бал қу жы луының 
мән де рі 2­қо сым ша да ғы 9­кес те де бе ріл ген.
IV Бал қу жә не крис тал да ну ке зін де гі жы лу 
мөл ше рін есеп теу 
Зат тың бал қуы на
 
қа жет жылуды есеп теу 
үшін сол зат тың мен шік ті бал қу жы лу ын дененің 
мас са сына кө бей ту ке рек:
Q
m
=
l
.
Егер зат тың тем пе ра ту ра сы бал қу тем пе­
ра ту ра сы нан тө мен бол са, оны ал ды мен бал қу 
тем пе ра ту ра сы на дей ін қыз ды ру ке рек, со дан 
кей ін ға на ол бал қи бас тай ды. Бұл жағ дай да ғы 
жы лу мөл ше рін 
де не нің қыз ды ру ға қа жет жы лу 
мөл ше рі мен бал қу ға қа жет жы лу мөл ше рі нің 
қо сын ды сы
ар қы лы та ба ды
:
Q
cm t
t
m
=
−
(
)
+
2
1
l
.
Зат қат ты күй ге ай нал ған да, бал қу ға жұ тыл ған 
энер гия ға тең энер гия бө ліп шы ға ра ды, сон дық­
тан бө лін ген жы лу мөл ше рін есеп теу үшін ту ра 
сол фор му ла ны қол да на ды. Тек зат қатты күйге ай­
налғанда бөлініп шығатын жылу мөлшерін есептеу формуласының алдына «
–
» 
таңбасын қоямыз. Бұл дене энергиясын қоршаған денелерге беретінін білдіреді.
 = λ
 = (
2

1
) λ .
V Бал қы ған да жә не қа тай ған да де не нің кө ле мі нің өз ге руі
Зат қат ты күй ден сұй ық күй ге ау ыс қан да үл кейеді. Тек су ға на ке рі сін ше, 
сұй ық тан қат ты күй ге өт кен де үл кейеді. Бұл – су ға ға на тән ерек ше лік. Крис­
тал дық тор құрыл ған кез де мо ле ку ла лар дың ара қа шық ты ғы үл кейеді (38­су­
рет). Мұз тү зіл ген кез де тау қыр тыс та ры ның жы рақ та рын ке ңейт іп жі бе ре тін, 
ме талл құ быр лар ды, ыдыс тар ды жа рып жі бе ре тін күш тер пай да бо ла ды.
VI Бал қу про це сі нің гра фи гі 
Қыз ды ру про це сі си яқ ты бал қу про це сін де гра фик тү рі не кел ті ру ге бо ла­
ды. 39­су рет те көр се тіл ген зат тем пе ра ту ра сы ның оған бе ріл ген жы лу мөл ше­
рі не тәу ел ді лік гра фи гін қа рас ты рай ық. 
АВ
бө лі гін де тем пе ра ту ра жо ға ры лап 
ба ра ды, яғ ни қыз ды ру про це сі жү ріп жа тыр. 
В
бө лі гін де тем пе ра ту ра өз гер­
мей ді – 
бұл зат тың бас қа аг ре гат тық күй ге ау ысуы ның бел гі сі.
Гра фик те гі 
зат тың бал қу тем пе ра ту ра сы 80 ºС­ге тең. Бал қу тем пе ра ту ра сы ның кес те сін 
пай да ла на оты рып, біз ол зат тың наф та лин еке нін анық тай ала мыз.

жүктеу/скачать 13,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: