Оқулық. Алматы: жшс рпбк
жүктеу/скачать 5 Mb. Pdf көрінісі
|
[Nes pbaev T.] ZHanuarlar fiziologiyasue(z-lib.org)
| 179-сурет. Рецепторларда қозудың пайда болуының жəне берілуінің схема-
сы:
А – тікелей сезінетін рецепторлар, Ə – сатылы сезінетін рецепторлар Сезімтал жүйкенің қозуынан туындайтын түйсіктің табиғаты осы жүйкенің ОЖЖ-нің қай бөлігіне жалғасқанымен байланыс- ты. Орталық жүйке жүйесіне сезімтал жүйке ұштары қабылдаған əсерлер кодпен (шартты белгілермен) хабарланады. Тітіркендіру қарқыны РП амплитудасы түрінде жұмбақталады (кодқа ай- 519 налады). РП мөлшері тітіркендіргіш күшіне байланысты. Өз кезегінде сезімтал жүйкелердегі импульстер жиілігі РП жиілігіне сəйкес болатындықтан, орталыққа тепкіш тітіркеністер жиілігі де тітіркендіргіш күшіне байланысты болады Егер кез келген рецепторға тітіркендіргіш толассыз, ұзақ уа- қыт əсер етсе, онда рецепторлар реакциясы біртіндеп тө мен-
дейді. Бұл құбылысты бейімделу деп атайды. Бейімделу нə ти
- жесінде тітіркеніс жиілігі мен рецепциялық потенциал мөлше рі төмендейді. Бұл жағдайда рецептор мембранасының ион дық өтімділігінің нашарлауымен байланысты РП азаяды. Осыдан сезімтал жүйкелерде пайда болатын импульстер жиілігі де си- рейді.
Бейімделу кез келген рецепторларға тəн құбылыс, бірақ əр- түрлі рецепторларда ол түрлі шапшандықпен жүреді. Бейімделу шапшаңдығына қарай рецепторлар жылдам бейімделгіш немесе фазалық жəне баяу бейімделгіш немесе тонустық болып екіге бөлінеді. Мысалы, жанасу рецепторлары тітіркендіргіш əсеріне өте тез бейімделсе, қан тамырларының хеморецепторлары, еттің керілуді қабылдайтын рецепторлары өте баяу икемделеді.
жүктеу/скачать 5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|