1. Электр өрісі мен магнит өрісінің арасында күрделі байланыстардың
бар екендігін алғаш рет кім ашты және оларды қандай тәжірибелер
айғақтайды?
2. Тогы бар түзу өткізгіштің төңірегіндегі магнит өрісінің күш сызықтары
қалай орналасады? Олар қалай анықталған?
3. Тогы бар түзу өткізгіштің төңірегіндегі магнит өрісінің күш сызықтары
қалай бағытталады?
4. Тогы бар шарғының төңірегіндегі магнит өрісінің күш сызықтары қалай
анықталады? Ерекшеліктері қандай?
5. Тогы бар өткізгіштердің магнит өрістерін сипаттайтын тәжірибелерден
қандай қорытындылар туындайды?
ЭЛЕКТРМАГНИТТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ 1. 1820 жылы Эрстед ашқан жаңалықтан кейін көптеген ғалымдар
электрмагниттік құбылысты жан-жақты зерттей бастады. 1825 жылы
ағылшын инженері У. Стёрджен соленоидтың ішіне темір өзегін енгізсе
(сурет 6.7,
а), оның магнит өрісінің өзегі жоқ соленоидқа қарағанда
күшейетінін көрсетті.
Расында да, төменде көрсетілген екі соленоидтан да бірдей ток күші
өтеді (сурет 6.7,
ә). Алайда темір өзегі бар төменгі соленоидтың магнит
өрісі темір өзегі жоқ жоғарғы соленоидтың магнит өрісінен екі еседей
үлкен. Сондықтан да ол жоғарғы соленоидқа қарағанда өзіне екі еседен
артық шегелерді тартады.
Стёрдженнің ашқан жаңалығы ең қарапайым электрмагниттің ал-
ғашқы үлгісі еді. Кейінірек 1828 жылы Д. Генри электрмагнит үшін бір-
Сурет 6.7. Электрмагниттер
ә)
б)
а)
? Сұрақтар Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
161
қабатты өткізгіш орамдарының орнына көпқабатты орамдары бар сырты
лакпен қапталған өткізгіштерді пайдаланып, едәуір күшті электрмагнит
жасады. Сонымен, қазіргі қолданыстағы электрмагниттер (сурет 6.7,
б)
көптеген ғалымдардың ұжымдық жұмыстарының жемісі болып табылады.