Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 3,84 Mb. Pdf көрінісі
|
| Шешім қабылдау қызметі, талдау, жоспарлау (болжау) және
жедел басқару барысында жаңа ақпаратты құруда айқын көрінеді. Бұл басқару нысаны жағдайы туралы ақпараттарды түрлендірумен және логикалық міндеттерді шешу кезінде басқару ақпараттағы сыртқы ортаны және ШҚТ жүргізілетін, аналитикалқы есептеулерді орындаумен байланысты. Бұл қызметтер тобы басты болып табылады, себебі экономикалық нысанды жаңа жағдайға ауыстыру немесе қолда бар жағдайды ұстап тұру үшін ақпараттық ықпалды жасап шығаруды қамтамасыз етеді. Осы қызметті автоматтандырусыз ақпараттық жүйе толыққанды деп есептелмейді. Ақпараттық өңдеудің кертртпалыққа негізделген қызметтері, ақпаратты есептеу, бақылау, сақтау, іздеу, бейнелеу және т.б. қамтиды. Бұл қызмет тобы, ақпараттарды оның мағынасын өзгертпей түрлендіреді, яғни, бұл қызметтер мазмұнды ақпарттарды өңдеумен байланысты емес. Ақпарат алмасу қызметі, жасап шығарылған өзара әсер етуді басқару нысанына дейін жеткізумен және шешім қабылдайтын тұлғалар арасында ақпарат (қол жетімділікті шектеу, әртүрлі нысандарда басқару бойынша ақпараттарды жинау, тарату). Сыртқы орта жағдайы өзгерген кезде жүйеде орындалатын басқару қызметтерінің жиынтығын басқару кезеңі деп атау қабылданған. Кезеңнен кезеңге орындай отырып, жүйе қалыптасқан мақсатқа жақындайды. Басқару кезеңін ұсыну түрінің бірі 5.2- суретте көрсетілген. Басқару жүйесінде экономикалық нысандардан ағымдағы істер жағдайы туралы ақпараттар келіп түседі. ШҚТ оның шынайылығын бақылайды, талап етілген жағдайдан ауытқуларды анықтау және ағымдағы жағдайды бағалау мақсатында есепке алынады және талданады. Есеп қажетті қосымша құралы болап табылады. Талдау нәтижелері бойынша басқару міндеттерін таңдайды, талап етілген жағдайда нысанды ұстап тұру бойынша шешімдерді жасап шығару жүзеге асырылады немесе мақсаттар түзетіледі, содан кейін басқару нысаны болжау және жоспарлау негізінде жаңа жағдайға ауысады. 138 5.2-сурет. Басқару кезеңдері Экономикалық нысан жағдайы туралы ақпарат шешім қабылдайтын тұлғаларға (менеджерлер, басшылар) немесе жоғары деңгейдегі басқару жүйесінде беріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қызмет ету барысында жедел ақпаратты қолдана отырып, басшы кәсіпорынның ресурстарын (материалдық, қаржылық, кадрлық) жоспарлай және теңестіре алады, басқару шешімдерінің нәтижесін есептеу және бағалау, өнімдердің (тауарлар, қызметтер) өзіндік құнының жедел басқарылуын, жоспардың орындалуын, ресурстардың қолданылу барысын және т.б. реттеу. Ақпараттық басқару технологиясы кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру бойынша шешімдер қабылдайтын менеджерлердің ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыруы қажет. Ол кезд келген басқару деңгейінде қолданылады. Ақпарат біріктіру түрінде, деректердің өзгеру басымдықтары, туындаған ауытқулар мен ықтимал шешімдер себептері қаралатындай ұсынылуы тиіс. Шешім қабылдау үшін басқару нысанының жоспарланған жағдайын бағалау қажет. Аталған бағалау шеңберінде жоспарланған жағдайдан туындайтын ауытқуларды анықтап, себептерін айқындап 139 береді. Шешім қабылдау менеджермен екі жол арқылы жүезеге асырылады: — басқару есебінен ақпараттарды талдау негізінде; — ықтимал шешімдерді таңдау. Басқару есептерін құратын ақпараттық жүйелер, ең бастысы деректерді өңдеуде (іздеу, сұрыптау, біріктіру, сүзгілеу). Олар қолданушының ақпараттық қолдауын қамтамасыз етеді, яғни дерекқордағы ақпараттарға кіруді және оның ішінара өңделуіне қол жетімділікті ұсынады. Осы есептерде бар мәліметтерді қолдана отырып, басқарушы шегім қабылдайды. Күн сайынғы есептер олардың құрылу уақытын белгілейтін (мысалы, он күн немесе ай ішінде компанияны сату талдау) анықтайтын белгіленген кестеге сәйкес жасалады. Арнайы есептер менеджерлердің сұранысы бойынша не болмаса кәсіпорында (ұйымда) алдын ала жоспарланбаған әлдеқандай оқиға орын алған жағдайда құрылады. Есептің осы және өзге түрлерінің жинақтаушы, салыстырмалы және төтенше есептері болады. Жиынтықтаушы есепте жекелеген топқа біріктірілген, сұрыпталған және жкек жолдарда аралық және соңғы қорытынды түрінде берілген деркетерден тұрады. Салыстырмалы есеп әртүрлі дереккөздерден алынған немесе бірнеше белгілері бойынша топтастырылған және салыстыру мақсатында қолданылатын деректер жатады. Төтенше есептерге ерекше (төтенше) сипаттағы деректерден тұрады. Шешімдер баламасын жасап шығаратын ақпараттық жүйелерд е шешімдер қабылдау, ұсынылған баламалардың бірін таңдауға әкеледі. Жүйе, үлгі немесе сипаттама түріндегі дайын шешімдердің әртүрлі нұсқаларын ұсынады, олардан менеджерге тиімдісін таңдап алу ақжет. Бұл жүйелер үлгілі немесе сараптамалық болуы мүмкін. Үлгілі ақпараттық жүйелер қолданушыға математикалық, статистикалық, қаржылық және басқа да үлгілерді ұсынады, оларды қолдану балама шешімдерді жасап шығару және бағалауды жеңілдетеді. Қолданушы, өзіне шешім қабылдау үшін жеткіліксіз ақпаратты үлгімен оны зерттеу үдерісінде диалог құру арқылы алуына болады. Үлгілі ақпараттық жүйенің негізгі қызметтері мыналар болып табылады: — типтік математикалық үлгілер ортасындағы жұмыс, оған қоса «қалай сітеу керек?», «Не болады , егер?» үлгісіндегі негізгі үлгілеу міндеттерін шешу, сезімталдық талдау және т.б.; — үлгілеу нәтижелерінің жеткілікті жылдам әрі балама түсіндіру; — кіріс парметрлерін жедел дайындау және үлгілерді шектеу; — үлгі динамикасын графикпен бейнелеу; — қолданушыға үлгі жұмыс барысын түсіндіру. |