206
Шарғы ның сыр тын да ғы сиретілген сы зық тар оның ұштары ның тө ңі ре
гін де ана ғұр лым тығыз ор на лас қан. Де мек, маг нит тік құ бы лыс тар бұл ау дан да
жо ға ры қар қын мен жү руі ти іс.
То гы бар шарғы мен жо лақ маг нит тің маг нит өріс те рінің күш сы зық та рын
са лыс ты ру олар ту дыр ған өріс тер дің ұқ сас екен де рін көр се те ді (§ 32, 137су рет).
VII Күш сы зық та ры ның ба ғы ты. Шарғы ның по люс те рі
То гы бар шарғының маг нит өрі сін ің күш сы зық та рының ба ғы тын маг нит
тіл ше кө ме гі мен анық тай мыз (149су рет). Маг нит тіл шенің сол түс тік по лю
сі маг нит өрі сін ің күш сы зық та ры ның ба ғы тын көр се те ті нін ес ке рейік.
Күш
сы зық та ры кі ре тін шарғы ның ұшы
шарғының оң түс тік по л сі ал күш
сы зық та ры шы ға тын қар сы жақ та ғы ұшы сол түс тік по л сі бо лып та бы
ла ды.
Тә жі ри бе көр сет кен дей, то гы бар шарғы ның май да те мір бұй ым дар ға
әсе рі оның по люс те рін де бір ша ма қар қын ды жү ре ді.
Шарғы ның маг нит өрі сін ің күш сы зық та ры ның ба ғы тын прак ти ка да то гы
бар тү зу өт кіз гіш те гі тә різ ді «бұр ғы» не ме се «оң қол» ере же сі ар қы лы анық
тай ды. Тү зу жә не дөңгелек ток үшін ере же лер әр түр лі тұ жы рым да ла ды.
Дөңгелек ток қа ар нал ған бұр ғы ере же сі
(150су рет):
Егер бұр ғы ның тұт қа сын шарғы ора-
мын да ғы ток тың ба ғы ты мен ай нал-
дыр сақ, он да оның үде ме лі қоз ға лы сы
шарғы ішін де гі маг нит өрі сі нің күш сы-
зық та ры ның ба ғы тын көр се те ді.
Дөңгелек ток қа ар нал ған оң қол ере же сі
(151су рет):
Егер оң қолымызды шарғыға тигізбей,
төрт сау са ғы мыз он да ғы ток тың ба ғы-
тын көр се те тін дей етіп ұс та сақ, он да
қайырылған бас бар ма ғы мыз шарғы
ішін де гі маг нит өрі сі нің күш сы зық та ры-
ның ба ғы тын көр се те ді.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Эрс тед тә жі ри бе сі нің мә ні сі не де?
2. Тү зу ток тың маг нит өрі сі нің күш сы зық та ры не ні көр се те ді?
3. Маг нит өріс інің ба ғы тын қа лай анық тай ды?
S
N
I
Достарыңызбен бөлісу: