Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| 78
бірнеше деңгейіне шығады. Әдебиеттерде негізінен қарым-қатынастың ҥш деңгейін бӛліп кӛрсетеді: ■ макродеңгей — адам басқа адамдармен қалыптасқан жағдайларға, дәстҥрлерге немесе әдет-ғҧрыптарға сәйкес қарым- қатынаста болады; ■ мезадеңгей — мазмҧнды тақырып шеңберінде, жекелеген акті болатын немесе кӛп мақсатты сипатта бола алатын нақты сӛйлесу тақырыбы шеңберіндегі қарым-қатынас; ■ микродеңгей — мазмҧн элементін ҧстайды және басқа да деңгейлерге тән белгілі бір кӛрсеткіштерде кӛрінеді: сҧрақ- жауап, қол қысу және сәлемдесу, бет-әлпет қимылы және т.б. Басқа да классификациялар бар. Мысалы, А. Б. Добрович қарым-қатынастың келесі деңгейлерін бӛліп кӛрсетеді: ■ конвенционалды — бҧл деңгей сҧхбаттасушы адамның жеке тҧлғасына қызығушылық танытумен, ашықтықпен, оның орнына ӛзін қоюға дайын болумен, қарым-қатынастың жоғары мәдениетін кӛрсетумен сипатталады; ■ қарабайыр — бҧл деңгейде контактіге тҥсетін адам ҥшін басқа серіктес мақсатқа жету қҧралы болып кӛрінеді. Осыған байланысты серіктесті ӛзіне жақындатады немесе ӛзінен алшақтатады; ■ манипуляциялы — қарым-қатынастың манипуляциялы деңгейін қалайтын адам қандайда бір материалдық немесе психологиялық пайда табу ҥшін жеңіске жетуді кӛздейтін ойыншы ретінде болады; ■ стандартталған, немесе бетперделер контактісі— қарым- қатынас кейбір стандарттар, нҧсқаулықтар, хаттама негізінде жҥреді және рӛлдік желдеткішті ӛрістетуді кӛрсетеді. Ӛзара әрекеттесу бойынша серіктеске қызығушылық тек белгілі бір әлеуметтік рӛл ойнаушы адамға (дәрігер, басшы, қорғаушы) деген қызығушылық ретінде танылады, шынайы «МЕН» бетперде астында жасырулы. Бетперде – мінез-қҧлықтың вербалды және вербалды емес нормативтік элементтерінің белгілі бір жиынтығы. Іскерлік қарым-қатынаста батперделердің кӛптеген тҥрлері қолданылады (сыпайылық, қызығушылық, кҥлімдеу және басқалар).Олардың ішінде: конвенционалды, демек, этикет нормалары мен дәстҥрлерін сақтауға мҥмкіндік береді; реактивті, демек, серіктестің бетпердесіне жауап ретінде туындайды; жағдайлық, демек, осы жағдайдағы қарым-қатынасқа тән кезекші сӛйлемдер жиынынан кӛрінеді. Іскерлік серіктестер бетперделерін іскерлік ӛзара әрекеттесуде дамып келе жатқан жағдайларға байланысты |