Оқулық. Алматы: жшс рпбк
Тараудың қысқаша сөздігі
жүктеу/скачать 5 Mb. Pdf көрінісі
|
| 321
Тараудың қысқаша сөздігі Азот теңдестігі – азотистое равновесие Ақшам соқыр – курийная слепота Алмағайып нүкте – критическая точка Алмастырылатын амин қышқылдары – заменимые аминокислоты Алмастырылмайтын амин қышқылдары – незаменимые аминокислоты Алмасу энергиясы – обменная энергия Аминсіздеу – дезаминирование Аралық зат алмасу – промежуточный обмен Беткей заңы – закон поверхности тела Белоксыз топ – простетическая группа Дəрмендəрі – витаминдер Дəрумен – антивитамин Жаланшық – лизуха Жалпы зат алмасу – общий обмен Жалпы энергия – брутто-энергия Жанама калориметрия – непрямая калориметрия Жылы қанды жануарлар – теплокровные животные Жылу өндіру – теплопродукция Жылу шығару – теплоотдача Калориметриялық құты – калориметрическая бомба Қан тапшылығы – анемия Қорыту энергиясы – переваримая энергия Құнарлы белок – полноценные белки Құнарсыз белок – неполноценные белки Құрқұлақ – цинга Май бұзу – липолиз Май түзу – липогенез Негізгі зат алмасу – основной обмен Өнімдік зат алмасу – продуктивный обмен Салқын қанды жануарлар – хладнокровные животные Селқостық – апатия Сүйек бору – остеомаляция Таза энергия – нетто-энергия Термобейтараптық шек – термонейтральная зона Толым рецепторлар – волюмрецепторы Тікелей калориметрия – прямая калориметрия Тыныс коэффициенті – дыхательный коэффициент 21–888
322 10-т а р а у БӨЛУ ЖҮЙЕСІНІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ 10.1. Бөлу (экскреция) процесінің маңызы Зат алмасу процесі барысында бір жағынан организмге қажетті жаңа қосылыстар түзілсе, екінші жағынан, организм пайдала- на алмайтын қажетсіз ыдырау өнімдері пайда болады. Олардың арасында белок пен нуклеин қышқылдарының ыдырау өнімдері - несепнəр, несеп қышқылы, креатинин, аммиак сияқты уытты өнімдер организмде көп жиналса, тіршілікке қауіп төніп, орга- низм уланады. Қалыпты жағдайда бөлу жүйесіне жататын орган- дар қызметінің нəтижесінде уытты ыдырау өнімдерінің мөлшері бір деңгейде сақталады. Организмнің зат алмасу процесінің уыт- ты өнімдерінен, түрлі бөгде заттардан, су, тұз жəне органикалық заттардың шамадан тыс артық мөлшерінен арылуын қамтамасыз ететін процесті бөлу немесе экскреция деп атайды. Малда бөлу қызметін бүйрек, өкпе, тері, ас қорыту жолы атқарады. Өкпе арқылы организмнен көмір қышқыл газы, су буы, наркоздан кейін эфир мен хлороформ, алкоголь буы бөлінеді. Ішек арқылы ауыр металл тұздары, өт бояуларының өнімдері шығарылады. Жоғары сатыдағы жануарларда негізгі бөлу органы бүйрек. Бүйректе зəр (несеп) түзіледі. Оның құрамында организмнен зат алмасу процесінің ақырғы өнімдері, негізінен азотты заттар – несепнəр, несеп қышқылы, аммиак, креатинин, креатин бөлінеді. Бүйрек - көпқырлы қызмет ақаратын орган. Организмнен азотты заттардың ыдырау өнімдері мен əртүрлі бөгде заттарды шығарумен қатар, ол денедегі сұйықтың мөлшерін, осмостық қы- сым деңгейін, қанның иондық құрамы мен қышқыл-сілтілік тепе- теңдігін, белоктардың, көмірсулардың, липидтердің, дəрмен- дəрілердің алмасуын реттеуде маңызды рөл атқарады. жүктеу/скачать 5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|