Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б

114
ПРОЕКТ
1.
Жер центрінен
r
арақашықтықта оны айнала қозғалатын 
денелерді
Жер серігі
деп атайды
. Ай – Жердің таби-ғи серігі (сурет 3.37). 
Cурет 3.37. Ай – Жер серігі 
Сурет 3.38. Бірінші
ғарыштық жылдамдық
v
1
= 8 км/с
Ол Жерді 384 400 км арақашықтықта 4 млрд жылдан астам уақыттан 
бері айналып келеді. Қазіргі кезде Жерді айнала мыңдаған жасанды 
ж
ер 
серіктері: ғарыш кемелері мен әртүрлі мақсаттағы аппараттар, солардың 
ішінде Қазақстандық «ҚазСат» серіктері де ұшып жүр.
2.
Жасанды 
ж
ер серіктері қалай және қандай жылдамдықпен қоз-
ғалады
? деген сұрақтың жауабын іздестірейік. Массасы 
m
дене Жерді 
белгілі бір орбита бойымен айнала қозғалғанда (сурет 3.38) оның жыл-
дамдығының модулі тұрақты сақталғанымен бағыты ылғи да өзгеріп 
отырады. Өйткені 
v
1
жылдамдық векторы қозғалыс траекториясына 
(суретте қызыл үзілмелі сызықпен көрсетілген шеңбер) үнемі жанама, 
ал шеңбердің 
r
радиусына перпендикуляр орналасады. Ендеше, дененің 
Жер төңірегіндегі қозғалысы 
теңүдемелі айнымалы қозғалыс
болып 
табылады. Алайда дененің Жер төңірегіндегі айналмалы қозғалысы-ның 
траекториясы жылдамдық шамасының өзгеруіне қарай әртүрлі (мысалы, 
шеңбер немесе созылмалы эллипс түрінде) болуы мүмкін. Біз солардың 
ішінен Жер бетіне жақын орналасқан (мысалы, 
һ
= 400 км биіктіктегі) 
дене қозғалысының траекториясын ғана қарастырамыз. Жер бетінен онша 
алыс емес мұндай траекторияны шеңбер ретінде қарастыруымызға болады 
(сурет 3.38). Жер бетіне жақын осындай шеңбердің 

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: