Қысылтаяң кәсіби-психологиялық факторлар

Салыстырмалы тыныш жұмыс жағдайында табысты орындалған қарапайым, бұрын қолданылған іс-әрекеттерді іске асыруды қиындататын психикаға жалпы әсер етуге тән. Бұл келесі факторлар:

• 
  жаңашылдық, ерекше, аса күрделі төтенше жағдайлар құқық қорғау органдары қызметкерлерінің көпшілігінде күн сайын емес, олар үшін әдеттен тыс. Олар үлгі емес, икемді, тапқыр, ақылмен, өз мүмкіндіктерін;
  
• 
  кенеттен күрделі жағдайлардың көпшілігі немесе одан да көп күрделенуі жағдайды түбегейлі өзгерте отырып, күрт жүреді. Бұл қызметкерден осындай қиыншылыққа дайындықты, қырағылықты, өзін қиын жағдайға келтірмеуді, қателеспеуді талап етеді;
  
• 
  жылдамдық, уақыт тапшылығы қысылтаяң жағдайлар кәсіби маманды тез әрекет етуге, жағдайдың өзгеру қарқынынан және оқиғалардың дамуынан қалыс қалмай, дереу және барабар өзгерістерге әрекет етуге мәжбүр етеді;
  
• 
  жоғары жүктеме қиын жағдайларда әрекет ету, «таяқша мановениясы» бойынша пайда болмайтын нәтижелерге қол жеткізу — бұл өз мүмкіндіктеріңізді пайдалану, сен не істей аласың? Жүктемелер кешенді: ақыл-ой, эмоционалдық, ерік, физикалық. Төтенше жағдайлар кезінде жеке құрам артық жағдайларда міндеттерді шешуге тура келеді (тамақ ішудің ықтимал бұзылуы, демалу мен ұйқыға арналған жағдайлар, жеке гигиена және т. б.);
  
• 
  ұзақ мерзімді жүктеме-құқық қорғау қызметіне өте тән фактор. Тіпті кабинеттік жұмыс әдетте тұрақты асықпалар, күрделі міндеттерді шешу, адамдармен қарым-қатынаста қиын адамдармен әңгіме жүргізу, белгіленген жоспарларды шұғыл тапсырмалармен бұзу, үзіліссіз, тығыз және т.б. жағдайда өтеді, бұл жұмыс күнінің екінші жартысында қызметкерді жоғары өзін-өзі ұстау, ұстамдылық, өзін сапалы жұмысты жалғастыруға жұмылдыра білуді талап ететін жағдайға алып келеді. Тіпті қиын, алайда орналасқан, тәулік және апта далалық жағдайда;
  
• 
  белгісіздік. Іс жүзінде құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне әрдайым ақпараттық белгісіздік жағдайында әрекет етуге тура келеді: түсініксіз, ақпараттың жетіспеуі, ақпараттың көптігі (елеулі және мәні жоқ, сенімді және жалған, ескірген және дәл емес, белгілі және қарама-қайшы). Міндет, әдетте, ақпаратты табу және нақтылау ғана емес, өйткені уақыт күтпейді және тіпті жағдайдың белгісіздігі кезінде әрекет ету керек, және де қателерді жасамау үшін;
  
• 
  тәуекел. Тәуекел кез келген кәсіп пен кез келген істе бар. Алайда, құқық қорғау қызметінде ол үнемі қатысады, оның үстіне тәуекел дәрежесі, мұнда сәтсіздік ықтималдығы жоғары. Тәуекел түрлерінің өздері әртүрлі: қызметтік міндеттерді шешудің үзілуі тәуекелі, мерзімдерді бұзу тәуекелі, қылмыскердің жауапкершіліктен кету тәуекелі, жаза алу тәуекелі, лауазымынан босату тәуекелі, дене жарақатын алу тәуекелі, өз өміріне қауіп, азаматтар үшін тәуекел, өзінің беделі мен моральдық беделі және т. б. үшін тәуекел.
  

• 
  борыштың, жауапкершілік пен табандылықтың шиеленісуі, қойылған міндеттерді сөзсіз және сапалы шешу ниетімен ұштасқан;
  
• 
  міндеттерді шешу барысында барлық күш-жігерді және мүмкіндіктерді толық көрсету;
  
• 
  жауынгерлік қозу (пайдалылық шегінде), жоғары энергия мен белсенділік, мақсаттарға жетудегі үлкен табандылық пен табандылық;
  
• 
  нәтижеге қол жеткізуге құмарлықпен ұмтылған іс-әрекетті соңына дейін орындау, ең жоғары және сөзсіз,
  
• 
  жоғары қырағылық, ілтипат, бақылау, жылдам және нақты ой жұмысы;
  
• 
  жинақтылық және кез келген күтпеген жағдайларға, жағдайдың өзгеруіне және қауіптіліктің пайда болуына жылдам реакцияларға үнемі дайын болу;
  
• 
  уақытша сәтсіздікке төзімділік және т. б.
  

• 
  психологиялық шиеленістің қарқындылығын пайдалық шегінен өту;
  
• 
  мазасыздық, ашулану, жұмсалмау, реакциялардың баяулауы;
  
• 
  сәтсіздіктен қорқу, жауапкершілік алдында қорқыныш, өз мінез-құлқын кез келген бағамен сәтсіздікті болдырмау себептеріне бағыну (ең жоғары мүмкін табысқа ұмтылудың орнына);
  
• 
  ақыл-ойдың нашарлауы, бақылаушылық, жағдайды бағалау, есте сақтау сәтсіздігінің көріністері және қабылдау иллюзиялары («көз қорқынышында ұлы», «бұтаның қақпасы қорқады»);
  
• 
  мақсатқа жетудегі белсенділікті, табандылықты, тапқырлықты және тапқырлықты төмендету, ақтауды іздеуге бейімділікті арттыру «кім қалайды-кім қаламайды жолдарын іздейді-себептерін іздейді»);
  
• 
  әлсіздік, шаршау, ұйқысыздық, ақылсыздық сезімі;
  
• 
  өзін-өзі сақтау сезімінің шиеленісуі, кейде барлық сана-сезімді жаулап алатын және мінез-құлықтың бірден-бір қозғаушы күші болатын;
  
• 
  тітіркендіргіштің өсуі, өзін бақылауды жоғалту және т. б.