Оқулық. Алматы: жшс рпбк
-кесте. Сауын сиырлар өкпесі сыйымдылығының сыртқы орта тем-
жүктеу/скачать 5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7.3. Тыныс химизмі Өкпедегі газ алмасу.
| 18-кесте. Сауын сиырлар өкпесі сыйымдылығының сыртқы орта тем-
пературасына байланысты өзгеруі Ауа темпе- ратурасы (градус) Сүттілігі 10-12 л сиыр Сүттілігі 28-31 л сиыр Өкпе сыйым-
дылығы, л (мин)
Дененің 100 кг салмағына шаққандағы өкпе сыйымдылығы, л ( мин ) Өкпе сыйым- дылығы, л (мин)
Дененің 100 кг салмағына шақ- қандағы өкпе сыйымдылығы, л (мин) + 16
+ 28 60,09
95,56 14,04
22,23 87,73
127,90 17,55
25,58 Кестеден өкпе сыйымдылығының ауа температурасымен қа- тар малдың өнімділігіне байланысты өзгеретінін көреміз. Сиыр- ларда өкпенің минуттық көлемі зат алмасу процесінің қарқынына байланысты тəулік бойына ырғақты өзгеріп отырады. Мысалы, торпақ бұқаларда ертеңгісін ол 29,14 л, түсте - 40,54 л, кешке -36,55 л-ге тең.
атмосфералық ауаны қабылдайды. Оның құрамында 20,82 пайыз оттегі, 0,03 пайыз көмір қышқыл газы жəне 79,03 пайыз азот бо-
136 лады. Деммен шыққан ауа құрамында 16,3 пайыз оттегі, 4,4 пайыз көмір қышқыл газы, 79,7 пайыз азот кездеседі. Демек, организм тыныстық ауадан 5 пайызға жуық оттегі сіңіріп, 4,4 пайыз көмір қышқыл газын бөледі. Азот газ алмасу процесіне қатыспайды. Альвеола ауасының құрамында деммен шыққан ауамен салыстырғанда көмір қышқыл газы көбірек (5,5-5,7 пайыз), ал оттегі азырақ (14,2-14,6 пайыз) болады. Тыныс ауасы мен аль- веола ауасының арасындағы айырмашылық денедегі газ алмасу процесіне қатыспайтын “пайдасыз кеңістік” ауасының құрамына байланысты қалыптасады (55-сурет). Дем шығарған кезде ор- ганизмнен алдымен құрамы жағынан атмосфералық ауаға ұқсас тыныс жолдарының - “пайдасыз кеңістіктің”, соңынан альвеола- ның ауасы шығады. Олар араласа келе жоғарыда баяндалған көр- сеткіштерді береді. Сонымен, организм сыртқы ор
па- сы нан тек оттегіні сіңіріп, көмір қыш қыл газын бөледі. Оған себеп, организмде газ алмасу процесі газдардың үлес қысымының ай- ырмасына сəйкес жүреді. Үлес қысым деп жалпы қысымның тек жеке газ түзетін бөлігін атайды. Мысалы, 760 мм атмосфералық қысымның шамамен 21 пайы- зы немесе с.б. 159 мм (21.2 кПа) от те гінің, 79 пайызы немесе 596 мм азоттың үлесіне тиеді. Газ қоспасының пайыздық құрамын білген жағдайда Дальтон форму- ласы арқылы жеке газдардың үлес қысымын есептеп шығаруға болады. р = Р · (а : 100) мм., бұл жерде: р - үлес қысым; Р - атмосфералық қысым; а - газдың пайыздық мөлшері. Альвеолалардағы жалпы қысым атмосфералық қысымға ша- малас. Дененің қалыпты температурасында (37 0 С) өкпедегі су буының қысымы сынап бағанасымен 47 мм-ге тең, демек аль- веолалардағы газдардың қысымы с.б. 760 - 47 = 713 мм. Осы қысымның 80,7 пайызы немесе 713x0,807 = 575 мм азоттың, 14,2 пайызы немесе 713x0,142=101 мм оттегінің, 5,62 пайызы немесе 713х0,055 = 44 мм көмір қышқыл газының үлесіне тиеді
ның əр түрлі бөліктеріндегі от те гі мен кө мір қышқыл газ мөл шерінің өзгеруі: 1 - пай дасыз ке ңіс тік ауасы; 2 - пайдасыз ке ңіс тік пен альвеола ауасының қоспасы; 3 - аль веола ауасы 137 (19-кес те). Өкпенің желдетілуінің нəтижесінде альвеоладағы оттегі мен көмір қышқыл газының үлес қысымы тұрақты деңгейде сақталады. Альвеолалардағы көмір қышқыл газының мөлшері көбейсе, өкпенің желдетілуі күшейіп, ал азайса - əлсіреп отырады.
жүктеу/скачать 5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|