1.3. Алгоритмдерді бейнелеу жолдары
Алгоритмдерді ЭЕМ-де орындау үшін оларды алдын ала жазып алу керек, яғни ол белгілі бір заңдылықпен өрнектелуі тиіс. Жалпы алгоритмді жазып өрнектеу, яғни оларды бейнелеу түрлеріне төмендегі тəсілдер жатады:
табиғи тіл сөздері арқылы;
формулалық-сөздік тəсіл арқылы;
графикалық түрде бейнелейтін блок-схемалар арқылы;
псевдокодтар арқылы;
құрылымдық диаграммалар арқылы;
программалау тілі арқылы.
Алгоритмдерді табиғи тіл сөздері арқылы бейнелеуде – есептеу кезеңдері мазмұны кез келген түрде табиғи тілде жазы-лады.
Осы тəсілмен келесі мысалдың алгоритмін жазып шығайық. Сандар жиымы (массиві) берілген делік. Осы жиым сандарының көрсетілген аралықта, яғни интервалда толығынан жататынын/ жатпайтынын тексеру керек. Интервал өзінің шекаралық А жəне В мəндерімен берілген.
7
Бірінші санды аламыз.
Осы сан интервалға кіретінін салыстыру жолымен тексереміз; егер жауабы «Иə» болса, онда 3-пунктке көшу, əйтпесе (жау-абы – «Жоқ» болса) – 6-пунктке көшу.
Жиымның барлық элементтері қарастырылды ма? Егер жауа-бы «Иə» болса, онда 5-пунктке көшу, жауабы «Жоқ» болса,
– 4-пунктке көшу.
Келесі элементті қарастырамыз. 2-пунктке көшу.
Мынадай хабарлама шығару: барлық элементтер осы интер-валға кіреді. 7-пунктке көшу.
Мынадай хабарлама шығару: элементтер интервалға толы-ғынан кірмейді.
Соңы.
Бұл тəсілде көрнекілік жоқ, яғни толық формальдау мүмкін-
дігі жоқ. Жалпы алгоритмді табиғи тілде өрнектеу ЭЕМ-дерде қолданылмайды, өйткені онда дəлдік, нақтылық болмайды.
Алгоритмдерді формулалық-сөздік тəсіл арқылы бейне-ленуі – тапсырманың математикалық символдар мен өрнектер-дің жəне сөздердің араласуымен берілуі болып табылады.
Мысалы, үшбұрыш ауданын оның үш қабырғасының ұзын-дығы арқылы есептеу алгоритмін құру керек болсын делік.
– үшбұрыштың жарты периметрін есептеу p=(a+b+c)/2
– үшбұрыштың ауданын есептеу
S = p(p − a)( p − b ) p −c
– нəтиже ретінде S мəнін шығарып, алгоритм жұмысын аяқтау.
Бұл тəсілді пайдаланғанда, алгоритмді кез келген деңгейде айқындап көрсетуге болады, бірақ формальды түрде анық бейне-леу қиын.
Алгоритмді графикалық түрде блок-схемалар арқылы көрсету – оның логикалық құрылымын графикалық түрде бей-нелеу болып саналады. Бұл – алгоритмдерді өрнектеудің ең көп тараған түрі. Мұнда мəліметтерді өңдеудің əрбір кезеңі атқарыла-тын операцияға сəйкес əр түрлі геометриялық фигуралар (блок-тар) түрінде көрсетіледі.
8
Əр блоктың ішіне орындалатын іс-əрекеттің (амалдың) маз-мұны жазылады. Символдардың (блоктардың) бір кіру жəне бір шығу сызықтары болуға тиіс.
Графикалық жолмен алгоритмдерді жазу үшін мемлекеттік стандарт белгіленген, онда кез келген амал белгілі бір геомет-риялық фигурамен өрнектеледі. Ол фигуралар немесе блоктар амалдар символы деп те аталады. Блоктар бағытталған сызық-тармен байланысып, бірінен соң бірі орналасады. Жиі қолданы-латын амалдар, яғни мəліметтерді ЭЕМ-ге енгізу, формуламен есептеу, шарттардың орындалуын тексеру, нəтижені қағазға басу символдары 1-кестеде көрсетілген. Осы суреттегі көрсетілген блоктардан (символдардан) алгоритм схемалары құрастырыла-ды. Алгоритмдер схемасымен ақпаратты өңдеудің əрбір сатысы немесе орындалатын операциялар реті анықталады. Кейде алго-ритмдер схемасын оның блок-схемасы деп те атайды.
1-кесте
Достарыңызбен бөлісу: |