Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

11-
дəрісбаян
. 
Оқудың
 
педагогикалық
 
технологиялары
 
 
 
 
Жоспары
1. 
Оқудың
педагогикалық
технологиялары
түсінігі
2. 
Оқудың
педагогикалық
технологияларына
сипаттама
11.1. 
Оқудың
 
педагогикалық
 
технологиялары
 
түсінігі
 
Көптеген
уақыттар
желісінде
«
технология
» 
түсінігі
педагогикалық
ұғымдар
қорынан
тыс
қалып
келді
. 
Шынайы
мəні
(«
шеберлік
жөніндегі
ілім
») 
педагогикалық
міндеттерге
: 
педагогикалық
процесті
сипаттау
, 
түсіндіру
, 
болжау
, 
жобалау
– 
сай
келсе
де
, 
ол
технократиялық
тіл
элементі
ретінде
қарастырылды
. 
Педагогикалық
əдебиеттерде
қандай
да
педагогикалық
технологиялар
сипатын
айқындаушы
көптеген
терминдер
ұшырасады
, 
мысалы
: 
оқу
-
үйрену
, 
тəрбиелеу
, 
оқыту
технологиялары
, 
білімдендіру
жəне
дəстүрлі
технологиялар
, 
бағдарламаластырылған
жəне
проблемді
оқу
технологиялары
, 
авторлық
технология
жəне
т
.
б
. 
Алғашқыда
педагогтар
«
педагогикалық
технология
», «
оқу
-
оқыту
технологиясы
» 
жəне
«
тəрбиелеу
технологиясы
» 
ұғымдарының
өзіндік
мəн
-
мағыналарына
назар
аудармай
келді
. 
Ал
бүгінде
педагогикалық
технология
оқу
жəне
тəрбие
аймағындағы
педагогикалық
міндеттердің
шешілуіне
байланысты
орындалатын
педагог
іс
-
əрекеттерінің
бірізді
жүйесі
ретінде
танылуда
. 
Осыдан
«
педагогикалық
технология
» 
мəні
«
оқу
технологиясы
», «
тəрбие
технологиясы
» 
ұғымдары
мəндерімен
салыстырғанда
тереңдеу
де
ауқымдылау
. 
Педагогикалық
 
технология
– 
бұл
педагогикалық
əрекеттер
табысына
кепіл
болардай
қатқыл
ғылыми
жоба
. 
Əрі
сол
жобаның
дəл
жаңғырып
іске
асуы
. 
Педагогикалық
технология
кешенді
, 
бірігімді
процесс
. 
Ол
өз
құрамына
адамдарды
, 
идеяларды
, 
құрал
-
жабдықтарды
, 
сонымен
бірге
жоспарлау
, 
қамсыздандыру
, 
бағалау
жəне
білім
меңгерудің
барша
қырлары
жөніндегі
проблемалар
шешімін
басқаруды
қамтиды
. 
Педагогикалық
технологиялар
көп
түрлі
болуына
қарамастан
, 
олардың
іске
асуының
екі
ғана
жолы
бар
. 
Біріншісі
– 
теориялық
негізде
орындалуы
(
В
.
Б
.
Беспалько
, 
В
.
В
.
Данилов
, 
В
.
К
.
Дьяченко
жəне
т
.
б
.), 
екіншісі
– 
тəжірибемен
жүзеге
келуі
(
Е
.
Н
.
Ильин
, 
С
.
Н
. 
Лысенкова
, 
В
.
Ф
.
Шаталов
жəне
т
.
б
.). 
Сонымен
, 
технология
астарында
не
жатыр
? 
Оқу
технологиясы
жөніндегі
идея
қай
заманда
пайда
болған
? 

Мұндай
ғылымдық
мəні
бар
ой
жаңалықты
емес
. 
Кезінде
оны
Я
.
А
.
Коменский
де
дəріптеген
. 
Ұлы
педагог
– 
ғұлама
16-
ғасырда
-
ақ
оқудың
«
техникалық
» (
яғни
«
технологиялық
») 
болатынын
уағыздап
, 
оның
мүлтіксіз
тиімді
нəтиже
беретін
жолдарын
іздестіріп
бақты
. 
Я
.
А
.
Коменский
еңбектеріне
үңіле
түссек
, 
педагогикалық
технологияға
бастау
берген
даналық
пікірлерді
табамыз
: «
Дидактикалық
машина
үшін
қажет
нəрсе
– 1) 
түбегейлі
ойластырылған
мақсаттарды
; 2) 
сол
мақсаттарға
жетуге
дəл
икемдестірілген
жабдықтарды
; 3) 
мақсаттың
орындалмауына
мүмкіндік
бермейтін
нақты
жабдықтарды
қолданудың
мызғымас
ережелерін
табуымыз
керек
». 
Коменский
заманынан
бастап
, 
оқуды
мүлтіксіз
əрекеттегі
механизмге
сəйкестендіру
ұмтылысының
талайы
күні
бүгінге
дейін
басылған
емес
. 
Кейін
оқу
технологиясы
жөніндегі
көптеген
тұжырымдар
толықтырылып
, 
нақтыланып
отырды
. 
Əсіресе
, 
техникалық
прогрестің
əрқилы
теориялық
жəне
практикалық
қызметтер
аймағына
енуімен
оқуды
технологизацияластыру
идеясы
нығайып
, 
іске
асырыла
бастады
(
П
.
Я
.
Гальперин
, 
Н
.
Ф
.
Талызина
, 
Ю
.
К
.
Бабанский
жəне
т
.
б
.). 
Осы
заманғы
дидактикада
əрқилы
оқу
технологиялары
көрініс
беріп
жүр
. 
Олардың
көп
түрлі
болу
себебі
- 
əр
автор
мен
орындаушының
педагогикалық
процеске
өзінше
жаңалық
қосып
, 
технологияға
өзгеріс
ендіріп
баруымен
байланысты
. 
Дидактикада
оқу
технологиялары
төмендегідей
сипаттарымен
жіктеліп
, 
топтастырылады
: 
- 
қолдану
 
деңгейі
: 
жалпы
педагогикалық
, 
пəн
əдістемелік
, 
бөлімдік
(
модульдік
); 
- 
философиялық
 
негізі
: 
ғылыми
жəне
діни
, 
гуманистік
жəне
əміршіл
- 
əкімшіл
(
авторитарлы
);
 
- 
тəжірибе
 
меңгерудің
 
ғылыми
 
негіздемесі
(
концепция
):
байланыс
-
жауапты
(
ассоциатив
-
рефлекторлы
); 
іс
-
əрекетті
(
бихевиористік
), 
іштей
ұғу
(
интериоризаторлы
), 
дамытушы
;
 
- 
тұлғалық
 
құрылымға
 
бағдарлануы
: 
ақпараттық
(
білім
, 
ептілік
жəне
дағдылар
қалыптастыру
), 
нақты
қимыл
-
əрекеттік
(
оперативті
- 
ақыл
-
ой
əрекеттері
əдістерін
қалыптастыру
), 
шығармашыл
(
эвристикалы
-
дарын
қабілеттерін
дамыту
), 
қолданбалы
(
тұрмыс
-
тəжірибелік
əрекеттер
қалыптастыру
). 
- 
Дəстүрлі
 
оқу
 
жүйесін
 
жаңалау
 
бағыты
(
модернизация
): 
оқушы
іс
-
əрекетінің
белсенділігін
көтеру
жəне
жеделдестіру
технологиясы
; 
мұғалім
жəне
оқушы
арасындағы
қатынастарды
адамиластыру
мен
демократияластыру
негізінде
жасалған
технология
; 
оқу
материалын
дидактикалық
қайта
түзуге
негізделген
технология
жəне
т
.
б
. 

