Оқулық Алматы, 013 1-8683 Әож 005 (075. 8) Кбж 65. 290-2 я 73 м 45

45
ал қызмет ету мерзімі уақыттың күнтізбелік, бірлігімен, әдетте жылмен 
өлшенетінін айыра білу керек. 
Жөндеуге  жарамды  көрсеткіштері  –  объекті  қасиеті,  ескерту-
ге  және  қабылдамаулардың  көріну  себептерінің  табылуына,  зақым 
келулердің және сүйемелдеуге және жұмысқа жарамдылығы бұрынғы 
қалпына келуіне, күй-жағдай техникалық қызмет ету өткізулері арқылы 
және зақым келу – мынау оқиға болушы бұзуында объекті күй-жағдай 
сақтауда іскерді түзетеді. 
Сақталушылық  көрсеткіштері–  объекті  қасиеті  көрсеткіштердің 
мағыналары  сақтау,  ұзақ  өмірліктің  және  жөндеуге  жарамды  ішінде 
және сақтаудан немесе тасудан кейін болады. Қабілеттің оның объекті 
сақталушылығы сипатталады, шарттардың жағымсыз ықпалын жасауы-
на қарсы тұру және сақтау ұзақтық, оның тоқтаусыздық тасымалдаудың, 
жөндеуге жарамды және ұзақ өмірлікті көрсеткіштер. 
Эргономикалық  көрсеткіштер  –  мынадай  топтарға  бөлінеді 
–  гигиеналық  көрсеткіштер,  анықтамасы  жанында  қолданылтын 
санитарлық бұйымы бар гигиеналық нормаларға және кепілдемелерге, 
өмірлік шарттарына қызметтің және адам жұмысқа қабілеттілігінің жа-
нында әрекетте болады. Оның негізінде – температура, жарықталғандық, 
қысым,  дымқылдық,  улылық,  шу,  діріл,  радиация,  электромагниттік 
өріс деңгейі және т.б.
Эргономикалық көрсеткіштерді үш топқа бөлуге болады.
Антропометрикалық  көрсеткіштер  өнімді  адам  денесінің  өл-
шемдері  мен  пішіндері  көзқарасы  тұрғысынан  сипаттайды.  Мұндай 
көрсеткіштердің  мысалы  –  автомобиль  кабинасындағы  жүргізуші 
орындығының биіктігі, орындық арқасының иілу бұрышы, басқару ры-
чактарына дейінгі қашықтық. 
Физиологиялық  көрсеткіштер  өнімді  адамдың  күштік  мүмкіндік-
тері,  оның  сезім  мүшелері  –  көру,  есту  мүмкіндіктері  көзқарасы 
тұрғысынан  сипаттайды.  Мысалы,  механизм  тұтқасындағы  күш, 
датчиктердегі ақпараттардың ажыратылатындығы.  
Гигиеналық  көрсеткіштер  өнімнің  гигиеналық  қасиеттерін  сипат-
тайды – шу, діріл, сәулелену, температура, ылғалдылық деңгейі. 
Эстетикалық  көрсеткіштер  –  күшейтілген  бәсеке  шарттарын-
да  өтім  базарында  эстетикалық  көрсеткіштер,  басқа  көрсеткіштердің 
теңдігі  жанында  үлкен  ие  болатын  мағына  сатып  алушымен  тауар 
таңдауы  жағынан  келеді.  Бұл  көрсеткіштер  ақпараттық  айқындық, 
рационалдық пішін, композиция бүтіндігі, колористік дайындау, ортаға 
сәйкестік, стильге және сәнге сәйкестік, тауар түрінің тұрақтылығы мен 
үйлесімділігі және т.б. сияқты тұтынушы үшін қажетті өнім қасиеттерін 
анықтайды. 
Ақпараттық айқындық көрсеткішке мыналар жатады: 

