Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б



Pdf көрінісі
бет49/199
Дата18.10.2023
өлшемі13,17 Mb.
#117933
түріКнига
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   199
Ес­те­сақ­таңдар ­
Бал қу тем пе ра ту ра сын да 
тұр ған сұй ық зат тың іш кі 
энер гия сы мас са сы ту ра 
сон дай қат ты зат тың іш кі 
энер гия сы на қа ра ған да 
кө бі рек бо ла ды.
Жауабы­қандай
-та­ғы­су­мен­м ­ ың­
а ­ыр­ма­ ы­лы­ғы­қан­ а
38-су­рет.
 Мұз дың крис тал дық 
торы
А
62
62
мей
мей
за
за
т
т
за
за
за
тың 
тың 
пай
пай
да
да
Р
ды. 
ды. 
39
39
рі
рі
не 
не 
тәу
тәу
ел
ел
ба
ба
ра
ра
ба
ба
ба
ды, 
ды, 
яғ
яғ
ни 
ни 
мей
мей
ді
ді
– 
– 
бұл 
бұл 
тың 
тың 
бал
бал
М
алл құ
алл құ
быр
быр
VI Бал
VI Бал
қу про
қу про
це
це
сі
сі
нің гра
нің гра
Қыз
Қыз
ды
ды
р
р
у про
у про
це
це
су
су
рет
рет
те 
те 
көр
көр
ді
ді
лік 
лік 
А
ты 
ты 
күй
күй
тор құрыл
тор құрыл
ған 
ған 
рет). Мұз тү
рет). Мұз тү
зіл
зіл
г
г
ен кез
ен кез
де 
де 
тау қыр
тау қыр
быр
быр
лар
лар
ды, ыдыс
ды, ыдыс
нің гра
нің гра
Н
не қа
не қа
тай
тай
ден 
ден 
сұй
сұй
ық 
ық 
күй
күй
күй
күй
г
г
е өт
е өт
к
к
ен
ен
де 
де 
кез
кез
де 
де 
-
тай
тай
ған
ған
П
налғанда бөлініп шығатын жылу мөлшерін есептеу формуласының алдына «
налғанда бөлініп шығатын жылу мөлшерін есептеу формуласының алдына «
аңбасын қоямыз. Бұл дене энергиясын қоршаған денелерге беретінін білдіреді.
аңбасын қоямыз. Бұл дене энергиясын қоршаған денелерге беретінін білдіреді.
 = λ
 = λ
 = (
 = (
В
ра
ра
ды, 
ды, 
есеп
есеп
те
те
у үшін ту
у үшін ту
те
те
те
Тек зат қатты күйге ай
Тек зат қатты күйге ай
налғанда бөлініп шығатын жылу мөлшерін есептеу формуласының алдына «
налғанда бөлініп шығатын жылу мөлшерін есептеу формуласының алдына «
аңбасын қоямыз. Бұл дене энергиясын қоршаған денелерге беретінін білдіреді.
аңбасын қоямыз. Бұл дене энергиясын қоршаған денелерге беретінін білдіреді.
б
ше
ше
рі
рі
ше
ше
ше
нің 
нің 
тыл
тыл
ған
ған
дық­
дық­
а
у 
у 
нің 
нің 
а
аа
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
а
сс
-тағы­су­мен­м
а ырма ы
пп
Жауабы қандай
ғы­су­мен­м
ы
п
лы
п
а
ты за
ты за
на қа
на қа
ра
ра
на қа
на қа
на қа
ған
ған
рек бо
рек бо
ла
ла
ды.
ды.
а
а
с
тың 
тың 
іш
іш
с
с
а
а
сы т
сы т
у
у
сы т
сы т
сы т
ра
ра
у
уу
ты за
ты за
т
т
ты за
ты за
ты за
тың іш
тың іш
кі
кі
ған
ған
да
да
ы
сын
сын
да
да
іш
іш
кі
кі
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


63
0
20
40
60
80
100
 °
100
150
200
250
50
 кДж
A
B
39-су­рет.
 Гра фик те гі В бө лі гі зат тың бал қуы на сәй кес ке ле ді
Жы лу мөл ше рі уа қыт қа ту ра про пор цио нал 
бол ған дық тан, бал қу гра фи гін 
 
º – 
температура

 
– 
уақыт 
коор ди на таларында кес кін деу ге бо ла ды. 
Ордината осі бойына º
С
температураны, абцис­
са осі бойына 
мин
уақытты белгілейміз. Про­
цесс уа қы ты қыз дыр ғыш тан энер гия ның жылдам 
бе рі луі не жә не зат тың мен шік ті бал қу жы лу ына 
тәуелді. Мас са сы бір дей екі түр лі зат – қор ға сын 
жә не қа лайыға бір қыздырғыштан энер гия бе ре­
міз. Қор ға сын ның мен шік ті бал қу жы луы қа лай ыға қа ра ған да аз бол ған дық тан, 
ол қыз дыр ғыш жа лы нын да аз уа қыт тың ішін де бал қи бас тай ды. Қор ға сын ның 
бал қу гра фи гін де гі ВС бө лі гі қа лай ы ның бал қу гра фи гін де гі бө лік ке қа ра ған да 
қыс қа бо ла ды (40­су рет).
0
10
20
232
 °
5
 мин
A
B
С
0
10
20
327
 °
4
 мин
A
B
С
40-су­рет.__Мас_са_ла_ры_бір_дей_қор_ға_сын_мен_қа_лайының_бал_қу_гра_фи_гі_VII_Де_не_нің_крис_тал_да_ну_гра_фи_гі'>40-су­рет.
 Мас са ла ры бір дей қор ға сын мен қа лайының бал қу гра фи гі
VII Де не нің крис тал да ну гра фи гі
Кристалдану кезінде дене тем пе ра ту ра сының қор ша ған ор та ға бөл ген 
жылу мөлшеріне тәу ел ді лі к гра фи гі нің бал қу гра фи гі нен ай ыр ма шы лы ғы 
жоқ. Бір зат тың қа таюы жә не бал қуы бір дей тем пе ра ту ра да жү ре ті ні бел гі лі. 
Бал қу ға қа жет ті жы лу мөл ше рі зат қа тай ған кез де то лы ғы мен де не ден бө лі­
не ді. Суу және кристалдану графигін температура­уақыт координаталарында 
бейнелеуге болады (41­сурет). Крис тал дану жү ріп жат қа нын біз сұй ық не 
Тап­сыр­ма
­ -су­рет­тен­қор­ға­сын­ның­
бал­қу­ ра­ ­ін­к р­се­тің­ ер
­ ра­ к­те­рі­
­б ­су­рет­те­
к р­се­тіл­ен­ ы­лу­про-
е­с­те­рін­с ­пат­таң­ ар ­
лар­ ың­ қ­сас­ты­ғы­мен­
а ­ыр­ма­ ы­лық­та­рын­
к р­се­тің­ ер
А
Ба
Ба
л
л
қу
қу
не
не
ді. 
ді. 
Суу және кристалдану графигін температура
Суу және кристалдану графигін температура
бейнелеуге болады (41
бейнелеуге болады (41
Р
Кристалдану кезінде дене тем
Кристалдану кезінде дене тем
жылу мөлшеріне тәу
жылу мөлшеріне тәу
ж
ж
оқ. Бір зат
оқ. Бір зат
тың 
тың 
қу
қу
ға 
ға 
қа
қа
ж
ж
Суу және кристалдану графигін температура
Суу және кристалдану графигін температура
М
40-су­рет.
40-су­рет.
VII Де
VII Де
не
не
М
нің крис
нің крис
тал
тал
Кристалдану кезінде дене тем
Кристалдану кезінде дене тем
жылу мөлшеріне тәу
жылу мөлшеріне тәу
ААААА
ААААААААА
АААА
АААААА
А
АААААААААААААААААААААА
А
АААААААААААААА
АААААААААААААААААААААААААААААААААААААА
4
4
40-су­рет.
40-су­рет.
 Мас
 Мас
НННННН
ННННННННН
ННННННННННННННННННННННННННННННННН
Н
ННННННННННННННННННННННННННННННННННННННН
-
----------
П
қа
қа
лай
лай
ППППППППППП
В
бір қыздырғыштан энер
бір қыздырғыштан энер
гия 
гия 
жы
жы
луы 
луы 
қа
қа
лай
лай
қыт
қыт
тың 
тың 
ішін
ішін
де 
де 
ның 
ның 
бал
бал
қу 
қу 
б
уақытты белгілейміз. Про­
уақытты белгілейміз. Про­
жылдам 
жылдам 
жы
жы
лу
лу
ына
ына
сын
сын
б
бб
а
бал
ра
к
а
уақытты белгілейміз. Про­
уақытты белгілейміз. Про­
к р
аа
сс
Тап­сыр­ма
-сурет
балқу­ ра
қ
с
п
 кДж
 кДж
ес ке
ес ке
л
л
ес ке
ес ке
ес ке
е
е
ді
ді
п
п
а
аааааааааааааа
аааааааааа
 кДж
 кДж
сы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


64
қат ты күй де гі зат тың суу про це сі не сәй кес ке ле тін гра фи к бө лік те рі не қа рап 
бі ле міз. 41, 
а
) су рет те сұй ық тың крис тал да ну тем пе ра ту ра сы на дей ін сал қын­
дауы 
АВ 
жә не қа таюы 
ВС
көр се тіл ген. 41, 
ә
) су рет те заттың крис тал да ну 
ВС 
және қатты күйде суу гра фи гі CD көр се тіл ген.
Қа таю жә не бал қу тем пе ра ту ра сы ның уа қыт қа тәу ел ді лік гра фик те рі бір­
бі рі не ұқ са мауы мүм кін. Де не ге қыз дыр ғыш тан энер гия бе рі луі де не ден қор­
ша ған ор та ға энер гия бе рі луі нен те зі рек жү ре ді. 
1
°
 с
A
B
С
а)
1
°
 с
B
С
ә)
1
°
 с
A
B
С
б)
41-су­рет.­
Зат тың суу жә не қа та гра фик те рі 
ЕСЕП ШЫ ҒА РУ ҮЛ ГІ СІ
Мас са сы 10 г, тем пе ра ту ра сы 27 ºС қор ға сын ды то лы ғы мен бал қы ту үшін 
қан ша энер гия қа жет бо ла ды?
Бе­ріл­ге­ні:
m
ã
=
10
t
C
1
27
=
°
t
C
2
327
=
°
ñ
Äæ
êã Ñ
=
⋅°
140
l
=

0 25 10
5
,
Äæ
êã
ХБЖ
0 01
,
êã
е­шуі:
Қор ға сын ның бал қу тем пе ра ту ра сы 
327
°
C
, де мек 
ол осы тем пе ра ту ра ға дей ін қы здырылуы ке рек.
Q
cm t
t
1
2
1
=

(
)
Q
Äæ
êã Ñ
êã
Äæ
C
C
1
140
0 01
327
27
420
=
⋅°

(
)
=
° −
°
,
.
Қор ға сын бал қуы үшін тө мен де гі көр сет кіш ке тең 
жы лу мөл ше рі қа жет:
Q
m
2
=
l
.
Q
Äæ
êã
êã
Äæ
Äæ
2
5
3
0 25 10
0 01
0 25 10
250
=


=

=
,
,
,
.
Жал пы жы лу мөл ше рі:
Q
Q
Q
=
+
1
2
.
Q
Äæ
Äæ
Äæ
=
+
=
420
250
670
.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   199




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет