Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013


II ТАРАУ ЖЕМІС КӨШ ЕТТІГІНДЕ КӨШ ЕТТЕР ӨСІРУ



Pdf көрінісі
бет13/85
Дата07.01.2022
өлшемі17,71 Mb.
#18556
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   85
II ТАРАУ
ЖЕМІС КӨШ ЕТТІГІНДЕ КӨШ ЕТТЕР ӨСІРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1.  Ж еміс көшеттігін үйымдастыру
және оның қүрылымы
Ж еміс  көшеттігі деп  1-3  ж ы лды қ  жөне  көпж ы лды қ 
ағаштардың, арнайы өндірістік жайлардың жеміс-жидек 
даңылдарын көбейту үш ін  өзара байланысңан  кешенін 
айтады.
Көш еттіктің негізгі мақсаты -  жеміс бақтарын  отыр- 
ғызу үш ін жоғары сапалы көшеттер өсіру. Көшеттердің 
с а п а с ы н а   с о р т т а р   м ен  т е л іт у ш іл е р д ің   т а з а л ы ғ ы , 
карантинді зиянкестердің болмауы жатады.
Жеміс көшеттерін өсіру арнайы жеміс-жидек көшеттік 
шаруашылығында немесе ш аруаш ылыңтардың арнайы 
бөлімшелерінде жүзеге асырылады.
Ж еміс көш ет т ігі цш іп орын т а ң д а у және
оны ң аум агы н цйы м даст ы ру
Ж е м іс   к ө ш е т т іг ін   ү й ы м д а с т ы р у   ү ш ін   у ч а с к е  
таңдауды  табиғи-климаттық,  топырақ,  экономикалық 
жағдайларды мүқият зерттеудің негізінде жүргізу қажет. 
Мүмкіндігіне қарай көш еттіктің ол қамтитын аумақтың 
ортасы на  орналасңаны   дүрыс.  К еліп -кететін   ж ол  да 
көлік  үш ін  кез  келген  маусымда  ы ңғайлы  болуы  тиіс. 
Сонымен  бірге  бүл  көшет  ш аруаш ылығы  сол  айм аққа 
тән  топ ы рақ-кл и м ат  ж ағдай ы н да  ж ән е  к ө ш еттік тің  
барлың бөлімін үйымдастыруға жарамды болуы керек. 
Қазаңстанның оңтүстік шығысында ақнан және наурыз 
айларында ауаның температурасы бір тәуліктің ішінде
40


+5 градустан -2 0  градусңа дейін ауытқиды. Бұл жағдаи 
сидам  қабығын  күйдіреді  және  тіпті  ж ары п  жібереді. 
Сондыңтан  да  қалыптастыру  танабына  солтүстікке  не­
месе сол түстік батысңа сәл еңкіш  учаске таңдаған ж өн.
Қ азаңстанны ң  көптеген  облыстарында  ж азды ң  ба- 
сына  ңарай  қатты  жел  ж и і  соғады.  Қатты  соққан  жел 
көш еттікке едөуір зиян келтіреді. Сондыңтан көшеттік 
егістіктері үш ін  ы қ жерлерді таңдаған жөн.  Ал егістік 
жиектеріне тез өсетін агаштың түрлерінен жел үстайтын 
алаң жасау керек. Сапал ы көшет топырақ ы лғал дылығы 
ңолайлы болған жағдайда ғана өсіріледі. Сондыңтан су- 
мен  ж еткілікті  ңамтамасыз  етілген  жер рана көшеттік
үшін ңолайлы болады.
Қалынтастыру  танабын  5  градустан  астам  еңістікке
орналастыруға болмайды. Өйткені суарған кезде топырақ 
ш ай ы л ы п   к е т е д і.  К ө ш е т т ік   тан аб ы н ы ң   топ ы рағы  
өсірілетін  түқы м ды ң  телітуш ілердің  негізгі  ңаж етін 
өтеуі керек. Мысалы, топырақтың механикалық қүрамы 
жеңіл, қүнарлы, ңүрылымды, ауажөне су өткізгіш, біраң 
ж еткілікті  су үстағыш  болуға тиіс.  Сазды  және  қүмдақ 
топырақты  ж ер  көш еттік  үш ін  ж арам айды .  Оңтүстік 
Қазақстан облысында жеміс-жидек көшеттігі үшін кәдімгі 
оңтүстік  сүр  топы рағы ,  сондай-ақ  сары  топы рақты - 
саздақты  ш алғын  сүр  топырағы  анағүрлым  жарамды. 
Бүл топырақ түз тартып кетпес үшін жақсылап дренаж
жасау керек.
Орын  таң дап  алған  соң  к ө ш еттік  аум ағы н  үйым- 
дастыруга кірісуге болады. Бөрінен бүрын магистралды 
суару  каналы ны ң  қалай  қазы латы ны ,  уаңытш а  суару 
жүйелерінің бағыты белгіленіп, жол салынады.
Ж еміс көшеттерін өсіруге қол еңбегі көн жүмсалады. 
С оған  о р ай   к ө ш е т т ік т ің   ір і  е л д і  м е к е н ге   ж а қ ы н  
орналасқаны  дүрыс.  Көш еттікті  кварталдарга  бөледі. 
Б ү к іл   көш еттік  пен  өр  кварталды ң  ш екаралары н ы ң  
п ери м етрі  бойы нш а  1-2  қ а т а р   б и ік  өсетін  ағаш тар
отырғызылады.
Кварталдар бірнеше бөліктерге бөлінеді. Бөліктердің 
аралығьша ені 2-4 м, ал кварталдардың аралығына ені 4-5 м 
жол қал дыры лады . Егілген жөне отырғызылған өсімдік-
41


терге ықтасын жасау үшін кварталдардың жиектеріне тез 
өсетін ағаштардан 1-2 ңатар бедерлі типті ағаш алңаптары 
отырғызылады. Олардың қатараралығы 1,0-1,5 м етіліп, 
екіж ы лдық көшеттерден отырғызылғаны дүрыс.
К өш еттік  ж олдар  ж үйесі  м аңы зды   рөл  атқарады . 
Ж олдар  көш еттерді  тасы м алдау  кезінде  тасы м алдау 
жүмыстарының тоңтаусыз жүруін ңамтамасыз етуі тиіс. 
К өш еттіктің  аумағы ны ң  қаң  ортасынан  үзы нды ғы на 
және көлденеңіне қарай магистральды жолдар салынуы 
тиіс, олардың ені 8-10 м болады, өрі асфальттануы керек.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет