Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013
жүктеу/скачать 17,71 Mb. Pdf көрінісі
|
| 7*0127
97 М агист ралды жолдың ені - 8-10 м. Бүл ж ол шаруа- ш ы лы қты теміржол станциялары мен автомобиль жол- дарымен, аудан мен облыстың орталығымен байланыс- тырады. М агистралды ж ол ж ы л бойы пайдаланы лады , ол асфальттанған болуы керек. ь А й н а л м а жолдың ені - 4-6 м. Бүл ж ол бақты желден қорғайтын алқапты ң іш кі ж ағы ндағы баңты ң сыртқы ш екарасын ңуалай созылады. І К в а р т а л а р а л ы ц ж олдар к вар тал д ар д ы ң ш екара- лары н қуалай тарты лады , олардың ені 4-6 м. Ж ол салуға әсіресе таулы аудандарда м ү қ и ят болу к ер ек . Ж о л су ш ай ы п к етп ей тін д ей етіп сал ы н ад ы . Ж ол торабы бақты ң кез келген учаскесіне кіріп-ш ы ға алаты ндай, тасымалдау кезінде әрбір баспалдаңқа бара алатындай етіліп салынуы тиіс. Пальметті және кермелі-ергежейлі бақтарда өсімдік- тер қатары н а көлденең әрбір 100-200 м сайын ені 3 м қосымша жол салынады. Сөйтіп, бір квартал 2 гектардан 5 гектарға дейінгі клеткаларга бөлінеді. Ж елден қоргау алқабы К л и м а т ы а у м а л ы - т ө к п е л і б о л а т ы н Қ а з а қ с т а н аум ағы н да б аң қа ың болаты н өсім д іктерд ің м аң ы зы зор. Олар ж ем іс ағаш тары н ңы сты гүні суың ж елден, ж а зд ы гү н і а ң ы за қ т а н сақ тай д ы . Б а қ ң а ы қ болаты н ал ңаптар дың екі түрі болады: 1) ңорғаныш шеттер - бақты ң іш к і ш екарасы бойын ш а оты рғы зы латы н көп қатарлы өсімдіктер; 2) ж ел бетін қ а й т а р а т ы н ағаш бойлары - б ақты ң іш кі ж ағы нан кварталдарды ң ж иектерін қуалай отыр- ғы зы латы н бір-екі қатарлы биік агаш тар. Қорғаныш алқаптары ны ң ж еміс өсімдіктеріне әсері оларды ң кон струкц и ясы н а, ағаш тарды ң б и ік тігі мен ж ер бедеріне байланысты. Ондай алңаптарды ң мынадай конструкциялары бар: 1) ж ел соқпайты ндай ты ғы з оты рғы зы лған бүталар мен ж алп ақ алқаптар; 98 2) м әнерлі ал ң ап тар — ж ел өтетіндей көптеген са- ңылаулары бар; 3) ж ел өтетіндей үлкен саңы лаулары бар алңаптар. Ең тиімдісі — мәнерлі алцаптар. Мүндай конструкция қорғаныш шеттерді ж асағанда пайдаланылады. Ж ел өтетін конст рукция кварталдар ш екараларын бойлай ж ел бетін қайтаратын ңатарлар жасағанда қажет. Қ азақстанны ң солтүстігінде баңтан қарды ж ел ңуып шығарып тастамас үш ін кварталдардың ж ел ж ағы на жел өтпейтін алцап ж асалады. Ж е л д е н ң о р ғ а у а л қ а б ы н а ң о р ғ а н ы ш ә с е р ін ің қаш ы ңты ғы оны ң б и іктігін ің 15-20 есесіне тең, яғни ағаш тардың биіктігі 10-15 м болса, алқапты ң әсері 150- 300 м-ге жетеді. Қорғаныш шеттер конструкциясы басты немесе негізгі түқымдар — бірінш і қатар ағаш тары, ілеспе түқымдар, екінш і көлемді ағаш тар, көлеңкеге анағүрлым төзімді жөне «тірі қоршау» ж асауға пайдаланы латын бүталар деп бөлінеді. Қ азақстан н ы ң оңтүстігінде басты т ццы м ретінде пирам ида тәр ізд і терек, күм істей ж ы л ты р терек, ақ ңараған пайдаланы лады . Қ азақстанны ң солтүстігінде қарағайды , бал қарағайды , талды, ақ ңайыңды, канада терегін пайдаланған дүрыс. Ілеспе тццымдар: оңтүстікте - дала үйеңкесі, жіңіш - ке ж апы рақты жиде, татар үйеңкесі; солтүстікте — үш кір ж апы рақты үйеңкі, қы тай терегі. Бцт алар: оңтүстікте - сары қарақат, сары қараған; солтүстікте - сары қараған, қара қарақат. Ж ел бетін қайтараты н қатар ж асау үш ін биік ағаш түңымдары: оңтүстікте қайы ң пайдаланылады. Қ орғаны ш ш еттерде қатты ж ел соғаты н ж ерлерде ңатар саны - 3-4, ал ондай ж ел ж оқ жерде - 2-3, ж ел бе- тін ңайтараты н алқаптарда — 1-2. Ж ем іс ағаш тар ы н ы ң бірін ш і қ атар ы ж елден қор- ғау алңабынан 12-13 м, интенсивті бақтарда 8-10 м қа- ш ыңтыңта болуы ңажет. Б аққа ы қ болатын алқаптарды баң отырғызбастан 1-3 ж ы л бүрын, өрі кеткенде 1 ж ы л 99 бүрын оты рғы зған дүры с. Ж елден қорғау алқабы нда ағаштарды отырғызу үлгісі 2,5-Зх 1-1,5 м. Кейін алқап сиретіледі. Б аққа ы қ болатын алқаптарға да мүңият күтім қаж ет. Уаңтылы суару, топырақты күту, зиянкестер мен аурулардан ағаш тарды қорғау ж үм ы стары н уақты лы ж үргізу қаж ет. ^ ' л;Щ жүктеу/скачать 17,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|