Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б


Бүкіләлемдік тартылыс заңын ашуға қандай болжам (гипотеза) себеп- кер болды? 2



Pdf көрінісі
бет77/219
Дата22.12.2023
өлшемі5,74 Mb.
#142615
түріОқулық
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   219
1. Бүкіләлемдік тартылыс заңын ашуға қандай болжам (гипотеза) себеп-
кер болды?
2. Бүкіләлемдік тартылыс заңын Ньютон қалай ашты, қандай формула-
мен өрнектеледі, қалай тұжырымдалады?
3. Денелердің еркін түсу үдеулері қандай формулалармен өрнектеледі және 
қандай шамаға тәуелді өзгереді?
4. Гравитациялық өріс деп қандай өрісті айтады? Дененің массасы мен 
электр заряды оның қандай қасиеттерін сипаттайды? Гравитациялық 
тұрақтыны кім және қалай анықтады?
5. Бүкіләлемдік тартылыс заңын қолдануға қандай шектеулер қойылады?
6. Төмендегі мысалдардағы есептердің шығару жолдарын түсіндіріңдер.
M
m
өзек
айна
m
M
шкала
Сурет 3.29.
Бұралмалы таразы
Сұрақтар
?


102
ПРОЕКТ
Есеп шығару мысалдары
1-есеп.
Жердің Күнді айналу орбитасының радиусы 1,5 · 10
11
м, Күн 
массасы 2 · 10
30
кг болса, онда Жердің орбита боймен қозғалысының ор-
таша жылдамдығы қандай?
Берілгені
R
= 1,5 · 10
11
м
M
= 2 · 10
30
кг
Т/к: 

– ?
Есеп мазмұнын талдау
Массасы 
m
Жер Күнді айналғанда оған центрге тарт-
қыш күш әрекет етеді: 
F
ц

ma
ц
. Мұндағы 
a
R
ö
= ϑ
2
цен-
трге тартқыш үдеу; ал 

– Жердің орбита бойындағы 
сызықтың жылдамдығы; 
R
– Күн мен Жер центрлеріне 
дейінгі арақашықтық.
Центрге тартқыш күш сан шамасы жағынан центрден тепкіш күшке 
тең. Бұл күштер екі денеге: бірі Жерге, екіншісі Күнге түседі. Центрден 
тепкіш күш Бүкіләлемдік тартылыс күшіне тең:
m
R
ϑ
2
2
=
G M m
R
·
,
мұндағы 
G
= 6,67 · 10
–11
H ·ì
êã
2
2
.
Бұдан 
ϑ
ϑ
2
=
=
G
M
R
GM
R
;
.
Шешуі: 
ϑ =
=

GM
R
6 67 10
2 10
1 5 10
11
30
11
,
·
·
·
, ·
м/с = 30 км/с.
Жауабы:

= 30 км/с.
2-есеп.
G
тартылыс тұрақтысы, Жердің Күнді айналу периоды –
T
және Күннің Жерден қашықтықтығы 
L
бойынша Күн массасын анық-
таңдар.
Берілгені
G
– гравитация тұрақтысы
L
– Жерден Күнге дейінгі
қашықтық

– Жердің Күнді айналу 
периоды
М
– ?


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   219




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет