Келесі түйінді сөздер мен ұғымдардың мағынасын ашыңыз: ди, үш немесе полигибридті будандастырулар, дигетерозигота, үшгетерозигота, полигетерозигота, тәуелсіз тұқым қуалау заңы, тәуелсіз комбинациялану заңы,
қосарлы рецессивтер, кері үйлесім, рекомбинация, тәуелсіз тұқым қуалау немесе тәуелсіз комбинациялану заңы, комбинативтік өзгергіштік, көп аллельділік, кодоминаттылық.
7 - кесте - Генетика заңдары мен заңдылықтары
Аталуы
Автор
Анықтамасы
1
2
3
Басымдылық немесе белг-ілердің бір-келкілік за-ңы. Мен-дельдің 1 заңы.
Г.Мендель
1865 ж.
Моногибридті будандастыру кезінде F1-бірінші ұрпақ фенотипі бойынша біркелкі, сондықтан басымдылық немесе белгілердің біркелкілік заңы деп аталынады.
Белгілердің ажырау заңы. Мендельдің 2 заңы.
Г.Мендель
1865 ж.
Гетерозиготалы генотипті организмдерді өзара будандастырса алынатын ұрпақта міндетті түрде белгілер ажырайды. 3:1фенотип бойынша ажырау,1:2:1- генотип бойынша ажырау.
Белгілердің тәуелсіз тұқым қуа-лау немесе тәуелсіз комбинациялану заңы.
Мендельдің 3 заңы.
Г.Мендель
1865 ж.
Бір-бірінен тәуелсіз ажырау гендердің екі жұбында да жүреді, осыған байланысты екі жұп гендері бойынша гетерозиготалы организм бірдей сандық қатынаста гаметалардың төрт сортын түзеді, оның екеуіндегі гендер үйлесімі бастапқы ата-аналардағы сияқты болады да , ал қалған екеуіндегі гендер кері үйлеседі (рекомбинацияланады.
Гаметалардың тазалық ережесі
Г.Мендель
1865 ж.
Рецессивті бастамалар гетерозиготалы организмде жоғалмайды, өзгеріске ұшырамайды және көбею кезінде дәл сондай рецесивті бастамалармен кездескен кезде, яғни келесі ұрпақтарда қайтадан көрінеді.
7 – кестенің жалғасы
1
2
3
4Жыныспен тіркесе тұқым қуалау заңы
Т.Могрган
1911 ж.
Тиісті белгілердің түзілуіне жауапты гендер жыныс хромосомаларында орналасады, сондықтан жыныспен тіркескен белгілер тұқым қуалауының өзіне тән заңдылықтары болады, мысалы, айқас тұқым қуалау.
Тұқым қуалау өзгергіштігіндегі гомологиялық қатарлар заңы.
Н.И.Вавилов 1920 ж.
Жалпы жүйедегі организм (түрлері) мен туыстар тегі жағынан қаншалықты жақын болса, олардың өзгергіштігі де соншалықты ұқсас болады.
Харди-Вайнберг заңы.
Г.Харди,
В.Вайнберг
1908 ж.
Кездейсоқ шағылысу жағдайындағы гендер жиіліктері бойынша популяциядағы генотиптер жиілігін алдын-ала болжап айтуға болатындығы туралы заң.
