Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 17. Негһ
Адамдық болмыстың және ойлаудың қандай формаларын ал- саңыз да оларда белгілі дәрежеде адамның дүниеге қалаулық, қүнды- лық қатынасының ықпалын табуга болады. Ол ықпал ондай форма лар үшін сыртқы жамаудай жапсырылган бөтен нәрсе емес, керісінше сол форманың түпкі мәніне және шыгу тегіне мегзеп түрады. Негіздің мазмүны да солай. Негізгі деген сөздің мазмүнының озі багалаушы- лық. Негізгі нәрсені екінші қатардагы және қосымша нөрселерден ажырату, болектеу, ол - негізгі деп аталатын нәрсеге ерекше мән бергендік, оган озгеше қатынас жасау. 175 Екінші жағынан негіз адамдык болмыстың да және адамнан тыс әлемдік болмыстың да белгілі бір қүрамдық бөлігі немесе жағы. Адам дар дың рухани дүниесінде ол бағы заманнан бар. Адамдар санасында ең әуелде негіз туралы түсінік олардың тіршілік ету мекеніне, қауым- дар мен этностардың өздерінің өрісі жететін кеңістікке, әсіресе жер- ге катысты болуы тиіс. Қоныстық жер, шаруашылығының кажетті аясы т. т. Әрине, әр типтес әркениеттерде олар әртүрлі. Отырықшы халыктар мен көшпелілердің тіршілік ету кеңістігі, әсіресе жер көлемі тіпті әртүрлі. Біздің заманымызға дейінгі III ғасырда Ғүндар импери- ясының негізін салған Модэ көршілес елдің билеушілері мал жайы- лымына да, егінге де жарамсыздау бір жерді беруді талап еткенде: жер мемлекеттің негізі, қалай жерді беруге болады деп, оларға қарсы соғыс аш қан екен д ей д і24. Сондықтан кейде айтылып жүретін кошпелілер жерге омірдің негізі деп қарамаган, себебі олар ешжерге түрақтамаған дейтін пікір барынша үшқары. Әрине, жер адамдардың ешбір катысынсыз-ақ озінше негіз емес. Ол тек қана адамдардың жерді мекен ету, тіршілігінің аясына айнал- дыру, оны озгерту не сактау қызметіяің аркасында негіз. Жер адам дар қызметінің ішкі элементіне айналады. Жердің онімділігі, қүнар- льшығының артуы коп жағдайда адамдар қызметінің нәтижесі. Яғни адамдар жердің озін қайта ондіріп, қайта жарататындай дәрежеге жете алса, онда негіздің озі тек қана басқаларды туғщзатын нәрсе болудан, озі де адамдар кызметінде туатын нәтиже болып шығады. Осы оз негізін озі тудыратын процесті жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|