Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
Бұлшық еттің МЕК (кг) жасқа сай тəуелділігі
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бұлшық еттің МЕК (кг) жасқа сай тəуелділігі
Жас, жыл Сан жазғыш бұлшық еттері Балтырдың жазғыш бұлшық еттері Табанның жазғыш бұлшық еттері 12 62 24 39 13 74 31 49 14 85 37 55 15 96 41 59 16 106 44 68 Əр жас кезеңдерінде түрлі бұлшық еттердің МЕК арақатынасы өзгеріп отырады, өзіндік бұлшық еттік профиль қалыптасады. 8-ден 10 жасқа дейін бұлшық еттердің МЕК жоғарылауы салыстырмалы біркелкі жүреді. 11 жасқа таман оның өсу темпі арта түседі. МЕК ең жоғары қарқынды өсімі 13-14-тен 16-17 жасқа дейінгі кезеңдерде анықталған. Одан кейінгі келесі жылдарда (18-20 жасқа дейін) оның өсу қарқыны ақырындайды. Неғұрлым ірі бұлшық еттерде МЕК бірсыпыра ұзағырақ артады. 16-17 жаста ересек адамдарға тəн бұлшық ет күшінің топографиясының қалыптасуы аяқталады. Қазіргі уақытта акселерация үдерісімен байланысты бұлшық еттердің жекеленген топтарының барынша ертерек даму тенденция- сы аңғарылады. МЕК абсолютті мөлшерінің өсуімен қатар оның (дене массасының 1 кг-на) салыстырмалы мөлшері де көбейеді. Салыс- тырмалы күш дамуының ең жоғары темпі 6-7-ден 9-11 жасқа дейін, ал кеуденің жазғыш, табаның бүккіш бұлшық еттері сияқты кейбір бұлшық еттер үшін 13-14 жасқа дейін орын алады. 403 Шапшаңдық Спорттық жаттығуларды орындау кезінде шапшаңдықтың кешенді көрінуінің байқалуы заңды құбылыс. Мысалы, спринтерлік жүгіру нəтижесі сөредегі қимыл реакциясы уақытына, қадамдардың жиілігі (темпі) мен жекеленген қозғалыс шапшаңдығына байланыс- ты болады. Алғаш рет жекеленген қозғалыстарда 0,50-0,90 с тең реакция уақытын 2-3 жас кезеңінде анықтауға болады. Бірақ 5-7 жаста-ақ ол 0,30-0,40 с-ке дейін төмендеп, 13-14 жасқа келгенде ересектер- ге тəн көрсеткіштерге (0,11-0,25 с) жуықтайды. Жасқа сай қимыл реакцияларының өзгерістері біркелкі жүрмейді. 9-11 жасқа дейін оның уақыты тез азаяды да, ал одан кейінгі жылдарда, əсіресе, 12-14 жастан кейін баяулай бастайды. Спорттық жаттықтыру қимыл реакциялары жылдамдығының артуына əкеледі. Жүйелі түрде жаттығу ықпалынан реакция уақытының барынша азаюы 9-12 жастағы балаларда байқалған. Осы жас кезеңінде спортпен айналысатын балалардың спортпен шұғылданбайтындардан артықшылықтары басым келеді. Егер осы уақытта шапшаңдықты дамыту қарастырылмаса, онда одан кейінгі жылдары туындаған артта қалушылықты жою қиынға түседі. Организм даму үдерісінде жекеленген қозғалыстардың жылдамдығы жоғарылайды. 13-14 жаста ол ересектерге тəн көрсеткіштерге шамалас болады, 16-17 жаста оның төмендеуі, ал 20-30 жаста біраз артуы байқалады. Жас спортшыларда жекеленген қозғалыстардың жылдамдығы жақсы дамыған. 13-14 жастың өзінде- ақ спортпен шұғылданбайтын тұлғалардан олардың одан кейінгі жас кезеңдерінде де сақталып қалатын айқын басып озуы айғақталған. Жекеленген қозғалыстардың жылдамдығын дамытудың ең жоғары тиімділігі 9-13 жаста анықталған. Шапшаңдықтың маңызды бөлігі қозғалыс жиілігі (темпі) бо- лып табылады. Шынтақ буынында 10 секундтағы қозғалыстың мак- сималды жиілігі 4-тен 17 жасқа дейін 3,3-3,7 есеге артады. 11-12 жастағы балаларда велоэргометрде педалды айналдырудың макси- малды жиілігі орта есеппен, 10 секундта 20 болса, кейіннен 18-20 жаста жоғарылап 33-ке жетеді. Күш пен шапшаңдықты дамытудың өзара байланысы ұзындыққа жəне биіктікке секіру сияқты жылдамдықты-күштік жаттығуларда толығымен көрінеді. 26-кестеден көрінгендей секірудегі 404 нəтижелердің ең жоғары өсімі 12-ден 13 жасқа дейінгіден басқа кезеңдерде айқындалған. Сонымен, жылдамдықты-күштік жаттығулар мəліметтерін са- ралау түрлі жас кезеңдерінде нəтижелердің біркелкі емес өсімі байқалады. Төзімділік. Төзімділіктің жасқа сай өзгерістері əртүрлі, мы- салы алақан, білек, санның бүккіш бұлшық еті сияқты бұлшық ет топтарының статикалық күш сала орындалуы кезінде барынша толығымен зерттелінген. Мəселен, максималды күштің 50%-ына тең келетін динамометрде алақанның бүккіш бұлшық еттерінің күш сала ұстап тұру уақытының жас ұлғайған сайын артатыны анықталған. 10-12 жаста осы күш салу уақыты 96 с, ал 18-20 жаста – 113 с болған. 26-кесте жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|