Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| 53
маңызды болып табылады (лат. identificare - теңдестіру). «Бҧл дереккӛздің маңыздылығына К. Маркстың ӛзі нҧсқаған болатын, ол былай деп жазды: «Кейбір қарым-қатынастарды адам тауар тәрізді. Себебі ол қолында айнасы жоқ болып туды және фихтеандық философ емес: «Мен, яғни менмін », бірінші адам басқа адамға айнаға қарағандай қарайды. Адам Павелге ӛзіне қарағандай қараған кезде, адам Петр ӛзіне адам ретінде қарай бастайды». Адам әлемді және басқа адамдарды сезімнің бес сенсорлық арнасы арқылы кӛреді: кӛру, есту, дәм, сезім және иіс сезу. Олардың барлығы тәулік бойы 24 сағат жҧмыс істейді. Дегенмен, ақпараттың басым бӛлігі (шамамен 90%) кӛру қабілетіне, ал шамамен 10% - есту қабілетіне жатады. Қарым-қатынастың нақты жағдайлары бойынша қарастырылғанда, ӛзгелермен ӛзін сәкестендіру процесі, сәйкестік анықталған жағдайда, кейбір қарым- қатынастарда басқа адамды ӛзінің бір моделі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді, ол оның ішкі обьективтілігіне қарай, бақылау мен талдау ҥшін ыңғайлы. Бҧрын айтылғандай, эмпатия - басқа адамның кӛңіліндегі жағдайды дҧрыс тҥсіну қабілетіне, оның қоршаған ортаны қалай бағалайтынына негізделген басқа адамға деген эмоционалдық қоса уайымдау. Эмпатияның екі т ҥ р і бар: қоса уайымдау - басқа адамның сезінетін уайымдау сезімін қоса басынан кешіру және аяушылық сезімі – обьектінің қабылдау сезіміне қарағанда басқа сезімдерді уайымдау. Эмпатияның ерекшелігі шынымен аяушылық білдіретіндерге кӛмек кӛрсету ҥшін міндетті тҥрде белсенді араласуды талап етпейтіндігі. Рефлексия — адамның қарым-қатынас серіктестерін қалай қабылдағаны туралы сезінуі. Рефлексияда кем дегенде алты адам ҧсынылған: жеке тҧлға, ол шын мәнінде қандай; жеке тҧлға, ӛзін ӛзі қалай кӛреді; жеке тҧлға, басқа адам оны қалай кӛреді, сондай-ақ осы ҥш позиция басқаның кӛзімен. Рефлексия - бір-бірінің жеке тҧлғаларымен айнадан кӛрген бейнесінің екі еселенген процесі, оның мазмҧны серіктестің ішкі әлемінің субъективті бейнеленуі болып табылады. Аттракция (лат. attractio — қатыстыру) — бҧл адамның қабылдауына, басқа адамдарға жағу қабілетіне, сондай-ақ осы ҥдерістің ӛніміне, яғни, қандай да бір сапаға деген кӛзқарастың тартымдылығын қалыптастыру ҥдерісі. Тұлға аралық аттракция — бір адамдарды басқаларды қалау процесі, олардың арасындағы тартылыс, ӛзара сҥйіспеншілікті тудыра білу. Бҧл эмоционалды баға ӛте тҧрақты сипатқа ие және адами қарым-қатынаста басты факторлардың бірі болып табылады. Эмоционалдық бағалау |