Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі мақсаттар
- Кілт сӛздер
| 9
I ТАРАУ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ҒЫЛЫМИ ТАНЫМНЫҢ ПӘНІ РЕТІНДЕ Адамдардың ӛзара қарым-қатынасының сҧранысымен дәлелденген іс-әрекеттер ғана әділ болып мойындала алады. Эпикур Негізгі мақсаттар: ■ Қарым-қатынас санаттары мен оның негізгі қҧрылымдарының мәнін ашу; ■ Кӛп жоспарлы , кӛп функциялы мінез және қарым-қатынастың қажеттілігін кӛрсету; ■ «қҧзірет» және «қҧзіреттілік» ҧғымдарының ҧқсастығы мен айырмашылығын салдау; ■ коммуникативті қҧзіреттіліктің мазмҧнын талдау; ■ Қарым-қатынастың тҥрлері, деңгейлері, модельдері мен стильдерін қарастыру ■ оқырманның тәжірибелік икемділігін, ӛзін-ӛзі талдау және ӛзін- ӛзі диагностикалау дағдыларын дамыту. Кілт сӛздер: Қарым-қатынас, қызмет, қҧзірет, қҧзіреттілік, тҧлға аралық, іскерлік қарым-қатынас, формалды, формалды емес, коммуникация, қарым- қатынас модельдері, қарым-қатынас стильдері, синергия, диалог, манипуляциялау, экспрессия, ӛзара әрекеттесу, қабылдау және тҥсіну. ОҚУ ПӘНІНЕ КІРІСПЕ. ПСИХОЛОГИЯДАҒЫ «ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС» САНАТЫ Қарым-қатынассыз топтың да, ҧйымның да, қоғамның да болуы мҥмкін еместігі мәлім. Ӛзара қарым-қатынас жасай алу – адамзаттың эволюция барысындағы басты жетістіктерінің бірі болып саналады. Мамандардың мәлімдеуінше, қарым-қатынас – ақпарат алмасу, ӛзара әрекеттесудің бірегей стратегиясына 10 дағдылану, басқа адамды қабылдау және тҥсінуден қҧрылған және бірлескен қызметтің қажеттіліктерінен туындаған, адамдар арасындағы байланыстың орнауы мен дамуының кӛп жоспарлы, әрі қиын процессі. [Қысқаша психологиялық сӛздік / А.В.Петровсийдің, М.Г.Ярошевскийдің редактырлығымен,. — М., 1985. — 213 б.] Ғалымдар қарым-қатынасты адамдардың тіршілік әрекетінің рухани және материалды формаларының алуантҥрлілігін біріктіретін, сонымен қатар оның маңызды қажеттілігі болып саналатын әлеуметтік-психологиялық қҧбылыс ретінде қарастырады. «Қарым-қатынас» сӛзі латынның «қоғам, қауым, ортақ» деген мағына білдіретін communis сӛзінен шыққан. Әлдекіммен ақпарат алмасу ҥшін, ең алдымен байланысқа, қарым- қатынасқа тҥсіп, одан кейін бірлескен қызмет барысында ортақ кӛзқарасқа жетуге тырысу керек. Әлеуметтік психологтар біртҧтас қарым-қатынас процесінің (Б.Д. Парыгин, Г. М. Андреева) ҥш бағытын немесе қызметін бӛледі: ■ коммуникативті ( ақпарат беру, алу және алмасу ); ■ интерактивную ( ӛзара әрекеттесу ); ■ перцептивную (қабылдау, тҥсіну және ӛзара тҥсіністік). Бҧдан, қарым-қатынасты бірнеше қырдан қҧралатын ерекше пирамида ретінде елестетуге болады. Олардың әрқайсысының жеке мағынасы бар және әр тҥрлі уақытта, әр тҥрлі жағдайда басым болуы мҥмкін. Алайда, толыққанды қарым-қатынас тек барлық қырлар бір мезгілде пайда болғанда ғана тҥзіледі: ақпарат алмасу, басқа адамдармен ӛзара әрекеттестік, оларды тҥсіну және тану, сонымен қатар қарым қатынас барысында туындайтын уайымдау. Дәл осы психикалық байланыс қарым-қатынасты әр тҥрлі мәселелерді шешу ҥшін жасалатын ӛзара байланыс пен әрекеттестік қана емес, ӛзара эмоция алмасу, бірге қуану, уайымдау және қайғыруды шамалайтын екіжақты қызмет ретінде сипаттайды. Қарым-қатынас адамның ӛмірін толығымен еніп, тамақ, киім, су, тҧрғын ҥй және басқа да тіршіліктің қажеттіліктері сияқты маңызды болып табылады. Адам қоғамнан қуылғанда, яғни толық жалғыздық жағдайында алтыншы кҥннен бастап ақ галлюцинация басталатыны белгілі. Ол жоқ бейнелермен сӛйлесіп, егер оңаша қалса, мерт болады. Адам ҥшін қоғамда ӛзіне ӛзі ҧсынылып, абсолютті тҥрде байқалмай қалуы сияқты жан тҥршігерлік жаза жоқ. Бҧған дәлел ретінде, кінәлі адамды бір аптаға немесе одан да кӛп уақытқа ҥңгірге қамап, оның ішінде тіпті ӛзімен ӛзі сӛйлесуіне де тыйым салынатын, жалғыздықпен жазалауды (жапон тілінде «Моритао») атауға |