46
– бұйымның белгіленуі;
– бейнелік көрсету; 
– бұйымның түпнұсқалығы;
– сәнге сәйкестік; 
– стильдік сәйкестік.
Ал пішіннің рационалдығына кіретін олар:
–  қолданатын  материалдар  мен  дайындау  технологиялық  ерек-
шеліктері, құрылымдық орындалуы және келісім;
– адамның бұйыммен арақатынасының ерекшелігінің бұйым піші-
нінде айқындалуын анықтайтын эргономикалық келісім.
Композиция бүтіндігі келесі компоненттерден тұрады:
– логикалық – кеңестік құрылымының ұйымдастырушылығы; 
– тұрақтылық;
–  материалдар  мен  құрылымдардың  нақты  жұмысын  көркемдік 
мазмұндауда көрінеді; 
– графикалық және бейнелеу элементтерін реттеу;
– контурлар мен кернеулердің орындалу жиіліктері, жабумен бөлу 
нақтылығы.
Өнім  сапасының  эстетикалық  көрсеткіштері  органолептикалық 
және  сараптық  әдістерімен  әдетте  ұпай  және  рейтингпен  бағаланып 
анықталады   Стандарттау  және  бірыңғайлау  көрсеткіштер 
бұл  көрсеткіштер  өнімнің  стандартты  және  бірыңғай  бұйымдар  мен 
түйіндерге  қанғандығын  көрсетеді.  Бұл  көрсеткіштер  бұйымның 
құрылымдық біркелкілігінің дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді.
Патентенттік-құқықтық  көрсеткіштер  сапаның  патенттік  құ-
қықтық көрсеткіштері патенттік жиілік пен бұйымның қорғаныстылы-
ғын көрсетеді. Бұл көрсеткіш техникалық шешім жаңалығын, жүзеге 
асыратын  бұйымда  техникалық  шешімдер  оның  дүние  жүзілік  мас-
штабта  түпнұсқалылығы  мен  әсерлілігін  бағалау  үшін  қызмет  етеді. 
Патенттік өнімді қолдану үшін дайындау және сату құқығына лицен-
зияны  елде артық шығынсыз  сатып  алуға  мүмкіндік туғызады, ұқсас 
өнім өндірісінде бәсекелестердің мүмкіндіктерін шектейді. 
Экономикалық  көрсеткіштер  өнім  сапасын  қамтамасыз  ету  және 
жоғарылатуына  байланысты  өнімді  жасау,  дайындау  шығындарын 
сипаттайды.  Сонымен  қатар  олар  өнімді  қолданудың  экономикалық 
әсерлігін  анықтайды.  Бұл  көрсеткіштер  барлық  шығындарды  есепке 
ала отырып бұйымның экономикалық бағасын беруге мүмкіндік береді. 
Ең көп қолданылатын көрсеткіштер: 
– өнімнің жалпы бағасы және өндірістік шығындар қолданысы;
– нарықтық механизмдермен қойылатын өнім бағасы;
– өнім бірлігінің келтірілген шығындары;
МЕСТ 15467 – 79 сәйкес өнім сапасының интегралды көрсеткіші;

47
Бұйым  контрукцияларының  технологиялық  көрсеткіштері  мате-
риалдық  ресурстар  мен  уақытты  ең  аз  мөлшердегі  шығынымен, 
құрылымдық-технологиялық  шешімнің  әсерлілігін  бұйымның  оны 
нақты өндірісте дайындауына машықтану жағынан қарастырғанда ке-
шенде бұйым сапасын бағалауда маңызды құрам бөлігі болып табыла-
ды.
Экологиялық  көрсеткіштер  сапаның  экологиялық  көрсеткіштері 
өнімді  табиғатқа  және  адамға  әсер  етудің  экологиялық  қауіпсіздігі 
жағынан сипаттайды. Оған мыналар кіреді:
–  өнімді  сақтау  және  эксплуатациялау  кезіндегі  қоршаған  ортаға 
лақтырылатын-зиянды заттар құрамы;
– қоршаған ортаға зиянды заттарды лақтыру ықтималдығы;
–  сақтау  және  эксплуатациялау  кезіндегі  зиянды  сәулелердің 
деңгейі;
– эксплуатация кезіндегі шу мен дыбыс деңгейі.
Қауіпсіздік  көрсеткіштері  өнімді  эксплуатацияланған  немесе 
қолданған кезінде адам үшін қауіпсіздігін, сонымен қатар оны дайын-
дау, сақтау және тасымалдау кезінде анықтайтын өнім ерекшелігін си-
паттайды.
Ал қауіпсіздік көрсеткіштеріне біз мыналарды жатқыза аламыз:
– авариялық немесе штатты емес жағдайдың болу ықтималдығы;
– бұйым эксплуатиясының орташа жағдайларында белгілі бір уақыт 
аралығындағы адамның қауіпсіздік жұмысының ықтималдығы;
–  регламенттелген  уақыт  аралығындағы  адамның  қауіпсіздік 
жұмысының ықтималдығы;
– қорғау құрылғыларының іске қосылу уақыты;
– кедергі және изоляцияың электрлік беріктігі;
– жалғаннан қорғану дәрежелерінің саны.

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: