Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нормалар — бҧл топ мҥшелерінің ӛзара іс-қимылы нәтижесінде
уақыт ӛткен сайын қалыптасқан жеке және топтық мінез-қҧлықтың жалпы қабылданған стандарттары. Нормалар жазбаша және ауызша болады. Олардың кейбіреулері (дәстҥрлі, қҧқықтық) орындау ҥшін міндетті болып табылады, басқалары (әлеуметтік, іскерлік этикет) іске асыру ҥшін қажет. Кейбір нормалар топтың барлық мҥшелеріне қатысты (ҧйымдастырушылық мәдениет), басқалары тек белгілі бір адамдар ҥшін (мысалы, кешкі уақыттағы жҧмыс) қатысты. Ресми топта басшы нормаларды белгілей алады, бірақ бҧл олардың бейресми топпен қабылданатынын білдірмейді. Бҧдан басқа бейресми топтар ӛздерінің нормаларын да дамыта алады. Оң және теріс нормалардың мысалдарын қарастырайық (4-кесте). Кез келген топ ҥшін кӛшбасшының рӛлі маңызды. Алайда, сіз білесіздер, топты басқаратын адам әрдайым кӛшбасшы бола бермейді. Ҧйым басшысы - ҧжымды, формалды топты басқаруға және олардың қызметін ҧйымдастыруға ресми тҥрде тағайындалған адам. Бейресми топтың кӛшбасшысы болуы тиіс және, әдетте, жоғары мәртебесі бар адам болуы керек, бірақ ресми ӛкілеттігі жоқ қҧрметті және танымал адам болуы керек. Кӛшбасшы - оның әрекетін қабылдайтын және қолдайтын бҥкіл топтың әрекеттерін біріктіретін, басқаратын адам. Бҧл, адамдар тобы ҥшін маңызды болған жағдайларда шешім қабылдау қҧқығын танитын адам. Бҧдан басқа, кӛшбасшы келесі маңызды міндеттерді орындайды: топтың алдында тҧрған мақсаттарына жетуге кӛмектеседі; 3- кесте. Топпен жҧмыстағы ҧстанмдар жіктелімі ( А. В. Петров бойынша] 199 Ҧстаным тҥрі Ҧстаным типі Ҧстаным мысалы Функционалдық Кәсіби Инженер, экономист, мҧғалім, студент, оқушы, банкир және т.б. Қызметтік Мектеп директоры, декан, орынбасар, ассистент және т.б. Қоғамдық Кәсіподақ қызметкері, депутат және т.б. Рӛлдік Коммуникативті Автор, тҥсінуші, сыншы, коммуникацияны ҧйымдастырушы, команда кӛшбасшысы және т.б. Мазмҧнды Эрудит, аналитик, диагност, идеяның басшысы, жасаушы, имитатор және т.б. Методологиялық Методолог, проблематизатор, рефлексиялаушы, әдіскер, модератор және т.б. Ҧйымдастырушылық Ҧйымдастырушы, ҥлестіруші, интегратор, бақылаушы, тренер, манипулятор және т.б. Әлеуметтік-психологиялық Кӛшбасшы, жақсы кӛретін, қабылдайтын, тәуелсіз, қабылданбағандар, аутсайдерлер және т.б. Жеке Топтық жҧмысқа қатысты Насихаттаушы, кӛмек кӛрсетуші, мҥдделі, бейтарап, енжар, жанашыр, қарсы әрекет етуші және т.б. Жаңашылдығына қатысты Инноватор, бастамашы, консервативті және т.б. |