Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

Клиникалық анатомия
213
Әсіресе, төс — бұғана е м ізік бұлш ы ң еті (т . sternocleidom astoideus), 
ңайы сты бүлш ы ң еті (т . splenii ca p itis) ж ән е ек і ң ар ы н ш ал ы ң бүл- 
ш ы қеттің (/n. digastricus) ар тң ы ң ар ы н ш асы бекіген ж ерд е, сүйек 
беті бүйірінде бүды рлау болы п к елед і. О ртасы нда Ш ипо ү ш б үры ш ы
деп аталаты н тегіс а л а ң ш а бар. Б ү л ү ш б ү р ы ш ты ң ң ү л аң хирур- 
гиясы нда ү л к ен м аң ы зы бар. Ол ж оғары дан) ш ы к ш ы т дгуряр.кттткгн 
ж алғасы м ен . алд ы н ан sp in a s u p r a m e a tu m -м ен, ар ты н ан — crista 
mastoidea-мен ш ектелген (4.6 а, б; 4.7,4.8 с у р е т т е р ^.,Е м ізік тәр ізд і 
өсінді іш інде кіл егей ңабы ң ш ам ен ж аб ы л ған ау ал ы ү я ш ы қ т а р (cel- 
lulae mastoidea) бар. Ө сіндінің ал д ы ң ғы бөлім інде ү я ш ы қ т а р ең үл- 
кен ңуы с-үңгірге (a n t r u m m a sto id eu m ) аш ы л ад ы . A n t r u m mastoi- 
deum — ж ің іш к е ж о л (a d itu s a d a n tr u m ) а р қ ы л ы о ртаң ғы ң ү л ақ п ен , 
дабыл қуы сы м ен (c a v u m ty m p a n i) ж а л ғасад ы . О ртаңғы ң ү л аң ты ң
қабы нуы нда (otitis m edia p u r u le n ta ), ір ің ем ізік тәр ізд і өсін дінің
үяш ы ң тары на еніп к ету і м ү м к ін (ірің д і м астоидит). Б ү л ж а ғд ай д а 
оперативті ем ж асау тал ап етіледі (a n tr o to m ia ). Д абы л қ у ы сы са ­
май сүйегі п и р ам и д асы н ы ң терең ін де, дабы л ж а р ға ғы мен іш к і 
ңүлаң арасы нда орналасады.- О ртаңғы қ ү л а ң ң уы сы саң ы л ау тәріз- 
ді піш ін ді кіл егей қ аб ы қ ш ам ен төселген ж эн е онда есту сүйекш е- 
лері —балғаш ы ң , төс ж ән е ү зең гі о р н ал асң ан . Д абы л ң у ы сы н ы ң
алты ңабы рғасы бар: алд ы ң ғы , ар тң ы , төм енгі, ж о ғар ғы , іш к і ж ән е 
сыртңы. Ол есту тү тігі ар ң ы л ы (tuba a u d itiv a E u sta ch ii) м ү р ы н -ж ү т- 
ңынш аң ңуы сы м ен ж ал ғасад ы . Ф . И . В ал ькер д ің зерттеуі бойы нш а 
емізік тәрізд і өсіндідегі ү я ш ы қ т а р п іш ін і мен өл ш ем і, өсін дін ің әр 
түрлі сы ртңы п іш ін ін е б ай лан ы сты өзгеріп оты рады .
4.3.4. Б ас сүйегі күм б езі ж ү м с а қ т ін ін ің ң а н т а м ы р л а р ы
және нервтерінің х и р у р ги я л ы қ , н ы с а н а л ы қ ж әне 
п роекциялы қ анатом и ясы .
А р тер и ял ар ы . Т ам ы р л ар д ы ң тар м аң т ан у п іш ін і, к ө л ем і ж ән е 
орналасу қ а л п ы көбінесе өзгергіш болғанд ы ң тан, ж ү р у бағы ты да 
әрңашан төменнен ж о ғар ы қ а р а й , р ад и алд ы б ағы тта болады . Сон- 
дықтан басты ң ж ү м с а қ тін ін м ү м к ін болғанда р ад и алд ы б ағы тта 
кесу керек. Сол кезде ң ан там ы р л ар ы аз ж а р аң а т т а н а д ы ж ән е ж а- 
раның ж а зы л у ы н а ж аң сы ж ағд ай ж асал ад ы .
М аңдай ай м ағы н іш к і ү й ң ы ар тер и ясы ( a. carotis i n t e r n a ) ж ү й есі 
ңанмен ң ам там асы з етеді, атап айтңан д а: м аң д ай ар тер и ясы ( a. fr o n ­
talis ) ж эне коз үсті ар тер и ясы ( a. supraorbitalis ), олар коз ш ү ң ң ы р ы
ңуысының ж о ғар ғы ж эн е іш к і ң ы р ы н ан ш ы ғад ы . А й м ак т ы ң ше- 
караларында a.carotis e x te r n a -дан ш ы ғаты н бүры ш ты ң ар тер и я

214
4 бөлім. Бастың клиникалық анатомиясы
( a. a n g u la ris) ж ән е м аң дай тар м ағы ( r. fr o n ta lis ) беткей сам ай л ы ң
артери я ( a. temporalis superficialis ) сек іл д і ар тер и я л ар м ен көп үш - 
тасулар ж асай д ы . О сындай ж олм ен іш к і ж ән е сы ртңы ү й қ ы а р т е ­
р и я л ар ж ү й есі арасы ндағы байланы с ж ү зеге асады . Төбе ай м ағы
a. carotis e xte rn a  б үтақтары м ен ң ам там асы з етіледі: сам ай беткей 
артери ясы ( a. temporalis su p erficia lis) (ң ү л ақ т ү й ін ін ің алды нда- 
ғы ) ж ән е артңы қ ү л аң ар тер и ясы (a. auricularis posterior) (қ ү л аң
ң ал қ ан ы н ы ң арты н д а ж а ты р ), олар озара ж эн е м аң д ай , ш үйде 
айм ағы ар тер и ял ар ы м ен үш тасад ы . С ам айды ң беткей а р т ер и я с ы ­
нан ж а р а қ а т салд ары н ан ң ан кетуд і а р тер и я б аған асы н ш ы ң ш ы т 
доғасы на саусақпен басу ар ң ы л ы оң ай то ң тату ға болады . Ш үйде 
айм ағы н ш үйде ар тер и ясы (a. occipitalis, a. carotis e x te r n a  тарм ағы ) 
қам там асы з етеді. О ның бағанасы ем ізік тәр ізд і өсіндіден 1 см 
сы р тқа қ ар ай орн аласң ан аттас (sulcus occipitalis) сай да ж а ты р . 
Бүдан басқа бүл ж ерге a. auricularis posterior б ү таң тар ы келеді.
В ен ал ар ы . В еналар саны ж а ғы н а н а р тер и я л ардан едэуір к эп . 
А ртерияларм ен қ о с ақ та л ы п ж ү р етін вен ал ар д ан басңа қосы м ш а 
веналар бар. О ларды ң іш ін д егі тү р а қ т ы болы п к елетін ортаңғы
с ы зы қ та ор н ал асқан , кейде ж ү п болы п к ел етін м аң д ай венасы
(v. frontalis) ж атад ы . Б етк ей тіндерден ңан н егізін ен ү ш венам ен 
ағады : v. facialis anterior; v. facialis posterior; v. occipitalis.
4.3.5. Б асты ң ми бөлім ін ің в е н а л ы қ қ ү р ы л ы м ерекш елігі.
О ларды ң бассүйек сы р ты в е н ал ар ы м ен б ай л ан ы сы .
Бас ж а м ы л ғы сы н ы ң в ен ал ар ы п іш ін і ж а ғы н а н өте өзгергіш . 
Олар бір-бірімен коп б айланы сады ж эн е кэбінесе ты ғы з тор қү- 
райды , сонды ңтан оларды ң н егізгі баған асы н табу қ и ы н ғ а түседі. 
Б еткей вен алард ы ң , с ү й ек тің терең дегі ж а т қ а н вен ал ар ы м ен ж эн е 
м иды ң қ атты ң абы ғы вен алары м ен ү ш т асу л ар ы н ы ң ү л к ен тэж ір и - 
белік м аң ы зы бар (4.9 сурет).
С үйектердің к е у ек ті заты н д а о р н ал асқ ан сү й ек ар ал ы ң вена 
(v. diploecae) ш ы ғар у ш ы вена (v. em issaria) ком егім ен басты ң ж а- 
м ы лғы сы н ы ң веналары м ен ж эн е сондай -ақ басты ң ң атты ңабы ғы
{dura m ater) венозды ң син устары м ен бай лан ы сад ы . Н әти ж есін де 
ж ам ы л ғы , сүйек іш і ж эн е бас қ у ы сы н ы ң вен ал ар ы ж а л п ы ж ү й е 
ңүрайды . Б ү л кезде в ер ти к ал д ы ж ү р етін ш ы ғар у ш ы вена (у. 
emissaria) қ ан ағы сы н бас ң уы сы іш ін д егі қ ы сы м ға б ай лан ы сты эз- 
геріп оты руы м ү м к ін . Т ү р ақ ты кездесетін ш ы ғар у ш ы вен ал ар (v. 
emissaria): тэб ел ік , е м ізік т ік ж эн е ш ү й д ел ік . Тэбе ш ы ғар у ш ы сы
ж ебе тәріздес тігіск е ж а қ ы н ж а т ы р ж эн е ж ебе тәр ізд і венозды си-

Клиникалық анатомия
215
нусты төбе ай м ағы н ы ң теріасты беткей вен ал ар ы м ен байланы с- 
ты рады . Е м ізік тік ш ы ғар у ш ы вена е м ізік тәр ізд і өсіндіде сигм а 
тәрізді синуспен, ш үйде ш ы ғар у ш ы көлд ен ең синуспен байланы с- 
ты болады. Әр веналарды ң ар асы н д а көрсетілген көп теген бай- 
ланы старды ң болуын кейбір ңабы ну п роц естерін ің , он ы ң іш інде 
тромбофлебиттердің тар ал у ы н түсін діреді. А й тал ы ң , и. em issaria 
тромбозы салдары н ан бас ң орабы н ы ң ж ү м саң тін ін де ір ің д і ош аң 
болса, кей кездерде бас сүйегінде остеом иелит дам и ды . Тромбоз ми- 
ды ң қ атты қ а б ы қ ш асы н ы ң та м ы р л ар ы н а тар ап , син усты тром бозға 
немесе м иды ң абсцесіне алы п к ел у і м ү м к ін .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: