КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ

71 

ҧйымдар мен кәсіпорындармен
– қаржыларды бӛлу бойынша, бҧл 
жағдайда қаржылық ресурстардың қозғалысы қор сипатында емес тҥрде жҥзеге 
асырылады (келісім шарттық міндеттемелерін бҧзған жағдайда айыппҧл тӛлеу, 
әртҥрлі пайлық салымдар салу, бірлескен қызметтен тҥсетін пайданы ҥлестіру, 
мемлекет пен басқа да кәсіпкерлік ҧйымдардың қҧнды қағаздарын сатып алу, 
олардан дивидендтер алу); 

ӛнім тҧтынушылармен
– кәсіпорындар олармен байланысқа тҥсе 
отырып келісім – шарттардың тҥрлері мен нысандарын ӛзі таңдайды. 
Міндеттерді орындау шарттары мен санкцияларды пайдалану тәртібін ӛздері 
анықтайды. 
Ӛз 
ӛнімдеріне 
деген 
бағаны 
ӛздері 
қалыптастырады. 
Жабдықтаушылар бағаларының негізділігін ӛз бетінше анықтайды. Жоғарыда 
аталған факторлар кәсіпорынның қаржылық шекті нәтижелеріне біршама әсер 
етеді; 

сақтандыру ҧйымдарымен
– міндетті және ерікті сақтандырудың әр 
тҥрлі тҥрлерін таңдау бойынша; 

банктік жҥйемен
– қарыздарды алу және ӛтеумен, пайыздарды 
тӛлеумен байланысты есепті-кассалық қызмет кӛрсету бойынша, сонымен 
қатар банктерге ӛзінің бос ақша қаражаттарын белгілі бір ақы ҥшін уақытша 
пайдалануды ҧсыну бойынша; 

мемлекетпен 
– бюджеттік және бюджеттен тыс қорларды қҧрастыру 
және қалыптастыру, қолдану бойынша. Ақшалай қатынастардың бҧл тобы 
бюджетке және бюджеттен тыс қорларға алуан тҥрлі салықтарды, алымдарды, 
жарналарды және т.б. тӛлеу арқылы жҥзеге асырылады. Екінші жағынан, 
ӛндірістік емес сфераны, мақсатты бағдарламаларды және т.б. бюджеттік 
қаржыландыру тҥрлері жҥзеге асырылады; 

жоғарғы басшылық қҧрылымдармен
– кәсіпорын ішіндегі қаржылық 
ресурстарды қайта ҥлестіру бойынша «тікелей» және «кӛлденең» ӛзара 
байланыстар.
Жоғарыда аталған қаржылық қатынастар ҥшін ортақ нәрсе, ол:
•
олардың ақшалай нысанда сипатталуы және ақша қаражаттарының 
қозғалысын бейнелеуі;
•
екі жақты сипатқа ие болатындығы және кәсіпорынның нарықтың басқа да 
қатысушыларымен белгілі бір шаруашылық операцияларының нәтижесі болып 
табылатындығы;
•
ақшалай қаражаттың қозғалу ҥрдісінде, қаржылық қарым – қатынастық 
негізінде әр тҥрлі бағыттағы кәсіпорынның ақшалай қорлары қалыптасады. 
Кәсіпорынды қаржыландыру кӛздері -
ішкі (меншікті капитал)
және 
сыртқы (қарыз және тартылған капитал)
болып бӛлінеді. 
Ішкі 
қаржыландыру 
ӛз қаржысын пайдалануды, оның ішінде ең алдымен – таза 
пайда мен амортизациялық аударымдарды пайдалануды қарастырады. 
Ішкі және сыртқы кӛздерден тҥсетін қаржы ресурстарының қҧрамы 12 – 
суретте келтірілген.

72 
 
12 – сурет. Қаржы ресурстарының қҧрамы 
 
Ӛз қаражаты есебінен қаржыландырудың бірқатар артықшылықтары 
бар: 
•
кәсіпорын пайдасынан толтырылу есебінен оның қаржылық тҧрақтылығы 
артады;
•
ӛз қаражаттарын қалыптастыру мен пайдалану тҧрақты тҥрде жҥргізіледі;
•
сыртқы қаржыландыру бойынша шығындар азаяды (несие берушілерге 
қарыз бойынша қызмет кӛрсету); 
•
қосымша шығындарды жабу кӛздері алдын-ала белгілі болғандықтан, 
кәсіпорынды дамыту бойынша басқарушылық шешімдерді қабылдау ҥрдісі 
жеңілдейді. 
Кәсіпорынның ӛзін – ӛзі қаржыландыру деңгейі тек оның ішкі 
мҥмкіндіктеріне ғана емес, сонымен қатар сыртқы ортасына (мемлекеттің 
салықтық, амортизациялық, бюджеттік, кедендік және ақша- несие саясатына) 
да байланысты болады.
Негізінде, кәсіпкерлік ҧйымдардың қызметін қаржыландырудың негізгі ішкі 
кӛздері пайда мен амортизациялық аударымдар болып табылады. Кәсіпорын 
пайдасы
оның шекті нәтижесі болып ӛндірістік қызмет ҥрдісінің барысында 
қалыптасады. Бәсеке жағдайында еңбек ҧжымы пайданың ӛсуіне мҥдделі 
Ішкі кӛздері 
Кәсіпорынның қаржы ресурстары

жүктеу/скачать 2,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: