Оқулық. Алматы: жшс рпбк

Дəм талдағышы арқылы жануар ауыз қуысына түскен азықтың 

сапасын, сипатын анықтайды. Бұл талдағыштың қабылдаушы 

бөлігін түйіспелі (контактылық) хеморецепторлар түзеді. Олар 

тіл бүртіктерінде (еміздікшелерінде), жұмсақ таңдайда, жұт-

қыншақтың артқы бетінде, бадамшада жəне көмекей қақ 

па-

шығында орналасады. Сырт пішініне қарай тіл бүртіктері ша-

шығыңқырап тұрады, жапырақша бүртіктер қатарласа вер-

тикаль қатпар, жапырақ түрінде орналасады, орлы бүртіктер 

кілегейлі қабыққа тереңдей бата жатады да, жан-жағынан сақина 

тəрізді ормен қоршалады. Осы бүртіктер ішінде эпителийлі 

құрылым - дəм буылтығы (жуашығы) орналасады. Дəм буыл-

тығы пішіні жағынан сопақша, жуа тəрізді болып келеді. Ол 

бүйірлі, ұршық пішіндес дəм торшаларынан жəне цилиндр 

пішінді сүйеніш торшалардан құралады да, көп қабатты эпителий 

бойында орын тебеді (251-сурет, Г). Дəм торшаларының ұшында 

майда түктер болады. Əрбір буылтық құрамында ондаған тор-

шалар жинақталады да, рецепциялық торшалар афференттік 

жəне эфференттік жүйкелермен көптеген синапстар түзеді. Дəм 

буылтығы кілегейлі қабық беткейіне кішкентай тесікпен ашыла-

ды. Оны дəм саңылауы дейді.

Əрбір тіл бүртігінде бірнеше дəм буылтығы орналасады. 

Олар əсіресе, орлы бүртіктерде көптеп саналады. Тілдің əртүрлі 

бөлігінде бүртіктердің орналасуы əрқилы. Мысалы, орлы бүр-

тіктер тілдің түбірінде жəне 

үстіңгі беткейінде орналасады. 

Күйіс малдарында олар көбірек 

(8-17), жылқыда, шошқада, 

итте - азы 

рақ (2-4). Шатырша