Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 0,9 Mb.
|
Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»-emirsaba.org
| а — қатынасатын тұлғалар; б — қолдану нұсқасы; в — байланыс
Қолдану нұсқасының қойылымдарын жазу кезінде, қойылым мәтінінің қолдану нұсқаларының диаграммасын толқтыруға немесе анықтауға, бірақ оны толықтай ауыстырмау қажет екендігін түсіну маңызды. Олай болмаған жағдайда, үлгілерді көзбен шолу арқылы ұсыну артықшылықтары жоғалатын болады. Қолдану нұсқаларының диаграммасы жүйенің күтілетін тәртібін көрнекі түрде көрсетуге мүмкіндік береді. Қолдану нұсқалары диаграммаларының негізгі түсініктері мыналар болып табылады: қатысатын тұлғалар, қолдану нұсқалары және байланыс. Қолдану нұсқалары диаграммаларын бейнелеу кезінде шартты белгілер, 4.15-суретте келтірілген. Қатысатын тұлғалар (әртіс) — әзірленетін жүйеге қатысты сыртқы болмыс, онымен қандай да бір ақпаратты алу немесе ұсыну мақсатындағы өзара әрекет етеді. Жоғарыда айтып өтілгендей, қатысатын тұлғалар қолданушылар, басқа ПҚ немесе жүйемен өзара әрекет ететін қандай да бір техникалық құралдар болуы мүмкін. Қойылымдағы қолдану нұсқасы –оның нақты міндетін шешетін, кейбір қатынасушы тұлғалар үшін айқын рәсім. Қолданудың баплық нұсқалары осылай немесе басқаша әзірленетін жүйенің атқарымына қатысты талаптармен байланысты және орындалатын жұмыс көлемі бойынша күшті өзгешеленуі болады. Байланыс — қатынасушы тұлғалардың және сәйкес қолдану нұсқаларының өзара әрекеттесуі. Қолдану нұсқалары, сонымен бірге өзара бір-бірімен байланысты болуы да мүмкін. Сонымен қатар орындау және кеңейту байланысын белгілеп алады. Қолдану (uses/include), әзірленетін ПҚ кейбір тәртіп көріністері болатындығын, ол бірнеше қолдану нұсқаларында қолданылатындығын көздейді. Бұл көрініс жеке қолдану нұсқасы ретінде рәсімделеді және онымен «қолдану» типінің байланысын көрсетеді. Кеңейтуді (extends), егер кейбір толтырушы әрекеттердің бірінің болуымен ерекшеленетін, осы тәрізді екі қолдану нұсқасын қолданады. Бұл жағдайда, қосымша әрекеттер, «кеңейту» типінің 118
негізгі нұсқа байланысымен байланысты жеке қолдану нұсқасы ретінде анықталады. Қолдану нұсқалары диаграммасының басты міндеті, жүйеге қатысты атқарымдық талаптарды қалыптастыруға және жобалаудың бастапқы сатысында тапсырыс берушіден алынған үлгілермен келісу мүмкіндігіне негізделеді. Қолдану нұсқасының кез келген нұсқасы жекелеген элементтерді қолданудың көптеген қосалқы нұсқаларын бұдан әрі бөлшектеп байланыстыруға ұшырауы мүмкін, және бастапқы болмысты қалыптастырады. Қолдану нұсқалары диаграммасындағы атқарымдық талаптардың сипаттама ерекшеліктерін суреттеу үшін, «Көтерме сауда қоймасы» жүйе үлгісін қарастыруға болады. Бағдарламалық жүйе құрылымын бастапқы ұғыну үшін қатынасатын тұлғалар (адамдар немесе жүйелер, олардың арасында өзара іс-әрекеттер жүреді). Қарастырылатын жүйенің бес әртісі болады, олардың екеуі контрагенттер, ал басқалары барлық операцияларды жүзеге асыратын қойма менеджерлері болып табылады. Олардың әрқайсысы жүйемен өзара әрекеттеседі, алайда басты әртістер жеткізушілер мен сатып алушылар (контрагенттер) болып табылады, себебі олар жүйелердің атқарымдылығына бастамашылық етеді. Бұдан әрі қолдану нұсқалары қалыптасады, яғни, қатынасушы тұлғалардың (әртістер) қарым-қатынасын жүзеге асыруға арналған жүйелермен орындалатын әрекеттер. 4.16-сурет. «Көтерме сауда қоймасы» ААЖ бағдарламалық қамтамасыз ету жобасына арналған қолдану нұсқаларының диаграммасы» 119
Әртістердің әрқайсысы жүйеге қатысты белгілі бір мақсатты көздейді: жеткізуші — тауарды қоймаға тапсыру, сатып алушы — тауарды сатып алу, қойма менеджері — тауарды қабылдау және шығаруды, есеп бөлімінің менеджері — түсімдер мен сату көлемін анықтау және тауар қорын талдау. Осы мақсаттар негізінде қолданудың негізгі нұсқаларын құруға және олардың арасындаңы өзара байланысты талдауға болады ( 4.16-сурет). Шын мәнінде, қолдану нұсқасы едәуір көбірек болуы мүмкін. Мысалы, тұтынушының төлем қабілеттігін тексеру, тауар туралы ақпарат алу, қоймада тауарлар қорларын бағалау, экранда ақпараттар шығару және тағы басқалар. Алайда, бұл диаграмма, жүйенің не істейтіндігін, оның қалай қызмет ететіндігін түсінуге мүмкіндік береді. Қарастырылатын жүйедегі қолдану нұсқаларының келесі үлгілерін әзірлеу кезеңінде, аталған диаграмманы, бұрын ұсынылған үлгісі негізінде мәтіндік қойылымдармен толықтырған жөн. Бұл қойылым, тауарларды түсімі мен өткізу үдерісіндегі жүйемен және әртістермен орындалатын жекелеген әрекеттердің мазмұны мен логикалық тізбектілігін ааша отырып толықтыратын болады. Бұл жағдайда қойылымды кесте түрінде ұсыну ыңғайлы, олардың әрқайсысы үлгітүрдің жекелеген бөлімдерін сипаттайтын болады. 4 . 3 - к е с т е Қолдану нұсқасы Тауарларды сату Әртістер Сатып алушы. Тапсырыстарды рәсімдеу бөлімінің менеджері. Қойма менеджері Қысқаша
Сұралатын тауарларды сатып алушы. Тапсырыстарды
Мақсаты
Қажетті тауарды алады Типі
Негізгі Басқа қолдану нұсқаларын сілтемелер Қолдану нұсқасына мыналар кіреді: тауардың болуын анықтайды; тапсырысты рәсімдейді 120
4.4-кесте Қойылымның бас бөлімінде (4.3-сурет), қарастырылатын қолдану нұсқасының атауы, онымен өзара байланысты әртістердің атауы, нұсқауды орындау мақсаты, басқа да қолдану нұсқаларына сілтемелер және шартты типі. Қойылымның келесі бөлімінде (4.4-кесте), қарастырылатын қолдану нұсқасының табысты орындалуына әкелетін, деркетердің тізбектілігі баян етілген. Сонымен бірге, әрекеттерді бастамашымен әртіс Сатып алушы алға шығуы тиіс. Кезекті сілтемелер қолайлы болу үшін әр әрекет реттік нөмірмен белгіленетін болады Қойылымның үшінші қойылымында (4.5-кесте), ерекше жағдайлар немесе ерекшеліктерді туындаған кезде орындалатын, әрекеттер тізбектілігін сипаттайды. Әртістердің әрекеттері Жүйеден жауап 1. Сатып алушы тауарды сұратады 2. Т апсырыстарды рәсімдеу бөлімінің менеджері
№ 1-ерекшелік. Қоймада сұратылған тауарлардың қажетті мөлшері жоқ 4. Сатып алушы тауар үшін ақы
5. Т апсырыстарды рәсімдеу бөлімінің менеджері тауарды алуға рұқсат береді 6.
менеджері қоймаға тапсырыс береді 7. Қойма менеджері сатып алушыға тауарды және
№ 2- ерекшелік. Сатып алушы тауар үшін ақы төлеген жоқ 4 . 5 - к е с т е Әртістердің әрекеті Жүйенің жауабы № 1-ерекшелік. Қоймада сұратылған тауарлардың қажетті мөлшері жоқ. 4. Сатып алушы тауар үшін ақы төлейді 3. Т апсырыстарды рәсімдеу бөлімінің менеджері қажетті тауарды жеткізуге бастамашылық етеді № 2-ерекшелік. Сатып алушы тауар үшін ақы төлемеді 6. Т апсырыстарды рәсімдеу бөлімінің менеджері сатып алушымен тауарды алуды бұғаттайды
121
Аталған қойылымды, «Тапсырыстарды рәсімдеу» және
4.17-сур. Қолдану нұсқалары диаграммаларындағы ескертулерге мысал 122
Кез келген негізгі қолдану нұсқалары ақырында қолданудың жеке нұсқаларын бөлшектеп байланыстыруға ұшярау мүмкін. Сонымен бірге, үлгідегі әртістердің жалпы санының 20-дан аспағанына, қолдану нұсқаларының- 50-ден аспауына кеңес беріледі. Бұлай болмаған жағдайда, үлгі өз көрнекілігін жоғалтады, және өзін басқа да диаграммалардың біреуімен ауыстыруы мүмкін. Қолдану нұсқаулар диаграммаларын әзірлеу үшін кейбір әрекеттердің тізбектілігі ұсынылады: — басты немесе алғашқы және екінші дәрежелі әртістерді анықтау; — жүйеге қатысты басты әртістердің мақсаттарын анықтау; — қолданудың негізгі нұсқаларын тұжырымдау, жүйеге қатысты атқарымдық талаптарды сипаттайды; — қолдану нұсқаларының тәуекелдің кему дәрежесіне қарай олардың жүзеге асырылуын реттеу; — олардың тәуекел дәрежесінің кем ретімен барлық негізгі қолдану нұсқаларын қарастыру; — қатысушыларды, қызығушылықтар мен таңдап алынған қолдану нұсқасының алғышарттар мен постжағдайлар атап көрсету; — таңдап алынған қолдану нұсқасының табысты жүзеге асырылу қойылымын жазу; — қолдану нұсқаларының қойылымын орындауда ерекшеліктер немесе сәтсіздіктерді анықтау; — барлық ерекшеліктер үшін қойылымдар жазу; — жалпы қолдану нұсқаларын атап көрсету және олардың негізгі uses/include стеротиптерімен өзара байланысын бейнелеу; — ерекшеліктер үшін қолдану нұсқаларын атап көрсету және олардың негізгі extend стеротиптерімен өзара байланысын бейнелеу; — қолдану нұсқалары мен әртістердің қосарланушылығының болмау диаграммасын тексеру. Қолдану нұсқалары диаграммасын құру семантикасы жоғарыда қарастырылған үлгі элементтерінің келесі ерекшеліктерімен анықталады. Мазмұнына қарай қолдану нұсқаларының жекелеген данасы әрекеттердің тізбектілігін орындау болып табылады, ол әртіс данасынан хабарлама данасы арқылы бастамашылық етіледі. Аталған қолдану нұсқасы үшін белгіленген, әртістің хабарламасына жауап қайтару немесе жауап беру әрекеті ретінде орындалады. Сонымен бірге әртістер қолдану нұсқаларын бастамашылық ету үшін жаңа хабарламалар түрлендірілуі мүмкін. Осыған ұқсас өзара әрекеттер, қолдану нұсқасының данасымен талап етілген әрекеттер тізбектілігінің орындаумен аяқталғанға жағасатын және әртіс данасы үлгісінде көрсетілген талап етілген сервис данасын алады. 123
Өзара іс-әрекеттің яақталуы негізгі қолдану нұсқалары үшін
жүктеу/скачать 0,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|