Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»
жүктеу/скачать 4,05 Mb. Pdf көрінісі
|
Мезенцев-АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН-АҚПАРАТТЫҚ-ЖҮЙЕЛЕР.-Оқулық
| Құжаттар ауқымы
Құжаттар түрі Берілген Берілмеген Релеванттық А С Релеваттық емес В D Келтірілген құжаттар жіктеуіне сүйене отырып, ақпараттық-іздестіру жүйесінің жұмысы сапасының мынандай көрсеткіштері енгізіледі: • а — берілген релеванттық құжаттар саны; 16 • b— берілген релеванттық емес құжаттар; • с — берілмеген релеванттық құжаттар саны; • d— берілмеген релеванттық емес құжаттар саны. Сапаны бағалау толықтық, дəлдік, шу, тұнба жəне ерекшелік коэффициенттері негізінде жүргізіледі. Толықтық коэффициенті релеванттық құжаттар ауқымындағы берілген релеванттық құжаттар үлесін сипаттайды 𝑝 = 𝑎 𝑎 + 𝑐 Дәлдік коэффициенті барлық берілген құжаттар ауқымындағы берілген релеванттық құжаттар үлесін сипаттайды: 𝑡 = 𝑎 𝑎 + 𝑏 Шу коэффициенті берілген құжаттар ауқымындағы берілген релеванттық емес құжаттар үлесін сипаттайды: 𝑠 = 𝑏 𝑎 = 𝑏 Тұнба коэффициенті барлық релеванттық емес құжаттар ауқымында берілген релеванттық емес құжаттар үлесін сипаттайды: 𝑞 = 𝑏 𝑏 + 𝑑 Ерекшелік коэффициенті релеванттық емес құжаттар ауқымында берілмеген релеванттық емес құжаттар дүлесін сипаттайды: 𝑘 = 𝑑 𝑏 + 𝑑 А қ п а р а т т ы қ т а л д а у жүйедегі ақпараттық ағымдарды жəне деректер ауқымын зерттеуді көздейді жəне деректерді беру, өңдеу сақтау, көрсету жəне енгізу-шығару əдістері мен құралдарын белгілеуге мүмкіндік береді. Ақпараттық талдау үдерісінде қолданылатын көрсеткіштерге: • ақпараттың көлемі жəне оны беру жылдамдығы; • берілетін хабарламалардың сенміділігі; • ақпараттық ағымдардың бағыты; • ақпараттың сапалық құрамы. Жүйені ақпараттық талдауды орындау үшін ақпараттық жүйені қосалқы жүйелерге бөліп, ақпараттық ағымдардың бағытын жəне олардың сипаттамаларын айқындау қажет. Ақпаратты байланыс арнасы бойынша беру функционалдық 17 тізбекті пайдалануды көздейді (1.6-сурет). Беру үдерісі сыртқы орта тарапынан кедергілер болған кезде өтеді. Ақпараттық талдауды жүргізген кезде беру үдерісінің бірнеше ерекшеліктерін ескеру қажет. Жүйенің арналары бойынша айналып жүретін ақпарат кодтау рəсіміне тартылуы тиіс. Кодтауды орындаған кезде əдетте үш негізгі міндет шешіледі: 1) ақпаратты байланыс арнасы бойынша беру үшін жарамды түрге өзгерту; 2) ақпаратты оның құпиялылығын қамтамасыз ету үшін қодтау; 3) деректерді кедергілер əсерінен бұрмаланудан қорғау үшін кодтау. Ақпарат адам қабылдауына жарамды болуы үшін, ол қайта кодтау рəсіміне тартылады, яғни деректердің шифрын ашу жүргізіледі. Егер беру үдерісінде бұрмалаулар орын тапса, онда деректерді қалпына келтіру алгоритмі қолданылады. Жүйедегі ақпараттық ағымдарды бағалау үшін ақпаратты талдаудың түрлі əдістері қолданылады. 1.6-сурет. Деректерді беру схемасы К. Шеннон бойынша әдіс энтропия ұғымын қолданады. Энтропия ақпаратты ақпарат көзінен қабылдағышқа берген кездегі белгісіздік дəрежесін көрсетеді. Ақпарат ақпарат көзінен қабылдағышқа түскен сайын қабылдауыштың энтропиясы азаяды. Ақпарат көлемін бағалау үшін бит элементарлық бірлігі пайдаланылады — білім белгісіздігін (энтропияны) екі есе азайтатын ақпарат көлемі. Тең ықтимал оқиғалар кезінде ақпарат көлемі мынандай формула бойынша өлшенеді жүктеу/скачать 4,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|