Оқу
технологиясының
топтастырылуы
, 
сонымен
бірге
, 
нақты
кезеңде
басым
болған
мақсаттар
мен
міндеттерге
, 
оқуды
ұйымдастыру
формасының
қолданылуына
, 
дəл
кезеңде
қажет
болған
əдістерге
жəне
басқа
да
негіздемелерге
тəуелді
келеді
.
Оқу
технологиясын
оқу
əдістемесінен
ажырата
білген
жөн
. 
Олардың
бір
-
бірінен
айырмасы
– 
оқу
технологиясын
қайталап
, 
көбейте
таратуға
болады
. 
Қай
жағдайда
да
технология
өзіне
сай
түзілген
оқу
процесінің
жоғары
сапасына
жəне
педагогикалық
міндеттердің
табысты
шешілуіне
кепіл
бола
алады
. 
Ал
əдістеменің
соңғы
тиімді
нəтижеге
жете
алмауы
жиі
кездеседі
. 
Сонымен
бірге
, 
əдістеме
технологиялық
деңгейге
дейін
көтерілуі
мүмкін
. 
Мысалы
, 
жаңа
материалды
түсіндірудің
белгілі
əдістемесі
бар
. 
Егер
ол
əдістеме
шынайылық
, 
сенім
, 
сəйкестік
талаптарына
орайласса
, 
оны
технология
деп
тануға
болады
. 
Оқу
технологиясы
педагогикалық
шеберлікпен
өзара
байланысты
. 
Оқу
технологиясын
жете
білудің
өзі
– 
шеберлік
. 
Бір
технологияны
əрбір
оқытушы
жеке
іске
асырып
отыруы
мүмкін
, 
ал
осы
іске
асырудағы
технологиялық
ерекшеліктерден
мұғалімнің
оқу
шеберлігі
көрінеді
. 
 
11.2. 
Оқудың
 
педагогикалық
 
технологиялары
сипаттамасы
Оқудың
дəстүрлі
(
қайта
 
жасау
- 
репродуктивті
)
 
технологиясы
білім
, 
ептілік
жəне
дағдыларды
ұсынуға
бағытталған
. 
Ол
өтіліп
жатқан
материалдың
игерілуін
, 
қайта
жасау
деңгейіндегі
білім
сапасының
бағалануын
қамтамасыз
етеді
. 
Бұл
технологияның
ежелгі
түрі
. 
Ол
бүгінгі
таңда
да
кең
таралған
(
əсіресе
орта
мектепте
). 
Оның
мəні
: 
жаңаны
 
игерту
–
бекіту
–
қадағалау
–
бағалау
 
сұлбасы
(
схема
) 
бойынша
оқу
процесін
жүргізу
. 
Технология
негізіне
табысты
өмір
тіршілігін
қамтамасыз
ететіндей
білім
ауқымын
анықтауға
мүмкіндік
беретін
жəне
оны
оқушыға
жеткізу
жолын
көрсететін
білімдік
бағыт
-
бағдарлама
(
парадигма
) 
алынады
. 
Осыған
орай
оқу
- 
оқытудың
басты
əдістері
ретінде
1) 
көрнекілік
жəне
онымен
бірге
жүретін
түсіндіру
, 2) 
оқушының
жетекші
іс
-
əрекеттері
түрлеріне
– 
тыңдау
мен
есте
қалдыру
, 3) 
басты
талап
жəне
тиімділіктің
негізгі
көрсеткішіне
– 
игерілгенді
қалтқысыз
қайталап
жаңғырту
ептілігі
алынады
. 
Мұғалім
қызметтері
– 
түсіндіру
, 
əрекеттерді
көрсету
, 
оқушылар
орындағандарды
бағалау
жəне
реттеу
, 
түзету
. 
Оқу
технологиясы
бірқатар
маңызды
да
ұнамды
тараптарымен
еленген
. 
Олар
– 
үнемділігі
, 
күрделі
материалды
түсінуді
жеңілдетуі
, 
білім
-
тəрбие
процесін
тиімді
басқаруды
қамтамасыз
етуі
, 
білім
ұсынудың
жаңа
əдіс
–
тəсілдерін
пайдалануға
икемді
келуі
. 
Сонымен
бірге
дəстүрлі
технология
біршама
кемшіліктерге
де
жол
береді
– 
оқу

процесін
дараландыру
мен
жіктеуге
қолайсыз
, 
оқушылардың
ойлау
қабілетін
дамытуға
мүмкіншілігі
кем
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: