Құрамы толық емес тапсырмаларды (есептерді) орындау Бұндай тапсырмаларды орындаудағы мақсат - оқушылардың зейінін есептің (тапсырманың, жаттығудың) құрамын дәл айқындаудың мәніне аудару, олардың бір-біріне тәуелділігін көрсету.
Қазақ тілі сабағынан үзінді: Мұғалім оқушыларға шағын жарыс өткізуді ұсынды: әр топ үшін тақтаға сөздер жазылған, оларға талдау жасау қажет. Тапсырманы шапшаң орындаған топ жеңіске жетеді (тақтадағы жазу): домбырашы, жазғы, доп. Мұғалім 5 минуттан соң тапсырманы тексеруді бастайтынын хабарлайды. Оқушылардың бір тобы бірден жұмысқа кірісіп кетті, ал кейбіреуі мұғалімге түсінбей қарап, ”қалай орындау керек” деп сұрады. Бірақ жарыс рухы сыныпты баурап алғандықтан, олар да сөзді талдауға кірісті. 5 минуттан соң тексеру басталды. Бірінші баған бойынша Сара домбырашы сөзін құрамына қарай қате жібермей, талдаған. Асқар сол сөзге әріптік-дыбыстық талдау жасапты. Екінші бағандағы ”жазғы” сөзін сөз табы ретінде және құрамына қарай талдаған. Үшінші бағандағы ”доп” сөзін барлығы да сөз табына талдапты. Кім дұрыс орындаған?
Кімді жеңімпаз деп есептейміз? Оқушылар арасында талас туды: тапсырманы дұрыс орындағандардың бәрі жеңімпаз бола ма, кім бірінші аяқтаса, сол жеңімпаз бола ма?...
Мұғалім оқушыларды тыныштаңдырып, тапсырманы орындаудың мәні айқын болмағандықтан, бұл жағдайда оны орындауға кіріспеу керек еді деген қорытынды жасайды.
Құрамында артық белгілісі бар тапсырмаларды орындау Сабақтан үзінді: Мұғалім: Оқушыларға мынандай есепті шығаруды ұсынды: Омар дүкеннен 15 дәптер сатып алды. Ол 3 дәптерін Үсенге, 4 дәптерін Сәулеге, 2 дәптерін Маратқа берді. Үсен мен Маратқа дәптерін бергеннен кейін Омардың өзінде неше дәптер қалды?
Мұғалім: Есепті шығаруды неден бастаймыз?
Оқушылар: Есеп шығаруды талдаудан бастаймыз.
Мұғалім: Дұрыс. Есепті талдаңдар.
Оқушылар: Есепті талдауға кіріседі.
Мұғалім: Бізге не белгілі?
Оқушы: Омардың неше дәптер сатып алғаны және үш оқушыға неше дәптер бергені белгілі.
Мұғалім: Жарайсың! Бізге не белгісіз?
Оқушы: Омардың өзінде неше дәптер қалғаны - белгісіз.
Мұғалім: Сенімен толық келіспеймін. Кімнің тағы қандай пікірлері бар?
Оқушы: Оқушыларға барлығы неше дәптер бергені - белгісіз.
Мұғалім: Оқушыларға барлығы неше дәптер бергендігі бізге қажет пе?
Оқушы: Жоқ. Үсен мен Маратқа неше дәптер бергені - белгісіз.
Мұғалім: Дұрыс. Сонда неше белгісіз бар екен?
Оқушылар: Екі белгісіз бар.
Мұғалім: Ал есепті шығаруға қатысы жоқ белгілі бар ма?
Оқушылар: Сәулеге берген 4 дәптердің есепті шығаруға қатысы жоқ.
Мұғалім: Дұрыс. Балалар! Есептің шешімі ондағы ненің белгілі, ненің белгісіз болуына тікелей байланысты екенін, ол тапсырманы талдау процесінде ғана анықталды.
