Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

103 
Жаңа жазу қайшылықты шақырады. 
1. «Бір қираған гайканың ұсақ фрагменттері аса кӛп болмау керек». Дұрыс 
па? 
2. Әйтпесе «фрагменттер қираған штанганікі». 
3. Әйтпесе «фрагменттер сырттан түскен». 
Қорытындылары сӛзсіз шығады деп ойлап қалуға болады, бірақ олай 
емес. Мысалы, автомобиль туралы әнгіме болсын. Майын ауыстырған кезде 
бӛлшектердің қандай фрагменттері табылғаның айталасыз ба?
Қаралған мысалдарда қатынастардың транзитивті қасиеті бар болды.
Пайдаланушының интеллектуалды интерфейсы
– бұл оптималды 
түрде мақсатқа жету үшін пайдаланушымен сұхбатты ұйымдастыруға жауап 
беретін бағдарлама.
Сұхбат барысында жүйе пайдаланушыға сараптамалық жүйемен 
кеңесудің мақсатын дәлдеуге немесе ӛзгертуге кӛмектеседі, сондықтан ол 
интерфейс «интеллектуалды» деп аталады. Осындай қажеттілік болу керек, 
ӛйткені сараптамалық жүйе кӛмегімен модельденетін қазіргі объектілер, 
процестер, құбылыстар ӛте үлкен және күрделі болғандықтан, пайдаланушы 
олардың аттарын (атауларын) да параметрлерін де есте сақтай алмайды, 
сондықтан сұранысты сауатты қою және жауапты алу мүмкін емес. 
9.4. Сараптамалық жҥйелердің жіктеуі 
Сараптамалық жүйелерді әртүрлі негізі бойынша топтастыруға болады: 
пайдалынатын білімдер ұсыну моделінің типы бойынша, қолдану саласы, 
міндеті, тиімділік кӛрсеткіштері бойынша және басқа (
9.2- кесте, 9.4-сурет
).
Ӛзінің қорытындыларын дәйекті дәлдеуге мүмкіндік беретін модель 
тереңдік
деп аталады. Тереңдік білімдерге: абстракциялар, бейнелер, 
аналогиялар жатады. Оларда заттық сала құрылымының ұғынуы, жеке 
ұғымдардың міндеті мен ӛзара байланысы, белгілі заңдар және теориялық 
негіздер ұсынылады. 
Шалағай
(
сыртқы
) білімдер кӛбінесе, зерттеу объектінің сыртқы 
шығуына жатады. Олар кейбір (кӛбінесе, ӛте ықтималды) жорамалдарды 
жасауға мүмкіндік береді. Шалағай білімдерге негізделген қорытындылар, 
тереңдік білімдер кӛмегімен алынған қорытындылар сияқты, берікті және 
бағалы болу мүмкін, бірақ олар дәйекті емес. Шалағай білімдер, әдетте, 
заттық салалар ұғымдарының арасындағы эмпириялық ассоцияларға және 
себепті салдар қатынастарға тиеді. Кӛп жағдайда жасанды интеллектің 
моделі шалағай болып туады, сосын ӛзінің «пайдалығын» дәлелдегеннен 
кейін математикалық негіздемесін, интерпретация әдісін және модель 
жұмысының нәтижелер түсіндірмесін алады.

104 
9.4-сурет
. Сараптамалық жүйенің жіктеу варианттары 
Мысал
. Телефонды пайдаланған кезде біз шалағай білімдерге 
негізделеміз, яғни трубканы алып нӛмірді теріп керекті абонетпен қосылуға 
болады. Сол кезде телефон иесіне телефонды байланыс құрылымы және 
телефон аппараттың сызбасы туралы терең білімдердің қажеті жоқ.

жүктеу/скачать 2,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: